Organizacja procesu pracy może odbywać się w ramach okresu rozliczeniowego wydłużonego nawet do 12 miesięcy. W takim przypadku rozliczenie czasu pracy przesuwa się na koniec ostatniego, dwunastego miesiąca rocznego okresu. Wraz z jego upływem pracodawca powinien ustalić i rozliczyć ewentualne przekroczenia norm czasu pracy, zwłaszcza normy średniotygodniowej.
Czas pracy ujęty jest w ramach dobowej i średniotygodniowej normy czasu pracy. Przekroczenie normy dobowej (zasadniczo wynoszącej 8 godzin pracy na dobę) lub przedłużonego wymiaru dobowego, powoduje powstanie nadgodzin dobowych. Natomiast nadgodziny średniotygodniowe występują po przekroczeniu przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy, która zasadniczo wynosi przeciętnie 40 godzin pracy w tygodniu w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy (art. 129 § 1 K.p.). Ustalenie, czy doszło do przekroczenia średniotygodniowej normy czasu pracy jest możliwe dopiero z upływem danego okresu rozliczeniowego. Dopiero wtedy można bowiem porównać liczbę godzin faktycznie przepracowanych przez pracownika z obowiązującymi w danym okresie rozliczeniowym normami czasu pracy. Trzeba jednak pamiętać, że przy ustalaniu ewentualnych przekroczeń średniotygodniowych nie bierze się pod uwagę nadgodzin z przekroczenia dobowego, o ile zostały prawidłowo zrekompensowane.
Pracodawca, który na koniec okresu rozliczeniowego musi ustalić czy jego pracownicy nie przekroczyli średniotygodniowej normy czasu pracy, ma do wyboru dwie alternatywne metody - prezentowaną przez resort pracy i Państwową Inspekcję Pracy. Zdaniem Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, w celu ustalenia czy w danym okresie rozliczeniowym wystąpiły nadgodziny średniotygodniowe należy:
Zgodnie z tą metodą liczbę nadgodzin średniotygodniowych stanowi iloczyn liczby pełnych tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym i liczby godzin, o którą przekroczono powyższe 40 godzin. Z kolei metoda prezentowana przez PIP przewiduje, że dla ustalenia czy w danym okresie rozliczeniowym doszło do przekroczeń średniotygodniowych należy:
Tak ustalony wynik daje liczbę nadgodzin średniotygodniowych (przykład). Cechą charakterystyczną tej metody jest to, że przekroczenie przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy występuje już po przekroczeniu wymiaru czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym, nawet jeśli w tygodniu nie dochodzi do pracy przeciętnie ponad 40 godzin. Jest to więc metoda korzystniejsza dla pracownika.
Praca nadliczbowa opłacana jest zawsze normalnym wynagrodzeniem za tę pracę i dodatkiem, który może być zastąpiony udzieleniem czasu wolnego. Normalne wynagrodzenie za pracę nadliczbową, bez względu na rodzaj nadgodzin, wypłaca się razem z bieżącym wynagrodzeniem za pracę. W tym samym terminie wypłaca się też dodatki za nadgodziny dobowe, jeżeli nie została podjęta decyzja o ich zrekompensowaniu czasem wolnym. Nadgodziny z przekroczenia dobowego powinny więc być rekompensowane na bieżąco, czego nie da się powiedzieć o nadgodzinach średniotygodniowych. Te ustalane są na koniec okresu rozliczeniowego i w tym terminie następuje wypłata. Jeżeli więc pracownicy objęci są rocznym okresem rozliczeniowym, wypłata dodatków za nadgodziny średniotygodniowe (w wysokości 100% wynagrodzenia) następuje dopiero z upływem 12 miesiąca danego okresu.
Należy zasygnalizować, że możliwe jest zrekompensowanie nadgodzin średniotygodniowych czasem wolnym w następnym okresie rozliczeniowym (nawet jeżeli byłby to okres pokrywający się z następnym rokiem kalendarzowym), o ile wniosek o udzielenie czasu wolnego złoży pracownik. Decyzja pracodawcy w sprawie rozpatrzenia wniosku musi zapaść przed wypłatą wynagrodzenia za ostatni miesiąc okresu rozliczeniowego.
Przykład Pracownik jest zatrudniony w systemie podstawowym od poniedziałku do piątku w 12-miesięcznym okresie rozliczeniowym pokrywającym się z rokiem kalendarzowym. Zakładamy, że w tym okresie przepracuje łącznie 2.042 godziny, w tym 2.000 godzin zgodnie z wymiarem obowiązującym w okresie rozliczeniowym obejmującym styczeń - grudzień 2017 r., 18 nadgodzin dobowych zrekompensowanych dodatkiem i 24 godziny w 3 wolne soboty (po 8 godz. w każdą), za które nie otrzymał dni wolnych. Ustalenie przekroczeń średniotygodniowych według metody przyjętej przez PIP: 2.042 godz. (liczba godzin faktycznie przepracowanych w okresie styczeń - grudzień 2017 r.) - 18 nadgodzin dobowych = 2.024 godz., 2.024 godz. - 2.000 godz. (nominalny wymiar czasu pracy obowiązujący w okresie rozliczeniowym obejmującym 2017 r.) = 24 godz. (nadgodziny średniotygodniowe). Za 24 godziny z przekroczeń średniotygodniowych pracownikowi należy wypłacić 100% dodatki do wynagrodzenia. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.)
|