Nasz pracownik zwolnił się u pracodawcy na dwie godziny w celu załatwienia spraw prywatnych. Wyjście w czasie pracy odpracował w innym dniu. Zarówno udzielenie zwolnienia, jak i jego odpracowanie nastąpiło na podstawie ustnej decyzji pracodawcy. Czy w przypadku tego pracownika wystąpiły nadgodziny w dniu odpracowania wyjścia prywatnego? Czy pracodawca może udzielać takich zwolnień wyłącznie na podstawie swojej decyzji, bez uregulowania tych kwestii w przepisach zakładowych?
Przyczynami usprawiedliwiającymi nieobecność pracownika w pracy są zdarzenia i okoliczności określone przepisami prawa pracy, które uniemożliwiają stawienie się pracownika do pracy i jej świadczenie, a także inne przypadki niemożności wykonywania pracy wskazane przez pracownika i uznane przez pracodawcę za usprawiedliwiające nieobecność w pracy. Tak stanowi § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. nr 60, poz. 281 ze zm.).
W katalogu przyczyn usprawiedliwiających nieobecność pracownika w pracy, określonych powołanym aktem prawnym, wymieniono w szczególności: niezdolność do pracy z powodu choroby, sprawowanie opieki nad dzieckiem lub innym członkiem rodziny, wezwanie przez sąd, policję, prokuraturę albo organ administracji, a także wystąpienie okoliczności uzasadniających udzielenie tzw. urlopu okolicznościowego (ślub, urodzenie dziecka). Przepisy Kodeksu pracy, jak też ww. rozporządzenia nie regulują jednak kwestii udzielania krótkotrwałych zwolnień w celach prywatnych. Udzielanie takich zwolnień nie jest obligatoryjne. Pracownik może z nich korzystać tylko za zgodą pracodawcy. Zasady ich udzielania i wynagradzania powinny być unormowane w przepisach wewnątrzzakładowych (m.in. w regulaminie pracy), jeżeli pracodawca ma obowiązek ich tworzenia. Korzystanie z powyższych zwolnień może mieć także charakter zwyczajowy, ustalony na podstawie utartej praktyki - u pracodawców, którzy ze względu na swój stan zatrudnienia (poniżej 20 pracowników) nie mają obowiązku tworzenia regulaminu pracy i wynagradzania.
W praktyce pracownicy często korzystają ze zwolnień od pracy w celach prywatnych. Co do zasady, mają one charakter niepłatny, chyba że pracownik je odpracował. Praca taka nie była uznawana jako nadliczbowa. Może być ona bowiem wykonywana w sytuacjach takich jak akcja ratownicza czy usuwanie awarii albo ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy (art. 151 K.p.).
Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 19 listopada 2003 r. (sygn. akt I PK 476/02), pracownikowi nie przysługuje rekompensata za pracę w godzinach nadliczbowych, jeżeli dany rozkład czasu pracy został ukształtowany na życzenie pracownika i w jego interesie.
Jednak odmienne stanowisko w omawianej sprawie zajął Główny Inspektorat Pracy, który w piśmie z 7 grudnia 2010 r. (znak: GPP-459-4560-80-1/10/PE/RP) stwierdził, że jeśli w przypadku odpracowywania godzin wyjść w celach prywatnych zostanie przekroczona dobowa norma czasu pracy - wystąpią godziny nadliczbowe. Ponadto wyjaśnił, że pracownik opuszczający w ciągu dnia miejsce pracy w celach prywatnych nie zachowuje prawa do wynagrodzenia za czas nieprzepracowany. Nie ma jednak przeszkód, aby zakładowe źródła prawa pracy przewidywały prawo do wynagrodzenia za czas takiej przerwy.
Zgodnie ze stanowiskiem zajętym przez Główny Inspektorat Pracy, w celu uniknięcia nadgodzin odpracowanie prywatnego wyjścia z pracy powinno nastąpić w tym samym dniu. Tylko wtedy nie dojdzie bowiem do przekroczenia normy dobowej. Wskazując termin odpracowania, pracodawca powinien zapewnić pracownikowi odpoczynek dobowy i tygodniowy.
| Przykład
W dniu 29 listopada 2012 r. pracownik zatrudniony w systemie podstawowym (od 700 do 1500) zwolnił się od pracy w sprawach prywatnych na 2 godziny (od 1100 do 1300). Czas zwolnienia odpracował tego samego dnia w godzinach od 1500 do 1700, zachowując prawo do wynagrodzenia za 8 godzin pracy w tym dniu. Czas odpracowania nie spowodował przekroczenia dobowej normy czasu pracy, zachowany został również 11-godzinny odpoczynek dobowy. |
| ||||||||||||
|
||||||||||||
