Jednostki prowadzące księgi rachunkowe na koniec kolejnych lat obrotowych sporządzają roczne sprawozdania finansowe. W praktyce w większości podmiotów rok obrotowy jest zgodny z rokiem kalendarzowym. Wówczas ostatni dzień roku kalendarzowego stanowi jednocześnie dzień bilansowy. Na wypełnienie obowiązku sporządzenia sprawozdania ustawa o rachunkowości wyznacza 3 miesiące. Jeżeli zatem dzień bilansowy przypada na 31 grudnia 2022 r., oznacza to konieczność sporządzenia sprawozdania finansowego w terminie do 31 marca 2023 r. Na obecną chwilę nic bowiem nie wskazuje na możliwość przesunięcia - wzorem lat ubiegłych (2019-2021) - ustawowych terminów sprawozdawczych.
Sporządzeniu takiego sprawozdania towarzyszy wstępne zamknięcie ksiąg rachunkowych. Ostatecznego zamknięcia ksiąg dokonuje się natomiast w ciągu 15 dni od daty zatwierdzenia sprawozdania finansowego przez organ zatwierdzający.
Przystępując do technicznych czynności związanych ze sporządzeniem sprawozdania finansowego warto pamiętać, że ustawa o rachunkowości na wielu poziomach stwarza możliwość stosowania uproszczeń. Ich przyjęcie wymaga jednak podjęcia określonych decyzji przez stosowny organ (tj. organ zatwierdzający albo kierownika jednostki).
Wyboru elementów wchodzących w skład sprawozdania finansowego oraz szczegółowości, z jaką należy je sporządzić, dokonuje organ zatwierdzający jednostki. Następuje to w efekcie wyboru statusu jednostki, tj. przyjęcia uproszczeń przewidzianych dla jednostek mikro czy jednostek małych.
Przypomnijmy, iż podstawową wersję sprawozdania finansowego opisuje załącznik nr 1 do ustawy o rachunkowości. W takim przypadku sprawozdanie składa się z:
Jeżeli sprawozdanie podlega obowiązkowi badania przez biegłego rewidenta, w skład sprawozdania dodatkowo wchodzą:
Natomiast sprawozdania uproszczone dla jednostek mikro zostały określone w załączniku nr 4, jednostek małych w załączniku nr 5, zaś organizacji pozarządowych, w tym fundacji i stowarzyszeń w załączniku nr 6.
Zarówno w przypadku jednostek mikro, jak i jednostek małych, zakres uproszczeń przyjętych do stosowania musi wynikać z decyzji podjętej przez organ zatwierdzający jednostki. Co istotne, decyzja w tym zakresie musi zostać podjęta przed sporządzeniem sprawozdania finansowego.
Jednostki mogą przyjąć wszystkie dopuszczone ustawą uproszczenia albo tylko niektóre z nich (może to być nawet tylko jedno uproszczenie).
W przypadku gdy decyzją organu zatwierdzającego jednostka skorzysta ze wszystkich dopuszczalnych uproszczeń przewidzianych dla jednostek mikro, wówczas w skład takiego sprawozdania wejdą elementy określone w ww. załączniku nr 4, czyli:
a) informacje ogólne,
b) bilans,
c) informacje uzupełniające do bilansu,
d) rachunek zysków i strat.
Jednostki mikro - nawet te podlegające badaniu przez biegłego rewidenta - nie muszą (choć nie jest to zabronione) sporządzać:
Dodajmy, że jednostka mikro może nie wykazywać w sprawozdaniu z działalności wskaźników niefinansowych dotyczących zagadnień środowiska naturalnego i zatrudnienia (oczywiście, o ile w ogóle zdecyduje się na jego sporządzenie).
Jeżeli zgodnie z decyzją organu zatwierdzającego jednostka skorzysta ze wszystkich uproszczeń przewidzianych dla jednostek małych, powinna sporządzać sprawozdanie finansowe według ww. załącznika nr 5.
Wówczas w skład takiego sprawozdania wchodzą:
a) wprowadzenie do sprawozdania finansowego,
b) bilans,
c) rachunek zysków i strat (wariant kalkulacyjny albo wariant porównawczy),
d) dodatkowe informacje i objaśnienia.
Podobnie jak jednostki mikro, jednostki małe - nawet te podlegające badaniu przez biegłego rewidenta - nie muszą (choć oczywiście mogą) sporządzać:
Jednostka mała, podobnie jak jednostka mikro, może nie wykazywać w sprawozdaniu z działalności (o ile takie sporządza) wskaźników niefinansowych dotyczących zagadnień środowiska naturalnego i zatrudnienia.
Organizacje pozarządowe (zarówno prowadzące, jak i nieprowadzące działalności gospodarczej), w tym fundacje czy stowarzyszenia, mogą sporządzać swoje sprawozdania według załącznika nr 6 do ustawy o rachunkowości albo według załącznika nr 1.
