Facebook

Jak szukać?»

Uwaga: Do 2 kwietnia 2024 r. część płatników składek przekazuje do ZUS zgłoszenia o pracy "szczególnej" ZUS ZSWA za 2023 r. Do 31 marca 2024 r. należy sporządzić i podpisać sprawozdanie finansowe za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US zeznań: CIT-8 i CIT-8AB za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US deklaracji: CIT-8E i CIT-8FR za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US informacji: IFT-2R, CIT-RB i CIT-CSR za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US informacji: CIT-8ST, CIT-N1, CIT-N2, PIT-N1 i PIT-N2 według stanu na 31 grudnia 2023 r.
Aktualnie jesteś: Gofin.pl (strona główna)  »  Firma  »  Inne zagadnienia  »   W jaki sposób podważyć umowę z błędem?
POLECAMY
A A A  drukuj artykuł

W jaki sposób podważyć umowę z błędem?

Gazeta Podatkowa nr 26 (1171) z dnia 30.03.2015
Tomasz Konieczny

Zawarcie umowy pod wpływem błędu nie zawsze stanowi podstawę do unieważnienia kontraktu. Muszą być spełnione określone przez ustawodawcę przesłanki, a także zachowany termin na uchylenie się od skutków prawnych błędnego oświadczenia woli. Szczególnie trudno unieważnić na tej podstawie umowę odpłatną (np. umowę sprzedaży, umowę o dzieło). Błąd musi być bowiem wywołany przez kontrahenta lub też musi on o błędzie wiedzieć, względnie mieć możliwość z łatwością zauważenia błędu.

Dwie odmiany nieważności

Błąd stanowi wadę oświadczenia woli otwierającą możliwość uchylenia się od jej skutków. Do tego momentu czynność prawna jest ważna i skuteczna. Nie każdy jednak błąd daje możliwość unieważnienia umowy lub innej czynności.

O ile w przypadku niektórych wad oświadczeń woli (jak choćby działanie w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli oraz w przypadku pozorności) czynność prawna obarczona jedną z tych wad jest od samego początku nieważna, to w przypadku pozostałych wad oświadczeń woli (także w razie błędu) skutek taki można osiągnąć tylko w razie pewnej aktywności po stronie składającego wadliwe oświadczenie woli. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu, powinno nastąpić przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie. Z chwilą doręczenia takiego pisma drugiej stronie umowa staje się bezwzględnie nieważna od samego początku (tj. ze skutkiem wstecznym).

Przesłanki do uchylenia

Do uchylenia się od skutków prawnych swego oświadczenia woli składającego się na umowę odpłatną, złożonego pod wpływem błędu, niezbędne jest, aby błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć (przy czym ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej). Istotna jest więc określona postawa adresata oświadczenia woli w stosunku do błędu osoby oświadczającej. Chodzi o pewnego rodzaju współdziałanie adresata oświadczenia woli w powstaniu wadliwości czynności prawnej. Współdziałanie to może mieć zarówno charakter czynny (błąd wywołał), jak i bierny (o błędzie wiedział i nie uczynił nic, by kontrahenta z błędu wyprowadzić). Ustalenie tej przesłanki nakazuje przeprowadzenie oceny zachowania adresata wadliwego oświadczenia woli. Przedmiotem analizy staje się jego postępowanie oraz stan wiedzy i świadomości, a także przyczynowość zachowania się adresata dla powstania błędu lub w nim utwierdzenia. Natomiast nie jest konieczne, aby działanie drugiej strony umowy było wyłączną przyczyną błędu. Wystarczy, aby zachowanie drugiej strony było współprzyczyną błędu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2000 r., sygn. akt IV CKN 144/2000).

Poza tym uchylenie się od skutków prawnych swego oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu jest możliwe tylko wówczas, gdy błąd dotyczy treści czynności prawnej, a więc np. jej przedmiotu, ceny czy praw i obowiązków stron. Powszechnie przyjmuje się, że błąd w rozumieniu art. 84 Kodeksu cywilnego to błąd co do treści czynności prawnej wyrażający się istnieniem różnicy między stanem wyobrażonym przez składającego oświadczenie woli a stanem rzeczywistym (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 25 marca 2010 r., sygn. akt I ACa 23/2010).


