Wakacyjna praca a prawo do renty rodzinnej

Renta rodzinna przysługuje m.in. uczącym się dzieciom zmarłego do ukończenia 25. roku życia. Zdarza się, że dla poprawy sytuacji finansowej w okresie wakacji podejmują one pracę zarobkową. Trzeba wówczas pamiętać o obowiązkach wobec ZUS, które dotyczą większości aktywnych zawodowo świadczeniobiorców oraz zatrudniających ich podmiotów.

Ograniczona możliwość zarobkowania

Nie ma przeszkód prawnych, aby osoby uprawnione do renty rodzinnej podejmowały pracę zarobkową. Dotyczy to także dzieci zmarłego, po którym renta przysługuje. Muszą one jednak pamiętać, iż tak jak do wszystkich emerytów i rencistów, mają do nich zastosowanie przepisy z zakresu zawieszania lub zmniejszania świadczeń, określone w art. 103, 104-106 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2021 r. poz. 291 ze zm.), zwanej ustawą emerytalną.

Oznacza to, że prawo do renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, czyli od tzw. górnej granicy przychodu. Natomiast w razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, czyli tzw. dolną granicę przychodu, nie wyższej jednak od górnej granicy przychodu, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż tzw. kwota maksymalnego zmniejszenia, określona w art. 104 ust. 8 pkt 3 ustawy emerytalnej (patrz tabela 1). Bez wpływu na pobierane świadczenie pozostaje przychód w wysokości nieprzekraczającej dolnej granicy przychodu.

Renta dla kilku osób uprawnionych

Do renty rodzinnej może być jednak uprawnionych kilka osób. Wówczas, zgodnie z art. 74 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, która podlega podziałowi na równe części między uprawnionych.

Kalkulator wysokości renty rodzinnej dostępny jest w serwisie kalkulatory.gofin.pl.

W razie osiągania przychodu przez jedną z osób uprawnionych zawieszenie prawa do świadczenia lub zmniejszenie jego wysokości dotyczy wyłącznie części renty rodzinnej należnej tej właśnie (zarobkującej) osobie uprawnionej. Wysokości części renty przysługujących pozostałym członkom rodziny nie ulegają zmianie.

Zmniejszenie renty następuje poprzez zmniejszenie części renty przysługującej osobie osiągającej przychód o kwotę przekroczenia, nie więcej jednak niż o obowiązującą kwotę maksymalnego zmniejszenia renty rodzinnej pomnożoną przez proporcję części renty rodzinnej przed dokonaniem zmniejszenia i pełnej renty rodzinnej.

Szczegółowo kwestie te reguluje art. 105 ustawy emerytalnej.

Pojęcie przychodu

Nie każdy jednak przychód osiągany przez dziecko uprawnione do renty rodzinnej ma wpływ na to świadczenie. Prawo do tego świadczenia ulega bowiem zawieszeniu lub świadczenie to ulega zmniejszeniu w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego oraz z tytułu tzw. służby mundurowej.

Co prawda, w świetle art. 104 ust. 2 ustawy emerytalnej, za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego uważa się tu zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności. Jednak uczniowie i studenci w wieku do ukończenia 26 lat wykonujący pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, nie podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w ZUS. Stanowi o tym art. 6 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423 ze zm.), zwanej ustawą systemową. Tym samym uzyskiwane przez nich z tego tytułu przychody nie mają wpływu na pobieraną rentę rodzinną.

Uwzględnieniu natomiast podlegają przychody osiągane z tytułu zatrudnienia w ramach umowy o pracę. Umowa o pracę w każdym bowiem przypadku powoduje dla osoby ją wykonującej (niezależnie od jej wieku oraz faktu czy się uczy) obowiązek ubezpieczeń społecznych w ZUS (art. 13 pkt 1 ustawy systemowej).

Powiadomienie ZUS

Uczeń lub student uprawniony do renty rodzinnej, który choćby przez okres wakacji zamierza uzyskiwać przychody z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, zobowiązany jest powiadomić o tym fakcie organ rentowy (patrz tabela 2), wskazując jednocześnie wysokość tych przychodów. Obowiązek ten spoczywa także odpowiednio na pracodawcy i zleceniodawcy, a w przypadku osoby pełniącej służbę - na właściwej komórce kadrowej.

W oparciu o tę informację ZUS na bieżąco wypłaca należne mu świadczenie w pełnej lub zmniejszonej wysokości albo zawiesza do niego prawo.

Przy czym ostateczne rozliczenie świadczenia następuje po zakończeniu roku kalendarzowego, w którym przychód ten został uzyskany, na podstawie informacji świadczeniobiorcy i zatrudniającego go podmiotu, o wysokości uzyskanego przychodu w minionym roku kalendarzowym, którą należy przekazać do ZUS w terminie do ostatniego dnia lutego następnego roku. Rozliczenie to następuje w formie miesięcznej lub rocznej, w zależności od tego, która z nich jest korzystniejsza dla świadczeniobiorcy.

Jeśli zatem uprawniony do renty rodzinnej uczeń lub student będzie świadczył pracę wyłącznie w okresie wakacji (np. w lipcu, sierpniu i we wrześniu), to nawet przy przychodach przekraczających miesięcznie dolną lub górną granicę przychodu może okazać się, że w rocznym rozliczeniu świadczenie będzie przysługiwało w pełnej wysokości. W razie jego bieżącego zawieszenia lub zmniejszenia świadczeniobiorca otrzyma jego wyrównanie.