Podatnik, który rozlicza podatek dochodowy na podstawie podatkowej księgi przychodów i rozchodów, w celu ustalenia dochodu osiągniętego w danym roku podatkowym, musi dokonać na koniec roku zamknięcia księgi. Zakres obowiązków z tym związanych określa rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz. U. z 2014 r. poz. 1037 ze zm.), zwane dalej rozporządzeniem.
Dla dokonania czynności zamknięcia podatkowej księgi nie określono w przepisach żadnego terminu. W praktyce przyjmuje się jednak, że ostateczny termin zamknięcia księgi upływa z dniem, w którym podatnik zobowiązany jest złożyć w urzędzie skarbowym zeznanie podatkowe za dany rok.
| Zwróć uwagę!
Podatkowa księga za 2016 r. powinna zostać zamknięta najpóźniej 2 maja 2017 r. (z uwagi na to, że 30 kwietnia 2017 r. przypada w niedzielę). |
Przystępując do zamknięcia księgi, należy w szczególności:
Rozporządzenie przewiduje dwa sposoby podsumowania zapisów dokonanych w podatkowej księdze, w zależności od tego, czy w ciągu roku przychody i koszty ich uzyskania wpisywane w kolumnach 7-14 księgi były:
W pierwszym przypadku, podsumowania zapisów w księdze dokonuje się w ten sposób, że po zakończeniu miesiąca wpisy dokonane w danym miesiącu podkreśla się, a dane z kolumn 7-14 sumuje. Uzyskane z podsumowania kwoty podkreśla się. Następnie pod podsumowaniem danego miesiąca wpisuje się w poszczególnych kolumnach sumy od początku roku do miesiąca poprzedzającego dany miesiąc, a w kolejnej pozycji w poszczególnych kolumnach wpisuje się sumę od początku roku. W rezultacie, podsumowanie kolumn 7-14 dokonane po zakończeniu grudnia wyznacza wartość rocznych sum osiągniętych przychodów i poniesionych kosztów. Nie ma więc potrzeby odrębnego sumowania kolumn z poszczególnych miesięcy.
Natomiast w drugim przypadku, tj. gdy w trakcie roku były sumowane jedynie przychody i koszty danego miesiąca, wówczas po zakończeniu roku należy:
1) na oddzielnej stronie księgi sporządzić zestawienie roczne, wpisując w księdze we właściwych kolumnach sumy przychodów i kosztów z poszczególnych miesięcy,
2) dodać zestawione kwoty miesięcznych sum przychodów i kosztów.
Podatnik prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów musi sporządzić spis z natury towarów pozostających na stanie firmy na koniec roku podatkowego, czyli na 31 grudnia 2016 r. Przy czym:
Końcowym spisem z natury należy objąć: towary handlowe, materiały (surowce) podstawowe i pomocnicze, półwyroby, produkcję w toku, wyroby gotowe, braki i odpady.
| Zwróć uwagę!
Obowiązek sporządzenia spisu z natury dotyczy wszystkich podatników rozliczających podatek dochodowy na podstawie podatkowej księgi. Spis trzeba sporządzić i wpisać do księgi nawet wówczas, gdy na koniec roku podatkowego na stanie firmy brak jest składników majątku, które podlegają ujęciu w spisie. W takim przypadku, przy określaniu ilościowo-wartościowego stanu poszczególnych kategorii towarów należy wpisać zero. Taką "zerową" wartość spisu z natury trzeba też wpisać do księgi. |
Należy pamiętać, że ujęciu w spisie z natury podlegają także towary:
W spisie nie wykazuje się natomiast: środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych oraz składników wyposażenia.
| Zwróć uwagę!
Do podatnika mogą należeć sfinansowane dotacją np. towary handlowe, których koszt zakupu nie jest kosztem uzyskania przychodu w myśl art. 23 updof, a w rezultacie nie jest wykazany w księdze w kolumnie 10 "Zakup towarów handlowych i materiałów wg cen zakupu". Takie towary, niesprzedane w trakcie roku podatkowego, również należy uwzględnić w końcowym spisie z natury. Z tym że ustalając różnice remanentowe na potrzeby obliczenia dochodu za rok podatkowy, wartość końcowego spisu z natury trzeba pomniejszyć o wartość wspomnianych towarów sfinansowanych dotacją. Inaczej bowiem doszłoby do pomniejszenia kosztów podatkowych o kwoty, które nie były kosztami. |
Spis z natury powinien być sporządzony w sposób staranny i trwały oraz zakończony i zaopatrzony w podpisy osób uczestniczących w spisie. Spis ten powinien zawierać co najmniej następujące dane:
Pewne odstępstwa przy sporządzaniu spisu z natury dopuszcza się z uwagi na specyfikę niektórych rodzajów działalności gospodarczej. Przedstawia je tabela.
