Niedozwolone przesłanki wypowiedzenia umowy o pracę

Wypowiedzenie umowy o pracę jest zwyczajnym trybem rozwiązania stosunku pracy, który dla swojej skuteczności nie wymaga zbyt doniosłej przyczyny. Istnieją jednak takie okoliczności, które przez prawo pracy uznane są za niedozwolone przesłanki rozwiązania umowy, w tym przez wypowiedzenie. Nieakceptowane przyczyny wypowiedzenia wynikają głównie z Kodeksu pracy.

Bezprawna dyskryminacja

Jedną z generalnych zasad prawa pracy jest zasada równego traktowania w zatrudnieniu. Znajduje ona swój wyraz w art. 18^3a § 1 K.p., który nakazuje równe traktowanie pracowników m.in. w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, w szczególności bez względu na:

• płeć, wiek, niepełnosprawność,
• rasę, religię, narodowość,
• przekonania polityczne, przynależność związkową,
• pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, wymiar etatu czy zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony.

Za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu uważa się (z zastrzeżeniem pewnych wyjątków) różnicowanie przez pracodawcę sytuacji pracownika z jednej lub kilku przyczyn określonych w art. 18^3a § 1 K.p., czego skutkiem może być m.in. wadliwe rozwiązanie stosunku pracy.

Przejęcie firmy i praca zdalna

Kodeks pracy normuje sytuacje, w których dochodzi do przejęcia całości lub części firmy przez nowego pracodawcę. W związku z takim przejęciem dotychczasowy i nowy pracodawca mają określone obowiązki formalne, natomiast przejmowanym pracownikom przysługują pewne uprawnienia. Ponadto ich dotychczasowe stosunki pracy, co do zasady, są kontynuowane przez nowego pracodawcę. Kodeks pracy wyraźnie przy tym stanowi, że przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę stosunku pracy (art. 23¹ § 6 K.p.). Niedopuszczalna jest więc przykładowo sytuacja, w której dotychczasowy pracodawca, z powodu planowanego przejęcia firmy przez nowy podmiot, wypowiada pracownikom umowy o pracę.

Wykaz innych, bezprawnych powodów wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę, związany jest z wykonywaniem pracy w sposób zdalny. Przepis art. 67²³ K.p. stanowi bowiem, że:

• odmowa wyrażenia przez pracownika zgody na zmianę, w trakcie zatrudnienia, dotychczasowych warunków wykonywania pracy na pracę zdalną (art. 67¹⁹ § 1 pkt 2 K.p.),
• wystąpienie z wnioskiem o wykonywanie pracy zdalnej przez pracownika, o którym mowa w art. 67¹⁹ § 6 i 7 K.p., tj. uprawnionego do złożenia generalnie wiążącego wniosku o pracę zdalną ze względu na stan ciąży lub sprawowane funkcje rodzicielskie/opiekuńcze,
• zaprzestanie wykonywania pracy zdalnej na zasadach określonych w art. 67²² K.p., tj. w razie złożenia przez pracownika wiążącego wniosku o zaprzestanie pracy zdalnej i powrót do poprzednich warunków wykonywania pracy

nie mogą stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę umowy o pracę.

Nowe zakazy

Ostatnia nowelizacja Kodeksu pracy weszła w życie z dniem 26 kwietnia 2023 r. W istotny sposób zmieniła szereg już obowiązujących przepisów kodeksowych, a także dodała zupełnie nowe regulacje, jak art. 29⁴ K.p. Wprowadził on kolejne niedozwolone przyczyny wypowiedzenia (oraz rozwiązania bez wypowiedzenia) stosunku pracy przez pracodawcę, a także niedozwolone przyczyny prowadzenia przygotowania do takiego zwolnienia.

Jak wynika z art. 29⁴ § 1 K.p., przyczyną uzasadniającą wypowiedzenie przez pracodawcę umowy o pracę lub jej rozwiązanie bez wypowiedzenia, prowadzenie przygotowań do ww. działań lub zastosowanie działania mającego skutek równoważny z rozwiązaniem umowy o pracę, nie mogą być:

• wystąpienie przez pracownika z wnioskiem o zmianę rodzaju umowy o pracę na umowę o pracę na czas nieokreślony lub o bardziej przewidywalne i bezpieczne warunki pracy,
• równoczesne pozostawanie w stosunku pracy/innym stosunku prawnym będącym podstawą świadczenia pracy z innym pracodawcą, chyba że ograniczenia w tym zakresie wynikają z odrębnych przepisów albo pracownik jest związany umową o zakazie konkurencji w trakcie zatrudnienia,
• dochodzenie przez pracownika udzielenia informacji przekazywanych przez pracodawcę w ramach informacji o warunkach zatrudnienia (art. 29 § 3 K.p.) oraz informacji dla pracownika delegowanego za granicę (art. 29¹ § 2 i § 4 K.p.) i o zmianie siedziby firmy,
• skorzystanie z praw, o których mowa w art. 94¹³ K.p. (skorzystanie ze szkoleń wynikających z przepisów prawa lub z inicjatywy pracodawcy).

Przyczyną wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę nie może być również złożenie przez pracownika wniosku o zastosowanie elastycznej organizacji pracy. Taka okoliczność nie może też uzasadniać rozwiązania przez pracodawcę umowy bez wypowiedzenia i prowadzenia przygotowań do rozwiązania umowy (art. 188¹ § 7 K.p.).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465)