Wszystko, co trzeba wiedzieć o cenach

Aktualnie prawie każdy sprzedawany produkt musi być oznaczony ceną (metkowany) oraz musi znajdować się przy nim wywieszka zawierająca m.in. nazwę produktu, jego cenę, czasem nazwę producenta. Metkowanie każdego artykułu może być uciążliwe dla przedsiębiorcy i jego pracowników, dlatego też planuje się odejście od obowiązku naklejania cen na poszczególne towary. Jakie obecnie zasady obowiązują przedsiębiorców przy określaniu i informowaniu o cenach sprzedawanych towarów oraz usług i czego mogą spodziewać się po wejściu w życie nowej ustawy?

Uwidacznianie cen na wywieszkach

Obecnie zasady i tryb kształtowania cen towarów i usług oraz sposoby informowania o cenach oferowanych towarów i usług reguluje ustawa o cenach oraz wydane na jej podstawie rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie szczegółowych zasad uwidaczniania cen (…). Powyższe regulacje ulegną zmianie, bowiem obecnie w Sejmie znajduje się projekt zupełnie nowej ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług, który zastąpi dotychczasowy akt prawny.

Na mocy obecnie obowiązujących przepisów sprzedawcy mają obowiązek oznaczania sprzedawanych towarów na dwa sposoby. Pierwszym z nich jest uwidacznianie w miejscach sprzedaży detalicznej i świadczenia usług cen towarów i usług oraz ich cen jednostkowych. Uwidacznianie to następuje poprzez umieszczenie tzw. wywieszek zawierających ich nazwy handlowe, ceny oraz jednostki miar, do których odnoszą się uwidaczniane ceny. W przypadku towarów podobnych na wywieszkach umieszcza się ponadto nazwę producenta i inne informacje umożliwiające niebudzącą wątpliwości identyfikację ceny z towarem. Wywieszki stosuje się nie tylko na półkach sklepowych przy wystawionych towarach, ale również przy towarach wystawionych w miejscu ekspozycji handlowej, takich jak: okno (witryna) czy gablota. Jeżeli zamiast towarów oryginalnych przedsiębiorca wystawia ich atrapy, imitacje lub wzory, powinien uwidocznić ceny w taki sam sposób i taką samą czcionką, jak ceny towarów oryginalnych. Co istotne, jeżeli na półkach znajduje się większa ilość danego towaru, to cenę uważa się za uwidocznioną, jeżeli wywieszkę umieści się tylko przy jednej sztuce identycznego towaru.

Ustawodawca przewidział wyłączenie niektórych rodzajów towarów z obowiązku uwidaczniania cen na wywieszkach. Dotyczy to wierzchnich wyrobów odzieżowych włókienniczych, wierzchniej odzieży ze skóry i futer, książek, gazet, czasopism i wydawnictw periodycznych oraz zapisanych nośników informacji. W ich przypadku można oznaczać poszczególne sztuki (egzemplarze) towarów wyraźnie napisaną lub nadrukowaną ceną, niebudzącą wątpliwości kupującego co do jej aktualnej wysokości. Przy czym przedsiębiorca musi zapewniać stały, bezpośredni dostęp kupujących do tych towarów.

Wywieszki umieszcza się w miejscu ogólnodostępnym i widocznym dla każdego kupującego, bezpośrednio przy towarach lub w bliskości towarów, których dotyczą, w taki sposób, aby nie można było pomylić ceny określonego towaru z ceną innego, a w szczególności podobnego towaru. Napisy na wywieszkach powinny być wyraźne i czytelne, tak aby nie budziły wątpliwości kupujących. Obecnie obowiązujące przepisy wyraźnie stanowią, że na wywieszkach podaje się ceny aktualne w momencie oferowania towarów. Nowa ustawa zakłada, że w przypadku rozbieżności czy wątpliwości co do ceny za oferowany towar bądź usługę konsument będzie miał prawo żądania sprzedaży towaru lub usługi po cenie dla niego korzystniejszej.

