Ze względu na specyfikę pracy zlecamy pracownikom pełnienie "pod telefonem" dyżurów domowych. Czy czas tego dyżuru wliczany jest do czasu pracy? Czy pracownik może odmówić jego pełnienia? Jaka przysługuje rekompensata za dyżur?
Problematykę dyżuru reguluje art. 1515 K.p. Dyżurem jest pozostawanie przez pracownika w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę. Polecając pełnienie dyżuru należy określić miejsce, w którym dyżur ma być pełniony. Możliwe jest bowiem pełnienie dyżuru w domu, w siedzibie pracodawcy albo w innym wyznaczonym miejscu. Dyżur może być pełniony w dowolnym dniu tygodnia, także w niedziele i święta oraz w dni wolne od pracy z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.
Ważne: Czas dyżuru bez względu na to gdzie był pełniony nie jest wliczany do czasu pracy, jeśli pracownik podczas jego pełnienia nie wykonywał pracy. |
Na pytanie czy pracownik może odmówić pełnienia dyżuru odpowiedź jest negatywna. Pełnienie dyżuru należy bowiem do obowiązków pracowniczych, co wynika z faktu, iż pracownik powinien wykonywać polecenia przełożonych dotyczące pracy, o ile nie są sprzeczne z prawem lub umową o pracę (art. 100 § 1 K.p.). Można zatem przyjąć, że wydanie polecenia sprawowania dyżuru przez pracownika należy do uprawnień pracodawcy i leży w jego kompetencjach jako element organizacji procesu pracy. Polecając pełnienie dyżuru należy określić miejsce, w którym dyżur ma być pełniony.
Wyjaśniamy, że czas dyżuru jest ograniczony (nawet, jeżeli pracownik pełni go w domu) i nie może naruszać uprawnień pracownika do odpoczynku dobowego i tygodniowego. Pracownik może pełnić dyżur tylko przez tyle godzin aby miał wolnych 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego lub 35 godzin odpoczynku tygodniowego. Ograniczenie to nie obejmuje pracowników zarządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy.
Przedstawione powyżej zasady nie oznaczają, że pracodawca może temu samemu pracownikowi zlecać pełnienie dyżuru każdego dnia, gdyż w świetle art. 8 K.p. byłoby to nadużycie prawa.
Kwestie kompensaty za pełniony dyżur reguluje art. 1515 § 3 K.p. Za czas dyżuru przysługuje pracownikowi czas wolny w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru (godzina za godzinę). W przypadku gdy pracodawca nie ma możliwości udzielenia czasu wolnego, pracownikowi przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną. Jeśli takiego składnika nie wyodrębniono, przyjmuje się 60% wynagrodzenia. Żadna kompensata nie przysługuje jednak za dyżur domowy, chyba że przepisy wewnątrzzakładowe stanowią inaczej.
Ważne: Uprawnienie do kompensaty za czas dyżuru (w zależności od woli pracodawcy - czas wolny lub wynagrodzenie gwarancyjne) mają wszyscy pracownicy, z wyjątkiem zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy. |
Przykład |
Pracownik jest zatrudniony na pełen etat i świadczy pracę w systemie podstawowym od poniedziałku do piątku od 800 do 1600. W grudniu 2011 r. otrzymał polecenie pełnienia dyżuru domowego w sobotę od 1100 do 2400.
Pracownik podczas dyżuru nie wykonywał pracy, dlatego też nie otrzymał w zamian ani czasu wolnego, ani wynagrodzenia. Pracodawca naruszył jednak przepisy o czasie pracy, pozbawiając pracownika 35-godzinnego odpoczynku tygodniowego.
Przykład |
Pracownik miał dyżur w zakładzie pracy w dniu roboczym w porze dziennej. Po dwóch godzinach dyżuru wykonywał pracę przez następne trzy godziny.
W sytuacji gdy pracownik w czasie dyżuru przystąpił do wykonywania pracy, to świadczył pracę nadliczbową, którą należy oddzielnie zrekompensować:
Przykład |
Pracownik zatrudniony w akordzie w grudniu 2011 r. pełnił 5-godzinny dyżur w siedzibie pracodawcy. Wobec niemożności udzielenia pracownikowi czasu wolnego, pracodawca wypłacił wynagrodzenie. W okresie trzech miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym był pełniony dyżur, pracownikowi wypłacono wynagrodzenia w wysokości odpowiednio: 3.340 zł, 2.927 zł i 3.170 zł, za łącznie przepracowane 504 godziny (176 godz. + 168 godz. + 160 godz.). Wynagrodzenie za dyżur wyniosło 56,15 zł, zgodnie z wyliczeniem:
60% x (3.340 zł + 2.927 zł + 3.170 zł) = 5.662,20 zł,
5.662,20 zł : 504 godz. = 11,23 zł,
11,23 zł x 5 godz. = 56,15 zł.
|