Podpisanie umowy powoduje powstanie między jej stronami więzi prawnej, której charakter zależy od rodzaju umowy. Najczęściej nawiązanie stosunku prawnego zbiega się z momentem podpisania umowy. Prawo pracy cechujące się wyraźną odrębnością w porównaniu do ogólnych regulacji prawa cywilnego, dopuszcza nawiązanie stosunku pracy w terminie innym niż podpisanie umowy o pracę. Nie uzależnia jednak możliwości jej zawarcia od rozkładu dni wolnych i roboczych pracownika.
Stosunek pracy niezależnie od umowy
Następstwem podpisania umowy o pracę jest nawiązanie między jej stronami stosunku pracy. Zaistnienie tego skutku prawnego nie jest jednak automatyczną konsekwencją zawarcia wspomnianej umowy. Umowa o pracę nie jest bowiem tożsama ze stosunkiem pracy. Ten ostatni jest definiowany przez Kodeks pracy jako wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy oraz w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym - za wynagrodzeniem płatnym przez pracodawcę (art. 22 K.p.). Definicja kodeksowa nie uzależnia więc wystąpienia stosunku pracy od formalnego zawarcia umowy o pracę. Podstawowym warunkiem jego zaistnienia jest podjęcie pracy w warunkach cechujących zatrudnienie pracownicze.
Z uwagi na charakter stosunku pracy, przepisy Kodeksu pracy stanowią, że do jego nawiązania dochodzi z dniem, który został wskazany w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy. Nie jest przy tym wymagane, aby praca w tym dniu została faktycznie podjęta. Dopiero wtedy, gdy strony nie ustaliły dnia rozpoczęcia pracy, do nawiązania stosunku pracy dochodzi z dniem podpisania umowy (art. 26 K.p.). W konsekwencji może wystąpić sytuacja, w której daty podpisania umowy i zaistnienia stosunku pracy różnią się. Nie oznacza to jednak, że umowa o pracę nabiera mocy prawnej dopiero po wystąpieniu stosunku pracy. Jest ona dokumentem ważnym i wiążącym strony od momentu jej podpisania, z tym że nawiązanie więzi pracowniczej zostaje odłożone w czasie.
Nawiązanie stosunku pracy następuje w dniu określonym w umowie o pracę lub w dniu podpisania umowy, bez względu na to, czy pracownik świadczył w tym dniu pracę.
Wypowiedzenie przed podjęciem pracy
Jak już wspomniano, umowa o pracę obowiązuje od momentu jej podpisania, niezależnie od tego, czy stosunek pracy nawiąże się w tym samym momencie, czy też z inną datą. Oznacza to, że z chwilą podpisania umowy pomiędzy stronami powstaje wzajemne zobowiązanie do realizacji postanowień umowy, w tym do podjęcia pracy w wyznaczonym terminie. Ta więź prawna może zostać wypowiedziana nawet wtedy, gdy nie nadszedł jeszcze dzień wyznaczony w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy, tj. w sytuacji, gdy nie zaistniał stosunek pracy. Choć może się to wydać dziwne, umowę o pracę można więc wypowiedzieć zanim doszło do nawiązania zatrudnienia pracowniczego. Znajduje to potwierdzenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, w tym w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2007 r., sygn. akt II PK 56/07. SN uznał w nim, że: "Przepis art. 26 k.p. nie uzależnia powstania stosunku pracy od jej faktycznego rozpoczęcia przez pracownika. Możliwość wypowiedzenia umowy o pracę nie jest uzależniona od nawiązania się między stronami stosunku pracy (rozpoczęcia się okresu zatrudnienia) (…)".
Okres wypowiedzenia dokonanego przed nawiązaniem stosunku pracy będzie zależał od rodzaju umowy. W przypadku umowy na czas nieokreślony będzie on wynosił dwa tygodnie. W razie zawarcia umowy na czas określony długość wypowiedzenia będzie taka sama, z tym zastrzeżeniem, że zachowane są warunki do wypowiedzenia umowy, tj. zostanie ona zawarta na czas przekraczający 6 miesięcy i strony zastrzegą możliwość jej rozwiązania za wypowiedzeniem.
Należy podkreślić, że okres między zawarciem umowy a wyznaczonym w tej umowie dniem rozpoczęcia pracy nie jest okresem zatrudnienia. Oznacza to, że pracownikowi nie przysługują w tym czasie uprawnienia wynikające ze stosunku pracy. To, że umowę o pracę można wówczas wypowiedzieć, wynika tylko z uprawnień przysługujących z tytułu występowania w charakterze strony umowy, a nie z przyszłego statusu pracodawcy i pracownika.
Dowolny dzień na podpisanie umowy
W praktyce kadrowej można się czasami spotkać z poglądem, że w niedzielę, święta czy dni rozkładowo wolne od pracy nie powinno się, a nawet nie można podpisywać umowy o pracę. Z drugiej strony zawierający umowę o pracę dążą do zachowania ciągłości zatrudnienia, dbając o to, aby jedna umowa o pracę następowała bezpośrednio po drugiej (jeżeli jest to kolejne zatrudnienie). Powoduje to niekiedy dylematy, jak zachować wspomnianą ciągłość w sytuacji, gdy pomiędzy zakończeniem jednego zatrudnienia a podjęciem pracy na podstawie kolejnej umowy przypada czas wolny, np. wolna w danym zakładzie sobota oraz niedziela.
Odnosząc się do tych wątpliwości należy zauważyć, że zasygnalizowane obawy, z punktu widzenia prawa pracy, są nieco "na wyrost". Przepisy prawa pracy nie zabraniają podpisania umowy o pracę w dzień wolny od pracy, również stosunek pracy może być nawiązany w takim dniu. Także kwestia bezpośredniej ciągłości zatrudnienia nie ma istotnego znaczenia, jeżeli chodzi o nabywanie zdecydowanej większości uprawnień i świadczeń ze stosunku pracy.
Przerwa między dwiema umowami o pracę, nawet jednodniowa, może mieć natomiast istotny wpływ na ustalanie podstawy zasiłku (wynagrodzenia) chorobowego. Jeżeli dwie umowy o pracę oddziela jedynie dzień ustawowo wolny od pracy, wówczas zachowana jest ciągłość ubezpieczenia chorobowego. Pozwala to na uwzględnienie w podstawie świadczeń chorobowych wynagrodzenia za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc wystąpienia absencji chorobowej. Natomiast jeżeli przerwę stanowi dzień powszedni, np. sobota, wówczas podstawę wynagrodzenia (zasiłku) chorobowego ustala się z uwzględnieniem okresu przypadającego po podpisaniu nowej umowy.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
