Facebook

Jak szukać?»

Aktualnie jesteś: Gofin.pl (strona główna)  »  Składki, zasiłki, emerytury  »  Składki ZUS  »   Zasady kontroli płatników składek przez ZUS
POLECAMY
A A A  drukuj artykuł

Zasady kontroli płatników składek przez ZUS

Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 8 (434) z dnia 10.04.2017
1. Wstępna weryfikacja płatników kierowanych do kontroli

Zasady przeprowadzania kontroli płatników składek przez ZUS regulują przepisy:

Ustawa z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców (Dz. U. poz. 2255) z dniem 1 stycznia 2017 r. znowelizowała ustawę o swobodzie działalności gospodarczej, w zakresie dotyczącym m.in. zasad kontroli przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą. Zgodnie z dodanym do powołanej ustawy art. 78a ust. 1 i 2, organ kontrolujący (m.in. ZUS) został zobowiązany do planowania i przeprowadzania kontroli po uprzednim dokonaniu analizy prawdopodobieństwa naruszenia prawa w ramach wykonywania działalności gospodarczej. Analiza taka powinna obejmować identyfikację obszarów podmiotowych i przedmiotowych, w których ryzyko naruszenia przepisów jest największe. Wyjątek od tej zasady stanowi przeprowadzenie kontroli w przypadku:

  • gdy organ kontroli poweźmie uzasadnione podejrzenie: zagrożenia życia lub zdrowia, popełnienia przestępstwa lub wykroczenia (także skarbowego) lub innego naruszenia prawnego zakazu lub niedopełnienia prawnego obowiązku w związku z wykonywaniem działalności gospodarczej,
     
  • działalności przedsiębiorców objętym nadzorem finansowym,
     
  • weryfikacji wykonania zaleceń pokontrolnych lub wykonania decyzji nakazujących usunięcie naruszeń prawa, w związku z przeprowadzoną kontrolą.

W myśl powyższego, ZUS 14 marca 2017 r. na stronie internetowej www.zus.pl w zakładce "Biuletyn Informacji Publicznej...", zamieścił "Ogólny schemat kontroli płatników składek", w którym wskazał, że wybierając płatników składek do kontroli: "(...) analizuje prawdopodobieństwo naruszenia prawa w zakresie ubezpieczeń społecznych i innych obowiązków płatników składek. (...)". Na tej podstawie tworzy roczny plan kontroli.

ZUS przeprowadza kontrole płatników opłacających składki za ubezpieczonych, co wynika z § 2 rozporządzenia. Zgodnie z powołanym przepisem, kontrole płatników składek zobowiązanych do opłacania składek wyłącznie na własne ubezpieczenie przeprowadza się w uzasadnionych przypadkach.


2. Rozpoczęcie kontroli

ZUS dokonuje kontroli z częstotliwością umożliwiającą dochodzenie należności z tytułu składek i wypłaconych świadczeń. Jedynie w uzasadnionych przypadkach mogą być one przeprowadzane w krótszych odstępach czasu (§ 1 ust. 1 i 2 rozporządzenia).

Kontrolę u płatnika składek wszczyna inspektor kontroli ZUS, po okazaniu legitymacji służbowej i doręczeniu upoważnienia do jej przeprowadzenia (art. 89 ustawy o sus). Upoważnienie takie powinno zawierać co najmniej: wskazanie podstawy prawnej, oznaczenie jednostki organizacyjnej ZUS, datę i miejsce wystawienia, imię i nazwisko inspektora kontroli, numer jego legitymacji służbowej, oznaczenie kontrolowanego płatnika składek, wskazanie daty rozpoczęcia kontroli i przewidywanego terminu jej zakończenia, zakres przedmiotowy kontroli, podpis osoby udzielającej upoważnienia z podaniem zajmowanego stanowiska lub funkcji oraz pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolowanego płatnika składek.

Dniem wszczęcia kontroli jest dzień doręczenia kontrolowanemu płatnikowi składek upoważnienia do przeprowadzenia kontroli.