Oznaczanie towarów cenami

Drugim obowiązkowym sposobem podawania cen jest oznaczanie ceną towaru (popularnie zwane metkowaniem). Oznaczanie towaru ceną następuje bezpośrednio na poszczególnych egzemplarzach lub na ich pojedynczych opakowaniach, metodą uniemożliwiającą łatwe usunięcie oznaczenia, np. poprzez naklejanie cen na poszczególne towary. Towary mogą być w ten sposób oznaczone za pomocą kodów kreskowych. Przy czym takie oznaczenie dopuszczalne jest tylko w miejscach sprzedaży detalicznej dostosowanych do sprzedaży samoobsługowej. Ponadto muszą być spełnione inne warunki dotyczące m.in. rozmieszczenia czytników (patrz ramka 1).

Bez metkowania - wystarczą wywieszki

Nowa ustawa o informowaniu o cenach towarów i usług wprowadzi diametralne zmiany w zakresie oznaczania towarów cenami. Otóż postanowiono zrezygnować z podwójnego obowiązku podawania cen poprzez uwidacznianie i oznaczanie towarów cenami w celu złagodzenia obowiązków informacyjnych przedsiębiorców w zakresie bezpośredniego oznaczania poszczególnych towarów ceną. W związku z tym proponuje się odstąpienie od obowiązku indywidualnego oznaczania towarów, czyli tzw. metkowania. Uzasadnieniem tych zmian jest chęć zdjęcia nadmiaru obowiązków ze sprzedawców i ich pracowników. Metkowanie poszczególnych towarów wymaga większego zaangażowania personelu, co przekłada się na wzrost cen towarów. Każda zmiana ceny danego towaru wymaga dodatkowej pracy i niesie za sobą ryzyko pomyłek, gdy metkowanych jest nawet kilkaset artykułów. Indywidualne oznaczanie towarów cenami jest dość uciążliwe dla niewielkich punktów sprzedaży, które nie dysponują systemami umożliwiającymi oznaczanie towarów kodami kreskowymi. W związku z powyższym po wejściu w życie nowej ustawy wystarczające będzie uwidacznianie cen poprzez wywieszki, bez konieczności metkowania towarów.

Wywieszka - etykieta, tabliczka lub plakat z wydrukowaną lub napisaną odręcznie ceną i nazwą towaru, niezłączone trwale z towarem.

Ceny za usługi

Ceny za usługi podaje się wraz z dokładnym określeniem rodzaju i zakresu usługi. Jeżeli jest to zgodne z praktyką obrotu, ze względu na rodzaj świadczonej usługi, zamiast ceny za usługę można podawać cenę jednostkową za jednostkę usługi. Przy określaniu cen za usługi mogą być podawane stawki godzinowe, stawki procentowe, ceny za kilometr i inne stawki przeliczeniowe, które powinny zawierać wszystkie elementy składowe ceny. Do stawek przeliczeniowych mogą być włączone także koszty materiałowe. Ceny za przejazd od lub do odbiorcy usługi zestawia się i osobno wycenia. Jeżeli nalicza się minimalny czas pracy, minimalną wartość wykonanej pracy, minimalny czas dojazdu lub minimalną odległość do przebycia, osobno podaje się poszczególne ceny. Przy określaniu cen usług szczególnych, w tym robót budowlanych lub remontowych, jednoznacznie i wyraźnie informuje się kupujących, czy podane ceny obejmują tylko wartość usługi, czy również zużytego materiału, a także czy towary zużyte przy wykonywaniu tych usług zostaną wycenione odrębnie, z uwzględnieniem narzutu kosztów do cen zakupu. Zasady te stosuje się również do ofert i kosztorysów.

Jeszcze inne reguły odnoszą się do zakładów usługowych (np. fryzjer, kosmetyczka, szewc). W ich przypadku w miejscu widocznym i ogólnodostępnym musi znajdować się cennik wraz z dokładnym określeniem rodzaju i zakresu usług. Natomiast jeżeli usługi świadczone są wyłącznie u konsumentów, cennik powinien być przedstawiony konsumentowi przed wykonaniem zamówionej przez niego usługi.

