Jak na podstawie podatkowej księgi ustalić zaliczkę na podatek?

U podatników prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów podstawą wyliczenia zaliczki na podatek dochodowy jest dochód uzyskany z prowadzonej działalności gospodarczej. Dochodem jest różnica pomiędzy wynikającym z księgi przychodem i kosztami jego uzyskania (art. 44 ust. 2 updof). Aby go wyliczyć, podatnik powinien zsumować:

• przychody osiągnięte od początku roku podatkowego do końca rozliczanego miesiąca,
   
• koszty uzyskania przychodów poniesione od początku roku podatkowego do końca rozliczanego miesiąca.

Różnica pomiędzy tymi dwiema sumami stanowi dochód.

Najprościej jest ustalić kwotę przychodów. W tym celu wystarczy podsumowanie zapisów w kolumnie 9 "razem przychód".

W przypadku kosztów konieczne jest dodanie podsumowań kolumny 10 "Zakup towarów handlowych i materiałów wg cen zakupu", kolumny 11 "Koszty uboczne zakupu" i kolumny 14 "razem wydatki".

Przypomnijmy, że podatnik może stosować w ciągu roku metodę narastającego sumowania kolumn, czyli do podsumowanych kolumn przychodów i podsumowanych kolumn kosztów za dany miesiąc dodaje sumę przychodów i sumę kosztów ustaloną od początku roku do miesiąca poprzedzającego dany miesiąc. Podatnik może także w ciągu roku podsumowywać tylko miesięczne zapisy w podatkowej księdze, wówczas musi dodać kwoty przychodów i kwoty kosztów wynikające z podsumowania kolumn w poszczególnych miesiącach.

Co do zasady podatnicy osiągający dochody z działalności gospodarczej obowiązani są wpłacać zaliczki miesięczne (art. 44 ust. 3 updof).

Obowiązek wpłacania zaliczki powstaje, poczynając od miesiąca, w którym dochód przekroczył kwotę powodującą obowiązek zapłacenia podatku. W 2012 r. jest to kwota po zaokrągleniu 3.091 zł.

Zaliczkę za miesiąc, w którym dochód przekroczył tę kwotę, stanowi podatek obliczony od tego dochodu według zasad określonych w art. 26, 27 i 27b updof.

Zaliczkę za dalsze miesiące ustala się w wysokości różnicy pomiędzy podatkiem należnym od dochodu osiągniętego od początku roku a sumą zaliczek za miesiące poprzedzające.

Zaliczki miesięczne wpłaca się w terminie do 20 dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni. Od 2012 r. zaliczkę za ostatni miesiąc roku podatkowego podatnik wpłaca w terminie do 20 stycznia następnego roku podatkowego. Podatnik nie wpłaca zaliczki za ostatni miesiąc, jeżeli przed upływem terminu do jej wpłaty złoży zeznanie i dokona zapłaty wynikającego z niego podatku.

Dodajmy, że podatnicy rozpoczynający prowadzenie działalności gospodarczej (jak ma to miejsce w opisanym stanie faktycznym), o których mowa w art. 22k ust. 11 updof, mogą wpłacać zaliczki kwartalne (art. 44 ust. 3g updof).

Spis z natury sporządza się w trakcie roku w celu ustalenia rzeczywistego dochodu osiągniętego przez podatnika z prowadzonej działalności gospodarczej.

Jeżeli podatnik na koniec miesiąca sporządza spis z natury (z własnej inicjatywy lub w wyniku zarządzenia wydanego przez naczelnika urzędu skarbowego), dochód ustala się według zasad określonych w art. 24 ust. 2 updof, tj. z uwzględnieniem różnic remanentowych.

Dochodem jest wówczas różnica pomiędzy przychodem z tej działalności a kosztami uzyskania:

1) powiększona o różnicę pomiędzy wartością remanentu końcowego i początkowego towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadków - jeżeli wartość remanentu końcowego jest wyższa niż wartość remanentu początkowego, lub

2) pomniejszona o różnicę pomiędzy wartością remanentu początkowego i końcowego - jeżeli wartość remanentu początkowego jest wyższa.

W przypadku sporządzenia remanentu na koniec danego miesiąca, przedstawiony sposób ustalenia dochodu ma zastosowanie nie tylko dla tego miesiąca. Wynik remanentu należy również uwzględniać przy ustalaniu dochodu za następne miesiące roku podatkowego. Remanentem początkowym w takiej sytuacji będzie remanent sporządzony na dzień 1 stycznia danego roku (lub na dzień rozpoczęcia działalności), a remanentem końcowym - remanent sporządzony na ostatni dzień danego miesiąca tego roku podatkowego.

Spis z natury podlega wpisaniu do podatkowej księgi. Wpisuje się go według poszczególnych rodzajów jego składników lub w jednej pozycji (sumie), jeżeli na podstawie spisu zostało sporządzone odrębne, szczegółowe zestawienie poszczególnych jego składników (zestawienie to przechowuje się łącznie z księgą).

Przepisy nie stanowią, w której kolumnie księgi wpisuje się wartość remanentu. W praktyce przyjęte jest ujmowanie spisu z natury w kolumnie 10 "Zakup towarów handlowych i materiałów wg cen zakupu". Pamiętać jednak należy, aby nie sumować wartości remanentu z wartością towarów i materiałów zaewidencjonowaną w tej kolumnie.