Prowadzenie działalności rolniczej obarczone jest znacznym ryzykiem wystąpienia strat w uprawach. Najczęstszą ich przyczyną są niekorzystne warunki atmosferyczne, ale zniszczenie plonów może być także skutkiem żerowania dzikiej zwierzyny lub wynikać z działalności (legalnej lub nielegalnej) podmiotów zewnętrznych. Otrzymane z tego tytułu odszkodowanie bywa dla rolnika problematyczne pod względem podatkowym.
Jak wynika z art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o pdof (Dz. U. z 2025 r. poz. 163 ze zm.), jej przepisów nie stosuje się do przychodów z działalności rolniczej, z wyjątkiem przychodów z działów specjalnych produkcji rolnej.
W myśl art. 2 ust. 2 tej ustawy działalność rolnicza polega na wytwarzaniu produktów roślinnych lub zwierzęcych w stanie nieprzetworzonym (naturalnym) z własnych upraw albo hodowli lub chowu, w tym również produkcji materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego oraz reprodukcyjnego, produkcji warzywniczej gruntowej, szklarniowej i pod folią, produkcji roślin ozdobnych, grzybów uprawnych i sadowniczej, hodowli i produkcji materiału zarodowego zwierząt, ptactwa i owadów użytkowych, produkcji zwierzęcej typu przemysłowo-fermowego oraz hodowli i ryb, a także działalności, w której minimalne okresy przetrzymywania zakupionych zwierząt i roślin, w trakcie których następuje ich biologiczny wzrost, wynoszą co najmniej:
1) miesiąc - w przypadku roślin,
2) 16 dni - w przypadku wysokointensywnego tuczu specjalizowanego gęsi i kaczek,
3) 6 tygodni - w przypadku pozostałego drobiu rzeźnego,
4) 2 miesiące - w przypadku pozostałych zwierząt
- licząc od dnia nabycia.
Przychody z tak rozumianej działalności rolniczej nie podlegają podatkowi dochodowemu niezależnie od tego, czy działalność prowadzona jest na gruntach własnych czy też na gruntach cudzych - dzierżawionych od innych podmiotów.
Zgodnie z utrwaloną linią interpretacyjną organów podatkowych do przychodów z działalności rolniczej zalicza się również odszkodowania za szkody w uprawach rolnych i płodach rolnych, będących produktami bezpośredniej działalności rolniczej. Nie ma przy tym znaczenia podstawa prawna tych rekompensat. Mogą nią być zarówno przepisy kodeksu cywilnego, jak i normy dotyczące ochrony przyrody lub regulacje prawa łowieckiego w zakresie szkód wyrządzonych przez dzikie zwierzęta. Istotne jest, że poniesiona przez rolnika strata, polegająca na uszczupleniu upraw, wpływa na zmniejszenie przychodów z działalności rolniczej. Celem otrzymanego odszkodowania jest zrekompensowanie tego uszczerbku.
Natomiast wszelkie inne odszkodowania, w tym np. z tytułu jakichkolwiek zniszczeń w zakresie gleby i melioracji, ustanowienia służebności gruntowej, szkód związanych ze składnikami majątku wykorzystywanymi w działalności rolniczej - nie stanowią przychodów z działalności rolniczej.
W świetle art. 21 ust. 1 pkt 120 lit. c) ustawy o pdof zwolnieniu od podatku dochodowego podlegają odszkodowania wypłacone, na podstawie wyroków sądowych i zawartych umów (ugód), posiadaczom gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, z tytułu szkód powstałych w uprawach rolnych i drzewostanie w wyniku prowadzenia na tych gruntach, przez podmioty uprawnione na podstawie odrębnych przepisów, inwestycji dotyczących budowy infrastruktury przesyłowej ropy naftowej i produktów rafinacji ropy naftowej oraz budowy urządzeń infrastruktury technicznej, o których mowa w art. 143 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2024 r. poz. 1145 ze zm.).
Na mocy art. 143 ust. 2 wymienionej ustawy, przez budowę urządzeń infrastruktury technicznej rozumie się budowę drogi oraz wybudowanie pod ziemią, na ziemi albo nad ziemią przewodów lub urządzeń wodociągowych, kanalizacyjnych, ciepłowniczych, elektrycznych, gazowych i telekomunikacyjnych.
Początkowo organy podatkowe były zdania, że powyższe zwolnienie obejmuje również rolników ponoszących straty w uprawach. Obecnie fiskus wypracował stanowisko, zgodnie z którym szkody dotyczące działalności rolniczej są wyłączone z opodatkowania pdof, tzn. nie stosuje się do nich zwolnień z tego podatku, w tym określonych w art. 21 ust. 1 pkt 120 ustawy o pdof. Zostało ono potwierdzone interpretacjami indywidualnymi Dyrektora KIS z dnia 27 marca 2023 r., nr 0115-KDIT1.4011.830.2022.2.AS oraz z dnia 26 września 2023 r., nr 0115-KDIT1.4011.566.2023.1.MR.
Szkody w uprawach (plonach) należy odróżnić od szkód powstałych w glebie. Rekompensaty otrzymane przez rolników z tytułu szkodliwej ingerencji podmiotów zewnętrznych w grunty rolne nie stanowią przychodu z działalności rolniczej i powinny zostać rozliczone zgodnie z zasadami dotyczącymi podatku dochodowego.
Przykładem takiego przysporzenia jest odszkodowanie wypłacane rolnikom przez podmiot posiadający pozwolenie wodnoprawne na rozprowadzanie ścieków na gruntach rolnych. W związku z tym, że odprowadzanie ścieków przemysłowych powoduje m.in. opóźnienia w zasiewach, zastoiska wodne i uszkodzenia gleby wymagające jej rekultywacji, a co za tym idzie - czasowego wyłączenia z produkcji rolnej, podmiot ten wypłaca rolnikom ustalone w umowach kwoty pieniężne tytułem rekompensaty, traktując je jako niepodlegające opodatkowaniu pdof.
Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z dnia 14 lutego 2025 r., nr 0115-KDIT2.4011.544.2024.1.MM, nie podzielił jednak tego stanowiska. Uznał on mianowicie, że opisane odszkodowania są w istocie wypłacane za korzystanie z nieruchomości i mają związek ze zniszczeniem gleby i utrudnieniami w prowadzeniu produkcji rolnej na skutek rozprowadzenia ścieków. Nie są to zatem rekompensaty za szkody powstałe w uprawach rolnych bądź plonach. Taka kwalifikacja powoduje, że dla otrzymujących je rolników stanowią przychód z tzw. innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o pdof. Przychód ten podlega samodzielnemu rozliczeniu w zeznaniu rocznym, na podstawie informacji PIT-11 wystawionej przez świadczeniodawcę.
| ||||||||||||
|
||||||||||||