Jeżeli płatnik składek jest przedsiębiorcą, to w myśl art. 79 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, ZUS ma obowiązek zawiadomienia go o zamiarze wszczęcia kontroli, chyba że:

  • kontrola ma zostać przeprowadzona na podstawie przepisów prawa wspólnotowego albo na podstawie ratyfikowanej umowy międzynarodowej,
     
  • przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia (także skarbowego), lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia,
     
  • przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego,
     
  • przedsiębiorca nie ma adresu zamieszkania lub adresu siedziby lub doręczanie pism na podane adresy było bezskuteczne lub utrudnione.

W takich sytuacjach ZUS nie ma obowiązku wcześniejszego zawiadamiania podmiotu kontrolowanego. Uzasadnienie przyczyny braku stosownego zawiadomienia umieszcza się w książce kontroli i protokole kontroli.

Rozpoczęcie kontroli następuje nie wcześniej niż po upływie 7 dni (chyba że przedsiębiorca zawnioskuje o jej rozpoczęcie przed upływem tego terminu) i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Jeśli ZUS "nie zmieści się" w tym terminie, wszczęcie kontroli wymaga ponownego zawiadomienia.

Zawiadomienie o zamiarze wszczęcia kontroli zawiera: oznaczenie organu, datę i miejsce wystawienia, oznaczenie przedsiębiorcy, wskazanie zakresu przedmiotowego kontroli, podpis osoby upoważnionej do zawiadomienia.

W przypadku nieobecności płatnika składek początek kontroli może nastąpić po okazaniu legitymacji służbowej i doręczeniu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli osobie upoważnionej do reprezentowania lub prowadzenia spraw płatnika składek. Z czynności tych sporządza się protokół i doręcza niezwłocznie płatnikowi składek (art. 89 ust. 3 ustawy o sus).

Zwracamy uwagę! Nie można równocześnie podejmować i prowadzić więcej niż jednej kontroli działalności przedsiębiorcy. Jeżeli przedsiębiorca jest już objęty kontrolą innego organu, kolejny organ kontrolujący odstępuje od podjęcia czynności kontrolnych oraz ustala z przedsiębiorcą inny termin jej przeprowadzenia (art. 82 ust. 1 i 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej).


3. Zakres przeprowadzanej kontroli

Zgodnie z art. 86 ust. 1 i 2 ustawy o sus, ZUS jest uprawniony do przeprowadzania kontroli wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatników składek. Może ona dotyczyć w szczególności:

  • zgłaszania do ubezpieczeń społecznych,
     
  • prawidłowości i rzetelności obliczania, potrącania i opłacania składek oraz innych należności, do których pobierania zobowiązany jest ZUS,
     
  • ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz ich wypłaty, a także dokonywania rozliczeń z tego tytułu,
     
  • prawidłowości i terminowości opracowywania wniosków o świadczenia emerytalne i rentowe,
     
  • wystawiania zaświadczeń lub zgłaszania danych dla celów ubezpieczeń społecznych,
     
  • dokonywania oględzin składników majątku płatników składek zalegających z opłatą należności z tytułu składek.

Zakres kontroli przedstawiony powyżej nie jest katalogiem zamkniętym. Oznacza to, że ZUS ma prawo sprawdzać także inne obowiązki płatnika składek związane z ubezpieczeniami społecznymi oraz wypłatą świadczeń, np. badać ważność umowy o pracę, oceniać prawidłowość ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia, sprawdzać czy świadczenia finansowane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych zostały w rzeczywistości z niego sfinansowane.

Na podstawie art. 90 ust. 1 ustawy zdrowotnej, ZUS jest uprawniony także do przeprowadzania kontroli wykonywania obowiązków płatników w zakresie zgłoszenia i opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Przepis art. 83b ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej uniemożliwia ZUS ponowne przeprowadzanie kontroli, w przypadku gdy ma ona dotyczyć zagadnień objętych uprzednio zakończoną kontrolą tej instytucji. Nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy ponowna kontrola m.in.:

  • obejmuje inny okres działalności przedsiębiorcy,
     
  • jest niezbędna do przeprowadzenia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności, wygaśnięcia, uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznej lub wznowienia postępowania w sprawie zakończonej decyzją ostateczną (także w przypadku uchylenia decyzji przez sąd administracyjny),
     
  • ma na celu zweryfikowanie zaleceń pokontrolnych,
     
  • jest przeprowadzana w związku ze złożeniem korekty rozliczenia objętego uprzednio zakończoną kontrolą,
     
  • jest podejmowana w związku z uzasadnionym podejrzeniem, że uprzednio zakończona kontrola została przeprowadzona z naruszeniem prawa,
     
  • jest wszczynana, gdy po sporządzeniu protokołu kontroli wyszły na jaw nowe okoliczności faktyczne lub dowody nieznane w chwili przeprowadzenia kontroli,
     
  • dotyczy przedsiębiorcy prowadzącego działalność objętą nadzorem finansowym.