| Szczególne zasady sporządzania spisu z natury | |
| rodzaj działalności | składniki majątku objęte spisem |
| księgarnie i antykwariaty księgarskie | wydawnictwa o tej samej cenie, bez względu na nazwę i nazwisko autora, z podziałem na książki, broszury, albumy i inne można obejmować w spisie jedną pozycją |
| kantorowa | niesprzedane wartości dewizowe |
| udzielanie pożyczek pod zastaw | rzeczy zastawione pod udzielone pożyczki |
| działy specjalne produkcji rolnej | niezużyte w toku produkcji materiały i surowce oraz ilość zwierząt według gatunków z podziałem na grupy |
W przypadku przedsiębiorstwa wielozakładowego, gdy podatnik prowadzi jedną podatkową księgę dla wszystkich zakładów, może sporządzić jeden wspólny spis z natury, który wpisze do tej księgi lub odrębne spisy z natury, których wartości także wpisze do tej księgi. Jeżeli dla każdego zakładu prowadzi się odrębną księgę, wówczas wskazane jest sporządzenie odrębnych spisów z natury dla każdego zakładu i wpisanie każdego z tych spisów do księgi właściwej dla danego zakładu.
Spis z natury sporządzany na koniec roku należy wycenić.
| Zwróć uwagę!
Wyceny spisu z natury dokonuje się najpóźniej w terminie 14 dni od dnia jego zakończenia. |
Sposób wyceny towarów objętych spisem z natury nie jest jednolity. Zgodnie z rozporządzeniem, zastosowanie w tym zakresie może mieć:
W przypadku gdy wyceny składników objętych spisem z natury dokonuje się według ceny nabycia, konieczne jest:
1) ustalenie procentowego wskaźnika kosztów ubocznych zakupu (kolumna 11 księgi) w stosunku do ogólnej wartości zakupu towarów handlowych i materiałów (kolumna 10 księgi), przy pomocy wzoru:
| koszty uboczne zakupu x 100 |
| koszty zakupu towarów handlowych i materiałów |
2) podwyższenie o ustalony wskaźnik jednostkowego kosztu zakupu (tj. ceny zakupu),
3) ustalenie wartości poszczególnych składników spisu.
Kwestię, do jakich składników majątkowych wykazywanych w spisie z natury ma zastosowanie konkretny sposób wyceny, przedstawia tabela.
| Składnik spisu z natury | Sposób wyceny |
| towary handlowe, materiały (surowce) podstawowe i pomocnicze | według cen zakupu lub nabycia albo według cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu, jeżeli są one niższe od cen zakupu lub nabycia |
| półwyroby (półfabrykaty), wyroby gotowe, braki własnej produkcji | według kosztów wytworzenia |
| odpady użytkowe, które w toku działalności utraciły swoją pierwotną wartość użytkową | według wartości wynikającej z oszacowania uwzględniającego ich przydatność do dalszego użytkowania |
| niesprzedane wartości dewizowe | według cen zakupu z dnia sporządzenia spisu, jednak w wysokości nie wyższej niż kurs średni ogłaszany przez NBP w dniu kończącym rok podatkowy |
| rzeczy zastawione | według ich wartości rynkowej |
| produkcja niezakończona przy działalności usługowej i budowlanej | według kosztów wytworzenia, z tym że nie może to być wartość niższa od kosztów materiałów bezpośrednich zużytych do produkcji niezakończonej |
| produkcja zwierzęca | według cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu, z uwzględnieniem gatunku, grupy i wagi zwierząt |
Spis z natury sporządzony na 31 grudnia 2016 r. podlega wpisaniu do księgi jako ostatnia pozycja. W rozporządzeniu brak jest wytycznych wskazujących, w której kolumnie księgi należy wpisać ten spis. Z reguły zapisu dokonuje się w kolumnie 10 "Zakup towarów handlowych i materiałów wg cen zakupu".
W myśl przepisów rozporządzenia dopuszcza się dwa sposoby ujęcia końcowego spisu z natury w księdze, tj.:
Warto dodać, że w myśl § 27 ust. 1a rozporządzenia, który obowiązuje od 8 kwietnia 2016 r., podatników, którzy sporządzili spis z natury na koniec poprzedniego roku podatkowego, nie dotyczy obowiązek sporządzenia spisu z natury na dzień 1 stycznia następnego roku podatkowego. W takim przypadku do księgi wystarczy wpisać spis z natury sporządzony na dzień 31 grudnia poprzedniego roku podatkowego.
Oznacza to, że u podatników kontynuujących działalność gospodarczą i jej rozliczanie na podstawie podatkowej księgi, spis z natury sporządzony na koniec 2016 r. będzie podlegał ujęciu jako pierwsza pozycja w księdze założonej na 2017 r.
| ||||||||||||
|
||||||||||||