Stosowną decyzję w tej sprawie powinien podjąć kierownik jednostki (np. zarząd stowarzyszenia). Dodajmy, że organizacje pozarządowe nie mogą sporządzać sprawozdań finansowych według zakresu określonego w załączniku nr 5 dla jednostek małych (oraz w załączniku nr 4 dla jednostek mikro), gdyż zostały wyłączone z możliwości przyjęcia statusu takich jednostek.
Zakres informacyjny sprawozdania finansowego dla organizacji pozarządowych określony w ww. załączniku nr 6 wskazuje, iż w skład takiego sprawozdania finansowego wchodzą:
a) wprowadzenie do sprawozdania finansowego,
b) bilans,
c) rachunek zysków i strat (tylko w wersji kalkulacyjnej - jedynie podstawowe pozycje, z uwzględnieniem przychodów i kosztów dotyczących działalności gospodarczej),
d) informacja dodatkowa.
Zaznaczamy, że omawiane jednostki (organizacje pozarządowe) nie są zobowiązane do sporządzania takich elementów sprawozdania finansowego, jak zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunek przepływów pieniężnych. Naszym zdaniem, wyjątek jednak stanowią jednostki, których sprawozdanie finansowe podlega obowiązkowi badania.
Odrębną grupę uproszczeń stanowią uproszczenia przewidziane do stosowania przez jednostki, które za poprzedni rok obrotowy nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości (bez konieczności przyjęcia statusu jednostki małej czy mikro):
Dotyczą one:
1) klasyfikowania umów leasingu według kryteriów określonych przepisami prawa podatkowego, zamiast przepisami ustawy o rachunkowości,
2) uwzględniania kosztów stałych przy obliczaniu kosztu wytworzenia produktu, niezależnie od poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych; ustalony w ten sposób koszt wytworzenia nie może być wyższy od możliwej do uzyskania ceny sprzedaży netto,
3) wyceny instrumentów finansowych według przepisów ustawy o rachunkowości, zamiast przepisów rozporządzenia o instrumentach finansowych (uproszczenie to nie dotyczy jednostek mikro, bowiem nie wyceniają one aktywów i pasywów według wartości godziwej i skorygowanej ceny nabycia),
4) odstąpienia od ustalania aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego.
Ponadto uprawnione jednostki (z wyłączeniem m.in. spółek kapitałowych i komandytowo-akcyjnych), które posiadają status jednostki mikro lub jednostki małej, mogą stosować uproszczenia polegające na:
1) rezygnacji z zachowania zasady ostrożności przy wycenie poszczególnych składników aktywów i pasywów w zakresie tworzenia odpisów aktualizujących wartość aktywów oraz rezerw na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń,
2) dokonywaniu bilansowych odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych według zasad podatkowych,
3) odstąpieniu od tworzenia biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów dotyczących przyszłych świadczeń na rzecz pracowników, w tym świadczeń emerytalnych.
Powyżej przedstawione dwie grupy uproszczeń, co do zasady, dotyczą prowadzenia ksiąg rachunkowych. Niewątpliwie również one mają jednak wpływ na zakres informacji prezentowanych w sprawozdaniu finansowym. Inaczej jednak niż w przypadku uproszczeń powiązanych z wyborem statusu jednostki dokonywanym przez organ zatwierdzający, decyzję o wyborze podejmuje kierownik jednostki dając temu wyraz w zasadach (polityce) rachunkowości).
Należy pamiętać, że w celu rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji majątkowej i finansowej jednostki kierownik może, ze skutkiem od pierwszego dnia roku obrotowego, bez względu na datę podjęcia decyzji, zmienić dotychczas stosowane rozwiązania na inne, przewidziane ustawą. Zmiana dotychczas stosowanych rozwiązań wymaga również określenia w informacji dodatkowej wpływu tych zmian na sprawozdania finansowe wymagane innymi przepisami prawa, jeżeli zostały one sporządzone za okres, w którym powyższe rozwiązania uległy zmianie. W przypadku takim należy w sprawozdaniu finansowym jednostki za rok obrotowy, w którym zmiany te nastąpiły, podać przyczyny tych zmian, określić liczbowo ich wpływ na wynik finansowy oraz zapewnić porównywalność danych sprawozdania finansowego dotyczących roku poprzedzającego rok obrotowy, w którym dokonano zmian. Skutki zmian przyjętych zasad (polityki) rachunkowości odnosi się na kapitał (fundusz) własny i wykazuje jako zysk (stratę) z lat ubiegłych (por. art. 8 ust. 2 ustawy o rachunkowości).
| ||||||||||||
|
||||||||||||