4. Obowiązki płatnika składek w trakcie kontroli

W myśl art. 88 ust. 1 ustawy o sus, płatnik składek jest zobowiązany:

  • udostępnić wszelkie księgi, dokumenty i inne nośniki informacji związane z zakresem kontroli, które są przechowywane u płatnika oraz u osób trzecich w związku z powierzeniem tym osobom czynności na podstawie odrębnych umów,
     
  • udostępniać do oględzin składniki majątku, których badanie wchodzi w zakres kontroli, jeżeli zalegają z opłatą należności z tytułu składek,
     
  • sporządzić i wydać kopie dokumentów związanych z zakresem kontroli,
     
  • zapewnić niezbędne warunki do przeprowadzenia czynności kontrolnych,
     
  • udzielać wyjaśnień kontrolującemu,
     
  • przedstawić tłumaczenie na język polski sporządzonej w języku obcym dokumentacji finansowo-księgowej i osobowej.

Czynności, o których mowa powyżej, płatnik składek jest obowiązany dokonać nieodpłatnie. W sprawach objętych zakresem kontroli ma on obowiązek, w wyznaczonym terminie, dostarczyć inspektorowi kontroli ZUS żądane dokumenty.

Stosownie do art. 81a ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, przedsiębiorca, w przypadku wszczęcia kontroli, jest obowiązany niezwłocznie okazać kontrolującemu książkę kontroli prowadzoną w postaci:

  • papierowej - przez udostępnienie jej oryginału albo kopii odpowiednich jej fragmentów, albo
     
  • elektronicznej - przez zapewnienie dostępu przy użyciu urządzenia pozwalającego na zapoznanie się z jej treścią i dokonanie wpisu albo wykonanie wydruków z systemu informatycznego, w którym prowadzona jest książka kontroli, poświadczonych przez przedsiębiorcę za zgodność z wpisem w książce kontroli.

Płatnik składek, a także osoba przez niego wskazana, mają prawo uczestniczyć w czynnościach kontrolnych. Ponadto powinien być on zawiadomiony o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków lub oględzin, w sposób umożliwiający mu udział w przeprowadzaniu tego dowodu, nie później niż bezpośrednio przed podjęciem tych czynności, chyba że okoliczności faktyczne uzasadniają ich natychmiastowe podjęcie, a jest on nieobecny. Fakt jego nieobecności odnotowuje się w protokole przeprowadzonej kontroli.


5. Miejsce przeprowadzania kontroli

ZUS przeprowadza czynności kontrolne w siedzibie płatnika składek oraz w miejscach prowadzenia przez niego działalności. Możliwe jest także wykonywanie kontroli w miejscu prowadzenia działalności przez osoby trzecie w związku z powierzeniem tym osobom niektórych czynności na podstawie odrębnych umów, np. w biurze rachunkowym.

Inspektor kontroli ZUS jest uprawniony, w związku z prowadzonym postępowaniem, do wstępu i poruszania się po terenie siedziby płatnika oraz miejscach prowadzenia przez niego działalności, na podstawie legitymacji służbowej oraz upoważnienia, bez potrzeby uzyskiwania przepustki. Nie podlega także rewizji osobistej przewidzianej w wewnętrznym regulaminie określonym przez płatnika składek. Natomiast powinien stosować się do przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy obowiązujących na terenie, gdzie wykonuje czynności kontrolne.

W razie niezapewnienia przez płatnika składek odpowiednich warunków, a także w przypadkach, gdy charakter czynności kontrolnych tego wymaga, mogą być one wykonywane w innych miejscach, w tym także w jednostce ZUS. Przy czym, jak wynika z art. 80a ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, czynności kontrolne mogą być przeprowadzane w siedzibie ZUS, jeżeli usprawni to prowadzenie kontroli, a kontrolowany wyrazi na nie zgodę.

