Przyznanie odprawy emerytalnej kierownikowi samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej

Regulamin wynagradzania SPZOZ przewiduje odprawę emerytalną na poziomie ustawowym. Nie zawiera on zapisów wykluczających jej nabycie przez kierownika SPZOZ, który odchodzi na emeryturę. Czy należy mu wypłacić odprawę zgodnie z regulaminem (w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia), czy też na podstawie rozporządzenia wykonawczego do tzw. ustawy kominowej?

Kierownik (dyrektor) samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej (dalej SPZOZ) jest osobą zarządzającą w imieniu pracodawcy zakładem pracy (art. 128 § 2 pkt 2 K.p.). Z tego powodu jego warunków wynagradzania nie może określać regulamin wynagradzania ani zakładowy układ zbiorowy pracy (art. 77² § 5 i art. 241²⁶ § 2 K.p.). Co więcej, jego obligatoryjne wynagrodzenie miesięczne oraz fakultatywne świadczenia dodatkowe i nagroda roczna podlegają ograniczeniom ustawowym. Przesądza o tym art. 2 pkt 10 w zw. z art. 1 pkt 16 i art. 5 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (Dz. U. z 2019 r. poz. 2136), dalej ustawy kominowej.

Odprawę pieniężną w razie ustania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy (tzw. odprawę emerytalną) kierownik SPZOZ może jednak otrzymać na podstawie:

• przepisów wewnątrzzakładowych (tu regulaminu wynagradzania), ponieważ nie ma ona charakteru wynagrodzenia za pracę, lecz jest świadczeniem związanym z pracą należnym ze względu na zakończenie aktywności zawodowej, które nie podlega w takim przypadku art. 77² § 5 i art. 241²⁶ § 2 K.p. oraz art. 5 i 11 ustawy kominowej (por. postanowienie SN z 27 maja 2014 r., sygn. akt I PK 35/14 oraz wyroki SN z 10 stycznia 2006 r., sygn. akt I PK 115/05, OSNP 2006/21-22/327 i z 16 lutego 2005 r., sygn. akt I PK 174/04, OSNP 2005/20/319),
• rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowego wykazu świadczeń dodatkowych, które mogą być przyznane osobom kierującym niektórymi podmiotami prawnymi, oraz trybu ich przyznawania (Dz. U. z 2020 r. poz. 1399 ze zm.), dalej rozporządzenia o świadczeniach dodatkowych.

Zwracamy uwagę! Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy kominowej, świadczenia dodatkowe to świadczenia z tytułu zatrudnienia - w tym bytowe, socjalne, komunikacyjne oraz ubezpieczenia majątkowe i osobowe - inne bądź w wyższej wysokości niż ustalone w regulaminie wynagradzania, zakładowym i ponadzakładowym układzie zbiorowym pracy oraz w odrębnych przepisach. Odprawa emerytalna jest do nich zaliczana, jeżeli przyznaje ją kierownikowi SPZOZ właściwy organ (§ 2 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 3 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia o świadczeniach dodatkowych). W takiej sytuacji jej wysokość:

• może być wyższa do 25% niż ustalona w regulaminie wynagradzania, układzie zbiorowym pracy oraz w odrębnych przepisach (§ 2 ust. 1 in fine rozporządzenia o świadczeniach dodatkowych),
• ma odpowiadać 150% wynagrodzenia miesięcznego po przepracowaniu co najmniej 15 lat oraz 200% tego wynagrodzenia po przepracowaniu co najmniej 20 lat - w przypadku braku postanowień o uprawnieniach do odprawy w układzie zbiorowym pracy albo w regulaminie wynagradzania (§ 2 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia o świadczeniach dodatkowych),
• w kwocie przekroczenia wysokości odprawy przysługującej na podstawie układu zbiorowego lub regulaminu wynagradzania jest objęta rocznym limitem, o jakim mowa w art. 11 ust. 2 ustawy kominowej (por. m.in. postanowienie SN z 27 maja 2014 r., a także wyroki SN z 2 października 2009 r., sygn. akt II PK 109/09 i z 2 grudnia 2008 r., sygn. akt III PK 35/08, OSNP 2010/11-12/130).

W przytoczonych wyżej rozstrzygnięciach Sąd Najwyższy uznał, że odprawa emerytalna przewidziana w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie wynagradzania dla osoby wymienionej w art. 2 pkt 1-4 ustawy kominowej nie ma statusu świadczenia dodatkowego w rozumieniu art. 5 ust. 2 i art. 11 ust. 1 tej ustawy. Nie jest bowiem świadczeniem innym lub wyższym niż określone w przepisach wewnątrzzakładowych. Przysługuje na ich podstawie bez konieczności przyznawania. W konsekwencji nie dotyczy jej limit dwunastokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia przyjętego dla ustalenia wynagrodzenia miesięcznego, obowiązujący na mocy art. 11 ust. 2 ustawy kominowej wobec wszystkich świadczeń dodatkowych przyznanych w ciągu roku. Mimo że to stanowisko pomija kierowników SPZOZ (art. 2 pkt 10 ustawy kominowej), można przyjąć, że dotyczy ono również tej grupy osób zarządzających. Ich pozycja prawna w zakresie odprawy emerytalnej nie różni się bowiem od pozycji osób wymienionych w art. 2 pkt 1-4 ustawy kominowej.

Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy m.in. w wyrokach z 25 lipca 2018 r. (sygn. akt I PK 157/17) i z 10 stycznia 2006 r. (sygn. akt I PK 115/05, OSNP 2006/21-22/327). Odnosząc je do pytania Czytelnika, należy uznać, że kierownik powinien - co do zasady - otrzymać odprawę emerytalną na zasadach przewidzianych w regulaminie wynagradzania SPZOZ. Może też być mu jednak przyznana w wysokości wyższej niż regulaminowa. Jej maksymalny poziom w takim przypadku to 25% więcej niż trzymiesięczne wynagrodzenie po 20 latach pracy (art. 63 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, Dz. U. z 2022 r. poz. 633 z późn. zm.).