Dwa dodatki za pracę w niedzielę niezrekompensowaną innym dniem wolnym - stanowisko GIP

Pracownikowi, który wykonywał zarówno planową, jak i pozaplanową pracę w niedzielę, pracodawca jest obowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli, a jeżeli nie jest to możliwe, do końca okresu rozliczeniowego (art. 151¹¹ § 1 K.p.). Obowiązek wyznaczenia innego dnia wolnego nie jest zależny od liczby przepracowanych godzin, a tym samym każda praca, nawet nieprzekraczająca dobowego wymiaru, obliguje do wyznaczenia innego, całego dnia wolnego. Jeżeli udzielenie dnia wolnego nie jest możliwe, pracownik nabywa prawo do 100% dodatku do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w niedzielę (art. 151¹¹ § 2 K.p.).

W niedzielę dwóch pracowników wezwano do usunięcia awarii. Pierwszy przepracował w tym dniu 6, a drugi 11 godzin. W zamian pracodawca udzielił każdemu z pracowników (całego) dnia wolnego od pracy.

Dzień wolny za pracę w niedzielę rekompensuje jedynie pracę normatywną, czyli pracę wykonywaną przez pierwsze 8 godzin, a w przypadku gdy pracownika obowiązuje inna norma, przez liczbę godzin odpowiadającą tej normie. Za godziny stanowiące przekroczenie normy dobowej, czyli w przypadku drugiego pracownika za 3 godziny (11 godz. - 8 godz.), przysługuje prawo do odrębnie udzielonego czasu wolnego lub dodatku.

Nieudzielenie dnia wolnego za pozaplanową pracę w niedzielę, co do zasady, powoduje przekroczenie przeciętnej normy tygodniowej. Za każdą godzinę takiego przekroczenia, w myśl art. 151¹ § 2 K.p., pracownikowi przysługuje 100% dodatek.

Istnieją zatem dwie odrębne podstawy na jakich pracownik nabywa prawo do dodatków. Biorąc powyższe pod uwagę Komisja Prawna Głównego Inspektora Pracy na stronie internetowej www.pip.gov.pl, w zakładce "Wybrane problemy ochrony pracy" prezentowała stanowisko, iż w opisanej sytuacji pracownikowi przysługują dwa dodatki.

Pogląd ten został zanegowany przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 15 lutego 2006 r. (sygn. akt II PZP 11/05, OSNP 2006/11-12/170), w myśl której we wskazanych okolicznościach pracownik powinien otrzymać tylko jeden dodatek. Jak uzasadnił Sąd, przyznanie takim pracownikom dwóch dodatków jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego oraz powszechnie uznanymi zasadami kształtowania wynagrodzenia za pracę, w tym z zasadą ekwiwalentności. Na przeszkodzie wypłaty dwóch dodatków zdaniem Sądu stoi literalna wykładnia przepisów o czasie pracy, ponieważ odesłanie zamieszczone w art. 151¹¹ § 2 K.p. dotyczy art. 151¹ § 1 K.p. i wyłącza możliwość otrzymania drugiego wynagrodzenia z art. 151¹ § 2 K.p. Powyższe potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 29 sierpnia 2008 r. (sygn. akt I OSK 1281/07).

Wydawało się, że powołane rozstrzygnięcia zostały uznane przez Państwową Inspekcję Pracy za właściwe, gdyż po ich zapadnięciu w poradniku opublikowanym na stronie Inspekcji (K. Pietruszyńska "Prawo pracy Informator") była już mowa tylko o jednym dodatku z tytułu pracy w niedzielę.

W dniu 14 listopada 2012 r. otrzymaliśmy opinię rzecznika prasowego Głównego Inspektora Pracy wydaną w uzgodnieniu z Departamentem Prawnym GIP w sprawie wysokości wynagrodzenia przysługującego za pracę w niedzielę i święta w przypadku braku rekompensaty pracy w tych dniach innymi dniami wolnymi od pracy w danym okresie rozliczeniowym. Czytamy w nim, że: "(...) Przepis ten (art. 151¹¹ § 2 K.p. - przypis redakcji) zapewnia pracownikom stuprocentowy dodatek do wynagrodzenia z tytułu niezrekompensowania pracy w niedzielę lub święto innym dniem wolnym od pracy. Jeżeli jednak w wyniku braku takiej rekompensaty zostanie przekroczona przeciętna tygodniowa norma czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, pracownikowi przysługuje kolejny dodatek za pracę przekraczającą tę normę w wysokości 100 proc. stawki godzinowej wynikającej z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną (art. 151¹ § 2 K.p.) (...)".

Według GIP pracownikowi za pracę w niedzielę i święta nieskompensowaną innymi dniami wolnymi od pracy w danym okresie rozliczeniowym przysługują dwa dodatki, tj. za pracę w niedzielę (święto) i z tytułu przekroczenia przeciętnej normy tygodniowej.

Przyjmujemy, że pracodawca nie zrekompensował dniami wolnymi oraz czasem wolnym pracy niedzielnej pracownikom, o których mowa w przykładzie na poprzedniej stronie. W tej sytuacji zdaniem GIP jest zobowiązany wypłacić obok normalnego wynagrodzenia 2 dodatki w wysokości 100% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w granicach normy dobowej. Godziny nadliczbowe z przekroczenia tej normy powinny być rozliczane na zasadach ogólnych. Zatem pierwszy z pracowników powinien otrzymać za 6 godzin przepracowanych w niedzielę dodatki w wysokości 200%, a drugi za 8 godzin dodatki w wysokości 200% oraz za 3 godziny dodatki w wysokości 100%.