Jak data złożenia wniosku o emeryturę wpływa na wysokość świadczenia?

Emerytura na tzw. nowych zasadach, przyznawana z założenia ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r., ustalana jest przez podzielenie podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia. Każdy rok, a nawet miesiąc odwleczenia w czasie momentu przejścia na emeryturę, może skutkować zwiększeniem pierwszej i zmniejszeniem drugiej z wymienionych wartości, co w efekcie przekłada się na wyższą wyjściową kwotę emerytury.

Wzór na nową emeryturę

Emerytura dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. ustalana jest na zasadach określonych w rozdziale 1 działu II ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2020 r. poz. 53 ze zm.), zwanej ustawą emerytalną. Stanowi ją równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego. Równanie to można zapisać w formie wzoru:

Podstawa emerytury

Przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury uwzględnieniu podlegają:

• zwaloryzowany kapitał początkowy - w przypadku osób, które były objęte ubezpieczeniem społecznym przed dniem 1 stycznia 1999 r.,
• zwaloryzowane składki na ubezpieczenie emerytalne, zapisane na koncie ubezpieczonego w ZUS po 1998 r. (do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury) oraz
• zwaloryzowane środki, zapisane na subkoncie w ZUS (w tym również przeniesione z otwartego funduszu emerytalnego) - gdy ubezpieczony jest członkiem ofe.

Kapitał początkowy ustalany jest zawsze - niezależnie od daty jego obliczenia - na 1 stycznia 1999 r. Aktywność zawodowa po tym dniu nie ma zatem żadnego wpływu na jego wysokość, choć istnieje możliwość jego przeliczenia:

• po przedłożeniu brakujących dokumentów, w tym m.in. potwierdzających przebyte okresy składkowe i/lub nieskładkowe albo podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne,
• w związku ze zmianą przepisów dotyczących ustalania wysokości kapitału początkowego.

Nieco inaczej wygląda kwestia składek na ubezpieczenie emerytalne oraz środków zapisanych na subkoncie w ZUS. Każdy dzień, miesiąc, rok odsunięcia w czasie momentu przejścia na emeryturę, np. w związku z ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego, z jednoczesnym kontynuowaniem aktywności zawodowej, zwiększa bowiem pulę tych wartości.

Jeśli dany ubezpieczony nie był aktywny zawodowo przed 1 stycznia 1999 r. lub po 31 grudnia 1998 r. (patrz tabela), podstawa obliczenia należnej mu emerytury zostanie obliczona wyłącznie w oparciu odpowiednio o:

• zwaloryzowane składki i środki zapisane na koncie i subkoncie w ZUS lub
• zwaloryzowany kapitał początkowy.

Waloryzacja kapitału i składek

Waloryzacja kapitału początkowego, ustalonego ostatnią decyzją ZUS, na dzień 1 stycznia 1999 r., odbywa się na takich samych zasadach, jak waloryzacja składek na ubezpieczenie emerytalne, z tym że:

• pierwszej waloryzacji dokonuje się za 1999 r., od dnia 1 czerwca 2000 r., wskaźnikiem waloryzacji kapitału początkowego za 1999 r., który wynosi 115,60%,
• drugiej waloryzacji przeprowadzanej od dnia 1 czerwca 2001 r. dokonuje się wskaźnikiem waloryzacji składek na zasadach określonych w art. 25 ust. 3-5, 9 i 10 oraz w art. 25a ustawy emerytalnej,
• trzeciej waloryzacji przeprowadzanej od dnia 1 czerwca 2002 r. oraz kolejnych dokonuje się wskaźnikiem waloryzacji składek na zasadach określonych w art. 25 ust. 3-8 i 10 oraz w art. 25a ustawy emerytalnej.

Kapitał oraz składki mogą zatem podlegać zarówno waloryzacjom rocznym, jak i kwartalnym.

Średnie dalsze trwanie życia

Średnie dalsze trwanie życia to najprościej rzecz ujmując przewidywana liczba miesięcy, przez którą dany świadczeniobiorca będzie pobierał emeryturę. Ustala się je wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach. Natomiast wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach.

Tablice trwania życia, ogłaszane przez Prezesa GUS w formie komunikatu w Monitorze Polskim corocznie w terminie do dnia 31 marca, stanowią podstawę obliczenia emerytur przyznanych na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego. Przy czym, jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, do ustalenia wysokości emerytury stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

Z analizy tablic trwania życia (dostępne są w serwisie www.wskazniki.gofin.pl, w dziale Zasiłki i inne świadczenia) wynika, iż wraz z przeżytym kolejnym miesiącem zmniejsza się wartość średniego dalszego trwania życia.

Efekt końcowy

Dodatkowe wartości zapisywane na koncie i subkoncie w ZUS, w połączeniu ze zmniejszającą się z każdym miesiącem średnią trwania życia, odpowiednio w równaniu (patrz wzór) powoduje:

• zwiększenie się wartości licznika i/lub
• zmniejszenie się wartości mianownika,

co w efekcie daje wyższy wynik końcowy.

Oczywiście nie bez znaczenia jest, że z każdym miesiącem odwlekania w czasie przejścia na emeryturę rezygnujemy z uprawnień do tego świadczenia za poszczególne miesiące, które upływają np. po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego. Jest to konkretna strata finansowa (kilku, kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu miesięcznych świadczeń), na poczet nieco lub dużo wyższego świadczenia. Tu już sam przyszły świadczeniobiorca musi ocenić i zdecydować, co jest dla niego korzystniejsze.

Warto przy tym pamiętać, że po nabyciu prawa do emerytury można np. ponownie się zatrudnić i osiągać dodatkowe przychody już bez żadnych ograniczeń, a po upływie każdego przepracowanego na emeryturze roku, występować o zwiększenie wysokości tego świadczenia poprzez doliczenie kwoty wynikającej z podzielenia składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu ustalenia prawa do emerytury i odpowiednio zwaloryzowanych przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku o przeliczenie wysokości emerytury.