Można powoływać się tylko na błąd istotny, czyli uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści.


Inny charakter ma błąd co do pobudki, który jednak nie dotyczy treści czynności prawnej i nie podlega w związku z tym ochronie na podstawie art. 84 Kodeksu cywilnego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 grudnia 2006 r., sygn. akt VI ACa 702/2006). Dlatego nie może uchylić się od skutków swojego oświadczenia woli z powołaniem na błąd osoba, która zawierając umowę o dożywocie sądziła, iż jej relacje ze zobowiązanym będą się układać poprawnie, a w subiektywnym odczuciu uprawnionego zobowiązany nie sprawował opieki w należytym stopniu. Błąd co do pobudki może być natomiast podstawą uchylenia się od skutków prawnych swojego oświadczenia woli jedynie na podstawie art. 86 K.c., a więc po wykazaniu błędu wywołanego podstępem drugiej strony, który może również nie dotyczyć treści czynności prawnej.

Przykłady zastosowania

Błędy są często wynikiem nieczytania umów przed ich podpisaniem. Wprawdzie nie powinno mieć to miejsca, zwłaszcza w obrocie gospodarczym, to jednak, zdaniem Sądu Najwyższego, uzgodnienie poszczególnych postanowień umowy w toku negocjacji usprawiedliwia postępowanie podpisującego, który co prawda świadomie nie czyta dokumentu, ale czyni to w przekonaniu, że jego treść odpowiada przyjętym postanowieniom. Podsunięcie mu do podpisu dokumentu obejmującego inną wersję umowy oznacza wprowadzenie w błąd. W takim wypadku strona, która podpisała dokument przygotowany przez drugą stronę nie czytając go, będzie mogła powołać się na błąd (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2009 r., sygn. akt IV CSK 358/2008).

Coraz częściej na błąd powołują się także sprzedawcy (również przedsiębiorcy), którzy wystawiając przedmiot na aukcji internetowej przez pomyłkę określili jego cenę o jedno lub kilka zer mniejszą w stosunku do wartości rynkowej lub którzy wybrali nieodpowiednią opcję przy wyborze między licytacją a trybem ofertowym.

Sąd Najwyższy dopuścił nawet powołanie się na błąd jako alternatywę dla roszczeń z tytułu rękojmi za wady.

Na błąd mogą się także powoływać strony umowy o pracę. W sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się bowiem odpowiednio przepisu Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy (art. 300 Kodeksu pracy - Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.). Z orzecznictwa wynika, że dopuszczalne jest uchylenie się od skutków błędu, zwłaszcza w czynnościach zmieniających i modyfikujących stosunek pracy, np. od porozumienia rozwiązującego umowę o pracę. Wskutek uchylenia się od skutków oświadczenia woli można pozbawić skuteczności całe oświadczenie, a nie jedynie część jego niechcianych skutków (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2006 r., sygn. akt II PK 337/05).

Termin

Na uchylenie się od skutków prawnych umowy zawartej pod wpływem błędu jest tylko rok od dowiedzenia się o błędzie. Później uprawnienie to wygasa. Oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych błędnej umowy należy złożyć na piśmie i doręczyć drugiej stronie. Jest to o tyle istotne, że umowa zawarta pod wpływem błędu jest ważna dopóki nie zostanie doręczone drugiej stronie oświadczenie strony działającej pod wpływem błędu o uchyleniu się od skutków prawnych umowy. Nieważność umowy zawartej pod wpływem błędu nie wymaga natomiast wydania orzeczenia sądu stwierdzającego tego rodzaju okoliczność, choć w praktyce może się pojawić potrzeba dochodzenia swoich racji przed sądem (np. w procesie o zwrot świadczenia nienależnego).

"W razie nabycia wadliwej rzeczy oznaczonej co do tożsamości kupujący może wykonać uprawnienia z tytułu rękojmi albo uchylić się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu".

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2012 r., sygn. akt III CZP 90/11


Wady oświadczeń woli

1) działanie w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli

2) pozorność

3) błąd

4) podstęp

5) groźba bezprawna

6) wyzysk

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.)