ZUS w powołanej wcześniej informacji "Ogólny schemat kontroli płatników składek" wskazał, że inspektor może prowadzić czynności kontrolne w placówce ZUS bez zgody płatnika składek, jeżeli: ich charakter tego wymaga, zachodzi konieczność przesłuchania świadka, ubezpieczonego-byłego pracownika płatnika, płatnik składek nie zgłosił do ZUS zmiany adresu swojej siedziby lub nie wykreślił bądź nie zmienił adresu siedziby firmy w ewidencji działalności gospodarczej/KRS, a pod adresem tam zapisanym nie prowadzi działalności.


6. Sprzeciw przedsiębiorcy wobec ustaleń pokontrolnych i zakończenie kontroli

Przedsiębiorca, który uważa, że ZUS rozpoczął lub przeprowadza kontrolę niezgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, może wnieść sprzeciw wobec jej podjęcia lub wykonywania (art. 84c ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej). Sprzeciw wraz z uzasadnieniem należy wnieść na piśmie, w terminie 3 dni roboczych od momentu rozpoczęcia kontroli przez ZUS.

Z chwilą doręczenia ZUS zawiadomienia o wniesieniu sprzeciwu, do czasu jego rozpatrzenia czynności kontrolne zostają wstrzymane. ZUS na rozpatrzenie sprzeciwu ma 3 dni robocze licząc od dnia jego otrzymania. W tym też terminie zobowiązany jest wydać postanowienie o odstąpieniu lub kontynuowaniu czynności kontrolnych. Na wydane postanowienie przedsiębiorcy przysługuje zażalenie. Termin na jego złożenie to 3 dni od dnia otrzymania postanowienia. Rozstrzygnięcie zażalenia następuje w drodze postanowienia, nie później niż w terminie 7 dni od dnia jego wniesienia. Jeśli ZUS nie rozpatrzy sprzeciwu lub zażalenia w podanych wyżej terminach, oznacza to uznanie sprzeciwu lub zażalenia za słuszne.

W razie przewlekłości czynności kontrolnych, po wydaniu postanowienia w przedmiocie zażalenia, przedsiębiorca może wnieść do sądu administracyjnego skargę na przewlekłe prowadzenie kontroli w ciągu 30 dni od daty doręczenia postanowienia o rozpatrzeniu zażalenia; wniesienie skargi nie wstrzymuje czynności kontrolnych.

Kontrola płatnika niebędącego przedsiębiorcą nie powinna trwać dłużej niż miesiąc, a jeżeli zachodzi konieczność pozyskania dodatkowych opinii z innych instytucji czy dowodów z innych źródeł - przekroczyć dwóch miesięcy.

Natomiast czas trwania wszystkich kontroli ZUS u płatnika-przedsiębiorcy nie może przekraczać w jednym roku kalendarzowym w odniesieniu do np.: mikroprzedsiębiorców - 12 dni roboczych, a małych przedsiębiorców - 18 dni roboczych. Definicję mikro-, małych i średnich przedsiębiorców określają art. 104-106 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Kontrolę kończy protokół kontroli doręczany płatnikowi składek lub osobie przez niego upoważnionej. Protokół jest sporządzany w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach.

Jeżeli płatnik składek nie zgadza się z ustaleniami dokonanymi przez inspektora kontroli, ma prawo, w terminie 14 dni od daty otrzymania protokołu, złożyć pisemne zastrzeżenia co do jego ustaleń, wskazując jednocześnie stosowne środki dowodowe. Inspektor kontroli ZUS rozpatruje zgłoszone zastrzeżenia i w razie potrzeby podejmuje dodatkowe czynności kontrolne. O sposobie rozpatrzenia zastrzeżeń informuje płatnika składek na piśmie.

Jeśli płatnik nie wniesie zastrzeżeń do protokołu kontroli, a w jej wyniku ustalono konieczność złożenia korygujących lub brakujących dokumentów, to należy je przekazać do ZUS w terminie 30 dni od otrzymania protokołu kontroli.

Protokół kontroli stanowi podstawę do wydania decyzji w zakresie i trybie określonym w art. 83 ustawy o sus. Jeśli więc płatnik np. będzie się uchylał od złożenia prawidłowych dokumentów lub złoży dokumenty, ale niezgodne z ustaleniami pokontrolnymi lub wystąpi z wnioskiem o jej wydanie, ZUS wystawi w tym przedmiocie decyzję. Od decyzji ZUS przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie miesiąca od jej doręczenia.

