Osoby, z którymi zostaje rozwiązany stosunek pracy otrzymują z reguły różnego rodzaju świadczenia. Dla celów składkowych moment wypłaty świadczeń typowo pracowniczych nie jest istotny. Jednak niektóre z nich mogą korzystać ze zwolnienia składkowego.
Wszystkie świadczenia przekazywane zwolnionemu pracownikowi, należne z umowy o pracę, stanowią dla niego przychód ze stosunku pracy. Dla oskładkowania moment wypłaty bądź przekazania świadczenia typowo pracowniczego nie ma żadnego znaczenia. Taka kwalifikacja przychodu dotyczy więc zarówno świadczeń przekazanych bądź wypłacanych jeszcze w czasie trwania stosunku pracy, jak i po jego ustaniu. Niektóre z nich mogą jednak korzystać ze zwolnienia z oskładkowania.
Składek ubezpieczeniowych (społecznych i zdrowotnej) nie nalicza się przede wszystkim od odpraw, odszkodowań i rekompensat wypłaconych pracownikowi z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, także z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy. Takie zwolnienie wynika z § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zwanego rozporządzeniem składkowym. Na podstawie tego przepisu zwolnieniem składkowym objęte są zarówno świadczenia przysługujące na podstawie przepisów prawa pracy, jak i inne wypłacone pracownikowi z tytułu rozwiązania stosunku pracy odprawy, odszkodowania, rekompensaty ustalone drogą dobrowolnych porozumień pomiędzy pracodawcą a organizacjami związkowymi, wynikające z układów zbiorowych pracy, a także ustalone na podstawie umowy z konkretnym pracownikiem.
Oskładkowaniu nie podlegają również odprawy pieniężne wypłacone pracownikowi w związku z jego przejściem na emeryturę lub rentę (§ 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia składkowego). Z tym że dotyczy to tylko odprawy, której uzyskanie przez pracownika jest uzależnione od:
Świadczenia zagwarantowane ustawowo (tj. wszelkie odprawy, odszkodowania czy rekompensaty) są określone w powszechnie obowiązujących przepisach, zwykle w minimalnej wysokości. Przepisy zakładowe, a nawet umowy o pracę, mogą natomiast przewidywać możliwość wypłacenia odprawy, odszkodowania czy rekompensaty w wyższej kwocie. Jeśli pracodawca wypłaci zwalnianemu pracownikowi podwyższone świadczenia, wówczas od różnicy między powszechnie obowiązującą kwotą minimalną a wypłacaną kwotą podwyższoną nie powinien naliczać składek ZUS. Rozporządzenie składkowe nie wprowadza bowiem w przypadku tego rodzaju świadczeń limitu kwot, które są zwolnione ze składek. Koniecznym warunkiem wyłączenia takich świadczeń (odpraw, odszkodowań czy rekompensat) z podstawy wymiaru składek jest bezpośredni związek pomiędzy wypłatą świadczenia a rozwiązaniem stosunku pracy, natomiast bez znaczenia pozostaje jego wysokość.
Pracownikom, z którymi została rozwiązana umowa o pracę, przekazywane są niekiedy drobne upominki rzeczowe finansowane ze środków obrotowych pracodawcy. Zazwyczaj ma to miejsce wtedy, gdy pracownik odchodzi na emeryturę lub rentę albo dotyczy to osoby szczególnie zasłużonej dla firmy. Wartość takiego upominku należy uwzględnić odchodzącemu pracownikowi w podstawie wymiaru składek, jeśli pracodawca przekaże go przed rozwiązaniem z nim umowy o pracę, ponieważ będzie stanowiła dla obdarowanego przychód ze stosunku pracy. Ustala się ją według zasad określonych w § 3 rozporządzenia składkowego, czyli w wysokości ekwiwalentu pieniężnego określonego w przepisach o wynagradzaniu, a w razie ich braku - według ceny zakupu lub ceny stosowanej wobec innych odbiorców (patrz tabela).
Składek ubezpieczeniowych pracodawca nie nalicza natomiast od wartości prezentu przekazanego pracownikowi po rozwiązaniu z nim stosunku pracy. Świadczenie takie nie stanowi bowiem dla obdarowanej osoby przychodu ze stosunku pracy w rozumieniu przepisów o pdof.
Odejście z pracy niektórych pracowników może być niekiedy niebezpieczne dla pracodawcy. Ujawnienie przez nich niektórych informacji bądź ważnych danych dla konkurencji może narazić przedsiębiorcę na szkodę. Dlatego niejednokrotnie firmy podpisują z zatrudnionymi osobami umowy o zakazie konkurencji, aby zabezpieczyć swoje interesy.
Odszkodowania wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 1012 K.p., nie stanowią podstawy do naliczenia składek ZUS (§ 2 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia składkowego).
W katalogu przychodów wyłączonych z podstawy wymiaru składek nie wymienia się natomiast odszkodowań wypłaconych na podstawie wyroku sądu byłym pracownikom, którzy byli dyskryminowani w zatrudnieniu. Chodzi tu o odszkodowania wypłacone np. ze względu na ich nierówne traktowanie pod względem wypłacanego wynagrodzenia w stosunku do innych pracowników zatrudnionych na równorzędnym stanowisku albo za mobbing.
Ustalenie dla celów ZUS wartości pieniężnej świadczenia w naturze | |
cena zakupu | jeśli przedmiotem świadczenia są rzeczy lub usługi zakupione przez pracodawcę |
ceny stosowane wobec innych odbiorców niż pracownicy | jeżeli przedmiotem świadczeń są rzeczy lub usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej pracodawcy |
Podstawa prawna
Rozporządzenie MPiPS z dnia 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 1949)
|