Odrębne regulacje dotyczą cen paliw na stacjach benzynowych. W tych miejscach ceny paliw oznacza się i podaje w taki sposób, aby były one wyraźne i czytelne dla kierowców pojazdów poruszających się po drogach publicznych i zbliżających się do stacji benzynowej. Przepisy te stosuje się również odpowiednio do przedsiębiorcy wynajmującego lub ochraniającego garaże, zadaszone wiaty oraz miejsca parkingowe albo przyjmującego na przechowanie pojazdy samochodowe.

Ceny potraw w lokalach gastronomicznych uwidacznia się w sposób czytelny w cenniku, wywieszonym w miejscu ogólnodostępnym dla kupujących, wewnątrz lub na zewnątrz lokalu, w pobliżu drzwi wejściowych. Cennik powinien ponadto zawierać pełną nazwę potrawy, określenie jej ilości nominalnej, wyrażonej w legalnej jednostce miary, zawartej w jednej porcji, w tym zwłaszcza ilości głównego składnika (mięsa, drobiu, ryb), dodatków uzupełniających (przystawek, deserów) i napojów.

Dziś też nie wszystko się metkuje

Jak już wspomniano, w nowej ustawie o informowaniu o cenach towarów i usług ustawodawca odchodzi od obowiązku bezpośredniego oznaczania towarów cenami. Obecnie pewne rodzaje towarów też nie wymagają takiego oznaczenia. Do dnia 31 grudnia 2015 r. nie wymaga się bezpośredniego oznaczania ceną towarów przeznaczonych do sprzedaży detalicznej, które ze swojej natury nie mogą być tak oznaczone lub w przypadku których takie oznaczenie nie miałoby znaczenia dla kupujących (patrz ramka 2). Towary te opatruje się cenami na etykietach (przywieszkach) trwale złączonych z tymi towarami lub w cennikach albo w katalogach, a także na ekranach monitorów, do których kupujący powinien mieć bezpośredni wgląd, odpowiednio do ich charakteru, właściwości, przeznaczenia i uzasadnionych oczekiwań kupujących. Towary przeznaczone do użytkowania wyłącznie w komplecie lub w zestawie oznacza się cenami na ich opakowaniach zbiorczych.

40.000 zł kary za złe informowanie o cenach

Projektowana ustawa przewiduje również zaostrzenie kar pieniężnych w stosunku do przedsiębiorców niewykonujących obowiązków informacyjnych dotyczących cen. Obecnie za uporczywe niewykonywanie obowiązków informacyjnych wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości stanowiącej równowartość od 1.000 do 5.000 euro. Proponowane przepisy zakładają, że za niewykonywanie obowiązków informacyjnych kara pieniężna może wynieść 20.000 zł, a jeżeli takie naruszenie wystąpi co najmniej trzy razy w ciągu roku - 40.000 zł. Kwoty kar maksymalnych zostały więc określone w złotówkach, a nie jak obecnie w euro. Ma to na celu wyeliminowanie wydawania przez Inspekcję Handlową wadliwych decyzji ze względu na zastosowanie niewłaściwego kursu euro. Określono również 7-dniowy termin uiszczenia kary pieniężnej, przy czym będzie to tylko termin dyscyplinujący, bowiem od kar pieniężnych nieuiszczonych w terminie nie pobiera się odsetek za zwłokę.

Ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od jej ogłoszenia, a tym samym straci moc obecnie obowiązująca ustawa o cenach.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 5.07.2001 r. o cenach (Dz. U. z 2013 r. poz. 385)

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10.06.2002 r. w sprawie szczegółowych zasad uwidaczniania cen towarów i usług oraz sposobu oznaczania ceną towarów przeznaczonych do sprzedaży (Dz. U. nr 99, poz. 894 ze zm.)