Składki ZUS - czytaj także:

 
Przydatne linki
 
Sklep internetowy - sklep.gofin.pl
 
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o., ul. Owocowa 8, 66-400 Gorzów Wlkp., tel. 95 720 85 40, faks 95 720 85 60
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN
Szanowny Użytkowniku !
Prosimy o zapoznanie się z poniższymi informacjami oraz wyrażenie dobrowolnej zgody poprzez kliknięcie przycisku "Zgadzam się".
Pamiętaj, że zawsze możesz wycofać zgodę.

Serwis internetowy, z którego Pani/Pan korzysta używa plików cookies w celu:

  • niezbędnego zapewnienia prawidłowego działania Serwisów (utrzymania sesji),
  • realizacji funkcjonalności ułatwiających obsługę Serwisu,
  • analizy statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
  • zbierania i przetwarzania danych osobowych w celu wyświetlenia reklam produktów własnych i klientów reklamowych.
Pliki cookies

Są to pliki instalowane w urządzeniach końcowych osób korzystających z Serwisu, w celu administrowania Serwisem, dostosowania treści Serwisu do preferencji użytkownika, utrzymania sesji użytkownika oraz dla celów statystycznych i targetowania reklamy (dostosowania treści reklamy do indywidualnych potrzeb użytkownika). Informujemy, że istnieje możliwość określenia przez użytkownika Serwisu warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do informacji zawartych w plikach cookies za pomocą ustawień przeglądarki lub konfiguracji usługi. Szczegółowe informacje na ten temat dostępne są u producenta przeglądarki, u dostawcy usługi dostępu do internetu oraz w Polityce prywatności i plików cookies.

Administratorzy

Administratorem Pana/Pani danych osobowych w związku z korzystaniem z Serwisu internetowego i jego usług jest Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o. Administratorem danych osobowych w plikach cookies w związku z wyświetleniem analizy statystyk i wyświetlaniem spersonalizowanych reklam są partnerzy Wydawnictwa Podatkowego GOFIN sp. z o.o., Google Inc, Facebook Inc.

Jakie ma Pani/Pan prawa w stosunku do swoich danych osobowych?

Wobec swoich danych mają Pan/Pani prawo do żądania dostępu do swoich danych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych, prawo do cofnięcia zgody.

Podstawy prawne przetwarzania Pani/Pana danych osobowych
  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z wykonaniem umowy.

    Umowa w naszym przypadku oznacza akceptację regulaminu naszych usług. Jeśli zatem akceptuje Pani/Pan umowę na realizację danej usługi, to możemy przetwarzać Pani/Pana dane w zakresie niezbędnym do realizacji tej umowy.

  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z prawnie uzasadnionym interesem administratora.

    Dotyczy sytuacji, gdy przetwarzanie danych jest uzasadnione z uwagi na usprawiedliwione potrzeby administratora, tj. dokonanie pomiarów statystycznych, ulepszania naszych usług, jak również prowadzenie marketingu i promocji własnych usług administratora.

  • Dobrowolna zgoda.

    Aby móc realizować cele:
    - zapamiętania Pani/Pana decyzji w Serwisach w zakresie korzystania z dostępnych opcjonalnie funkcjonalności,
    - analiz statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
    - wyświetlania spersonalizowanych reklam produktów własnych i klientów reklamowych w związku z odwiedzaniem niniejszego Serwisu internetowego partnerzy Wydawnictwa Podatkowego Gofin sp. z o.o. muszą mieć możliwość przetwarzania Pani/Pana danych.

Potrzebna jest Nam Pani/Pana dobrowolna zgoda na zapisy w plikach cookies w celach realizacji powyższych celów.
W związku z powyższymi wyjaśnieniami prosimy o wyrażenie dobrowolnej zgody na zapisywanie informacji w plikach cookies przez kliknięcie przycisku „Zgadzam się” lub „Nie teraz” w przypadku braku zgody. Istnieje możliwość skorzystania z „ustawień zaawansowanych” plików cookies w celu określenia indywidualnych zgód na zapis wybranych plików cookies realizujących wybrane cele.