Co do zasady, wykonywanie umowy zlecenia jest tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego w ZUS. Dobrowolny charakter ma dla zleceniobiorcy ubezpieczenie chorobowe. Inaczej jest, gdy zleceniobiorca wykonuje nieodpłatną umowę zlecenia albo uczy się i nie ma ukończonych 26 lat. Zasadniczo takie umowy nie stanowią dla niego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń w ZUS.
Wynagrodzenie zleceniobiorców najczęściej ustalane jest w sposób kwotowy lub w kwotowej stawce godzinowej. Bywa też, że uzyskują oni wynagrodzenie w stawce akordowej albo prowizyjnej. W takich przypadkach składki społeczne i zdrowotną zleceniodawca nalicza zleceniobiorcom od kwoty przychodu w rozumieniu przepisów o pdof uzyskanego ze zlecenia. Jeśli odpłatność za umowę zlecenia została określona w inny sposób, wówczas podstawę wymiaru tych składek stanowi zadeklarowana kwota, która nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia.
Za zleceniobiorcę objętego obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalno-rentowymi zleceniodawca zasadniczo nalicza i opłaca też składki na FP i FS oraz FGŚP.
Wykonawcy umowy zlecenia (zleceniobiorcy) najczęściej należy się wynagrodzenie. Jest jednak możliwe, aby zleceniobiorca i zleceniodawca ustalili, że dana czynność prawna lub usługa będzie wykonywana nieodpłatnie. W tym zakresie przepisy Kodeksu cywilnego pozostawiają decyzję stronom umowy zlecenia, co reguluje art. 735 § 1 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.). Z treści tego przepisu wynika, iż jeżeli z umowy ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie. Uregulowanie w nim zawarte pozwala zatem stronom (tu: zleceniobiorcy i zleceniodawcy) zawrzeć nieodpłatną umowę zlecenia, jeśli tak postanowią. Kwestia nieodpłatnego charakteru umowy zlecenia musi jednak wyraźnie wynikać z jej treści albo okoliczności towarzyszących jej zawarciu.
W sytuacji jednak, gdy zleceniobiorca wykonuje nieodpłatną umowę zlecenia (z zawartej umowy zlecenia jednoznacznie wynika jej nieodpłatny charakter), nie powoduje ona dla niego powstania obowiązku ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego w ZUS. Tym samym zleceniodawca nie ma podstaw do zgłoszenia takiej osoby do tych ubezpieczeń w ZUS i do opłacania za nią składek (patrz ramka).
|
"(...) umowa zlecenia stanowi tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego, lecz objęcie ubezpieczeniem jest możliwe, co do zasady, jeżeli ma charakter odpłatny, bowiem zleceniobiorca z tytułu nieodpłatnie wykonywanej umowy zlecenia nie osiąga przychodu i zleceniodawca nie ma z czego potrącić składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. (...)". Decyzja Dyrektora Opolskiego Oddziału Wojewódzkiego NFZ z dnia 8 marca 2016 r., nr 08/01/I/2016 |
Biorąc pod uwagę wcześniejsze wyjaśnienia, można stwierdzić, że przedsiębiorca z tytułu zawarcia ze współmałżonkiem (pozostającym z nim we wspólnym gospodarstwie domowym) nieodpłatnej umowy zlecenia nie zgłasza takiej osoby do obowiązkowych ubezpieczeń w ZUS. W rezultacie nie opłaca za taką osobę składek. Organ rentowy prezentuje w tej kwestii jednak inne stanowisko, ponieważ uważa, że w przypadku zawarcia przez przedsiębiorcę z małżonkiem nieodpłatnej umowy zlecenia obowiązek ubezpieczeń społecznych powstanie w związku z wykonywaniem przez małżonka współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. Stanowisko to potwierdził również organ rentowy w piśmie z dnia 16 listopada 2017 r. stanowiącym odpowiedź na zapytanie naszego Wydawnictwa, w którym wyjaśnił m.in., że jeżeli współmałżonek przedsiębiorcy (pozostający z nim we wspólnym gospodarstwie domowym) wykonuje:
Powszechnie wiadomo, że osoby wykonujące umowę zlecenia (agencyjną lub inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia) nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli są uczniami szkół ponadpodstawowych lub studentami do ukończenia 26 lat. Takie osoby nie podlegają też ubezpieczeniu zdrowotnemu. Od zasady tej istnieje jednak wyjątek, a dotyczy on zawarcia przez ucznia/studenta w wieku do ukończenia 26 lat umowy zlecenia z własnym pracodawcą lub wykonywanie jej na jego rzecz. W takim przypadku obowiązuje reguła, zgodnie z którą zleceniobiorca wykonujący umowę zlecenia zawartą z własnym pracodawcą (lub wykonujący pracę na jej podstawie na rzecz własnego pracodawcy), dla celów ubezpieczeń w ZUS jest traktowany jak pracownik (art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
Jeżeli osoba fizyczna wykonuje umowę zlecenia zawartą z własnym pracodawcą (lub na rzecz własnego pracodawcy), to dla celów ubezpieczeń w ZUS jest ona traktowana jak pracownik. Płatnik składek, z tytułu zawartej umowy zlecenia, nie przekazuje jednak dodatkowego zgłoszenia takiej osoby do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego w ZUS. W podstawie wymiaru składek społecznych uwzględnia łączny przychód z umowy o pracę i zlecenia, a następnie od tej kwoty rozlicza ww. składki, wykazując je w raporcie ZUS RCA, z pracowniczym kodem tytułu ubezpieczenia, tj. 01 10 X X. Podstawę wymiaru składki zdrowotnej wykazuje również jako łączny przychód z obydwu umów, pomniejszony o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez ubezpieczonego. Z tym że składkę zdrowotną oblicza się wtedy odrębnie z etatu i ze zlecenia i po zsumowaniu wpisuje w łącznej kwocie w raporcie ZUS RCA.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1009 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