Inne zagadnienia - czytaj także:

 
Przydatne linki
 
Sklep internetowy - sklep.gofin.pl
 
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o., ul. Owocowa 8, 66-400 Gorzów Wlkp., tel. 95 720 85 40, faks 95 720 85 60
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN
Szanowny Użytkowniku !
Prosimy o zapoznanie się z poniższymi informacjami oraz wyrażenie dobrowolnej zgody poprzez kliknięcie przycisku "Zgadzam się".
Pamiętaj, że zawsze możesz wycofać zgodę.

Serwis internetowy, z którego Pani/Pan korzysta używa plików cookies w celu:

  • niezbędnego zapewnienia prawidłowego działania Serwisów (utrzymania sesji),
  • realizacji funkcjonalności ułatwiających obsługę Serwisu,
  • analizy statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
  • zbierania i przetwarzania danych osobowych w celu wyświetlenia reklam produktów własnych i klientów reklamowych.
Pliki cookies

Są to pliki instalowane w urządzeniach końcowych osób korzystających z Serwisu, w celu administrowania Serwisem, dostosowania treści Serwisu do preferencji użytkownika, utrzymania sesji użytkownika oraz dla celów statystycznych i targetowania reklamy (dostosowania treści reklamy do indywidualnych potrzeb użytkownika). Informujemy, że istnieje możliwość określenia przez użytkownika Serwisu warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do informacji zawartych w plikach cookies za pomocą ustawień przeglądarki lub konfiguracji usługi. Szczegółowe informacje na ten temat dostępne są u producenta przeglądarki, u dostawcy usługi dostępu do internetu oraz w Polityce prywatności i plików cookies.

Administratorzy

Administratorem Pana/Pani danych osobowych w związku z korzystaniem z Serwisu internetowego i jego usług jest Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o. Administratorem danych osobowych w plikach cookies w związku z wyświetleniem analizy statystyk i wyświetlaniem spersonalizowanych reklam są partnerzy Wydawnictwa Podatkowego GOFIN sp. z o.o., Google Inc, Facebook Inc.

Jakie ma Pani/Pan prawa w stosunku do swoich danych osobowych?

Wobec swoich danych mają Pan/Pani prawo do żądania dostępu do swoich danych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych, prawo do cofnięcia zgody.

Podstawy prawne przetwarzania Pani/Pana danych osobowych
  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z wykonaniem umowy.

    Umowa w naszym przypadku oznacza akceptację regulaminu naszych usług. Jeśli zatem akceptuje Pani/Pan umowę na realizację danej usługi, to możemy przetwarzać Pani/Pana dane w zakresie niezbędnym do realizacji tej umowy.

  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z prawnie uzasadnionym interesem administratora.

    Dotyczy sytuacji, gdy przetwarzanie danych jest uzasadnione z uwagi na usprawiedliwione potrzeby administratora, tj. dokonanie pomiarów statystycznych, ulepszania naszych usług, jak również prowadzenie marketingu i promocji własnych usług administratora.

  • Dobrowolna zgoda.

    Aby móc realizować cele:
    - zapamiętania Pani/Pana decyzji w Serwisach w zakresie korzystania z dostępnych opcjonalnie funkcjonalności,
    - analiz statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
    - wyświetlania spersonalizowanych reklam produktów własnych i klientów reklamowych w związku z odwiedzaniem niniejszego Serwisu internetowego partnerzy Wydawnictwa Podatkowego Gofin sp. z o.o. muszą mieć możliwość przetwarzania Pani/Pana danych.

Potrzebna jest Nam Pani/Pana dobrowolna zgoda na zapisy w plikach cookies w celach realizacji powyższych celów.
W związku z powyższymi wyjaśnieniami prosimy o wyrażenie dobrowolnej zgody na zapisywanie informacji w plikach cookies przez kliknięcie przycisku „Zgadzam się” lub „Nie teraz” w przypadku braku zgody. Istnieje możliwość skorzystania z „ustawień zaawansowanych” plików cookies w celu określenia indywidualnych zgód na zapis wybranych plików cookies realizujących wybrane cele.