Szkolenia zawodowe pracowników w czasie pracy

Przepisy z zakresu prawa pracy obowiązujące przed 26 kwietnia 2023 r. generalnie pozwalały na zaliczenie do czasu pracy tylko szkolenia pracownika z zakresu bhp. Zgodnie bowiem z Kodeksem pracy podstawowe i okresowe szkolenia bhp odbywały się i nadal odbywają w godzinach pracy i na koszt pracodawcy. Od 26 kwietnia br. do czasu pracy mogą być jednak wliczone także inne szkolenia zawodowe.

Większość szkoleń poza grafikiem

W stanie prawnym obowiązującym przed 26 kwietnia 2023 r. pracodawca mógł zaliczyć do czasu pracy zasadniczo tylko szkolenia pracownika z zakresu bhp. Co do szkoleń innego rodzaju - nawet związanych z obowiązkami zawodowymi - to nie były one uwzględniane w czasie pracy, chyba że tak stanowiły przepisy odrębne. Przy czym w piśmiennictwie z zakresu prawa pracy można się było spotkać z różnymi poglądami dotyczącymi przypadku, gdy to pracodawca kierował pracownika na szkolenie poza godzinami pracy. Generalnie przyjmowało się, że w takiej sytuacji pracownik uczestniczący w szkoleniu związanym z pracą wykonuje polecenie pracodawcy, pozostając w ten sposób w jego dyspozycji. W konsekwencji czas poświęcony na udział w szkoleniu powinien być zaliczony do czasu pracy. Taka interpretacja nie miała jednak potwierdzenia w obowiązujących przepisach, co uległo zmianie od 26 kwietnia 2023 r.

Rozliczenie czasu szkolenia

Od 26 kwietnia 2023 r. wszedł w życie art. 94¹³ K.p., który jest nową regulacją, dodaną na mocy ostatniej nowelizacji Kodeksu pracy. Stanowi on, że jeżeli obowiązek pracodawcy przeprowadzenia szkoleń pracowników niezbędnych do wykonywania określonego rodzaju pracy lub pracy na określonym stanowisku wynika z:

• postanowień układu zbiorowego pracy lub innego porozumienia zbiorowego,
• regulaminu albo przepisów prawa lub umowy o pracę oraz
• w przypadku szkoleń odbywanych na polecenie przełożonego,

szkolenia takie odbywają się na koszt pracodawcy oraz, w miarę możliwości, w godzinach pracy.

Czas szkolenia odbywanego poza normalnymi godzinami pracy jest - przy spełnieniu wszystkich przesłanek z art. 94¹³ K.p. - wliczany do czasu pracy. Nowe przepisy rozstrzygają więc jednoznacznie, że szkolenia pracownika dotyczące pracy, których obowiązek odbycia wynika z przepisów lub z polecenia pracodawcy, odbywają się na koszt zatrudniającego i są zaliczane do czasu pracy.

Konsekwencje nowej regulacji są dość istotne dla rozliczenia (w kontekście czasu pracy) szkolenia odbywającego się po zakończeniu dniówki roboczej lub w tzw. wolne weekendy. Pojawiły się jednak wątpliwości co do relacji nowych przepisów o zaliczaniu szkoleń do czasu pracy do regulacji dotyczących podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w tym zawierania umów szkoleniowych.

Podnoszenie kwalifikacji odrębnie

Pracownikowi podnoszącemu swoje kwalifikacje zawodowe za zgodą lub z inicjatywy pracodawcy przysługują uprawnienia szkoleniowe z tym związane. Chodzi tu m.in. o prawo do urlopu szkoleniowego i zwolnienia z całości lub z części dnia pracy w celu punktualnego przybycia na zajęcia i wzięcia w nich udziału. Prawa i obowiązki pracodawcy oraz pracownika związane ze wspomnianym podnoszeniem kwalifikacji zawodowych uregulowano w dziale IV rozdział III Kodeksu pracy, dotyczącym kwalifikacji zawodowych pracowników. Po ostatniej nowelizacji Kodeksu pracy powstało jednak pytanie o wzajemną relację nowego art. 94¹³ K.p. i przepisów zawartych we wskazanym dziale i rozdziale Kodeksu pracy - przykładowo, czy pracownik, którego szkolenie zawodowe zostało zaliczone do czasu pracy, ma prawo do zwolnienia od pracy lub urlopu szkoleniowego.

Odpowiedź na powyższe pytanie można już było znaleźć w uzasadnieniu do ustawy nowelizującej Kodeks pracy od 26 kwietnia br. (w fazie, gdy ustawa ta była jeszcze projektem). Ustawodawca wskazał w nim, że: "(...) Jeżeli szkolenia takie (o których mowa w art. 94¹³ K.p. - przyp. red.) będą spełniały wymogi szkolenia dotyczącego podnoszenia kwalifikacji zawodowych, o których mowa w dziale czwartym Kodeksu pracy, rozdziale III. Kwalifikacje zawodowe pracowników, przepisy tego rozdziału będą dodatkowo stosowane. (...)". Pracownik, którego szkolenie zawodowe zostało zaliczone do czasu pracy na podstawie art. 94¹³ K.p., nie straci więc prawa do urlopu szkoleniowego czy zwolnienia z części lub całości dnia pracy.

Kolejna wątpliwa kwestia dotyczyła tego, czy do umów o podnoszenie kwalifikacji zawodowych, w tym zawartych przed 26 kwietnia 2023 r. i trwających w tym dniu, należy stosować art. 94¹³ K.p. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, odpowiadając na pytanie naszego Wydawnictwa w tej kwestii, uznało, że do umów o podnoszenie kwalifikacji zawodowych nie należy stosować art. 94¹³ K.p. (bez względu na to, kiedy ta umowa została zawarta) - patrz ramka. Resort pracy uznał więc, że przepisy Kodeksu pracy dotyczące zaliczania czasu szkoleń do czasu pracy oraz regulacje dotyczące podnoszenia kwalifikacji zawodowych generalnie powinny być rozpatrywane i stosowane niezależnie od siebie.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465)