Podatnik nie zawsze sam musi regulować swoje zobowiązania podatkowe. Dozwolone jest uiszczenie podatku przez nabywcę przedmiotu hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego, członka rodziny oraz osobę trzecią, ale w tym ostatnim przypadku pod warunkiem, że kwota podatku nie przekracza 1.000 zł. Organy podatkowe rygorystycznie przestrzegają tych wyjątków.
Zobowiązanie podatkowe to wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego. Ma ono charakter osobisty. Ciężar opłacania podatków spoczywa więc na podatniku.
Zapłata podatku za podatnika jest dozwolona w trzech przypadkach wskazanych w art. 62b § 1 Ordynacji podatkowej. Po pierwsze, podatek zabezpieczony hipoteką przymusową lub zastawem skarbowym może zostać uregulowany przez aktualnego właściciela przedmiotu hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego, niebędącego podatnikiem odpowiedzialnym za ten podatek. Po drugie, każdy podatek, bez względu na jego wysokość, mają prawo uiścić za podatnika jego: małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym lub macocha. Po trzecie, dopuszczalne jest dokonanie zapłaty przez inny podmiot, o ile kwota podatku nie przekracza 1.000 zł. Stosuje się w tych sytuacjach odpowiednio przepisy dotyczące zapłaty podatku przez podatnika. Ponadto, jeżeli w dwóch ostatnich wymienionych przypadkach treść dowodu zapłaty nie budzi wątpliwości co do przeznaczenia wpłaty na zobowiązanie podatnika, uznaje się, że zapłata pochodzi z jego środków pieniężnych.
Regulacji wynikających z art. 62b Ordynacji podatkowej nie stosuje się do zapłaty podatku za pomocą innego instrumentu płatniczego, z którego podatnik korzysta za pośrednictwem konta w e-Urzędzie Skarbowym (obecnie dotyczy to zapłaty blikiem za wybrane należności z tytułu PIT). Podatnik jest w takiej sytuacji zobowiązany złożyć oświadczenie, pod rygorem odpowiedzialności karnej, że środki pieniężne pochodzą z jego rachunku. Przewiduje to art. 60 § 1b Ordynacji podatkowej.
Administracja skarbowa wyklucza możliwość zapłaty podatku przez inny podmiot niż podatnik poza przypadkami wymienionymi w art. 62b Ordynacji podatkowej.
Konsekwencją takiego podejścia jest negowanie każdej wpłaty dokonanej przez tzw. wyręczyciela na pokrycie podatku przekraczającego 1.000 zł. Mianem wyręczyciela określa się osobę lub podmiot, który reguluje podatek w imieniu, na polecenie i ze środków podatnika. Jego rola sprowadza się do technicznego przekazania organowi podatkowemu środków podatnika. Organy podatkowe utrzymują, że nie ma znaczenia, czy wpłacający podatek za podatnika działa w charakterze wyręczyciela czy nie. Wpłatę podatku przez inny podmiot niż podatnik uznają za zapłatę podatku za podatnika. Aby natomiast taka wpłata skutkowała wygaśnięciem zobowiązania podatkowego, musi spełniać wymogi określone w art. 62b Ordynacji podatkowej. Inny podmiot (niebędący aktualnym właścicielem przedmiotu hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego albo małżonkiem, zstępnym, wstępnym, pasierbem, rodzeństwem, ojczymem lub macochą podatnika) może uiścić za podatnika tylko podatek nieprzekraczający 1.000 zł. Zapłata wyższej kwoty jest nieskuteczna - zobowiązanie podatkowe bowiem nie wygaśnie, czego konsekwencją może być dochodzenie go od podatnika, także w trybie egzekucji administracyjnej.
Regulacje te dotyczą przede wszystkim zapłaty podatku (zaliczek na podatek dochodowy) wspólnika z konta osobowej spółki prawa handlowego, np. jawnej czy komandytowej (por. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z dnia 30 stycznia 2024 r., nr 0112-KDIL2-2.4011.801.2023.2.IM). Administracja skarbowa uznała za "inny podmiot" także spółkę cywilną opłacającą podatki wspólników ze swojego rachunku bankowego (chociaż formalnie jest to wspólny rachunek wspólników). W konsekwencji twierdzi, że zapłata podatku wspólnika spółki cywilnej przez spółkę cywilną jest możliwa, ale tylko w przypadku podatku nieprzekraczającego 1.000 zł (por. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z dnia 30 sierpnia 2024 r., nr 0113-KDIPT2-3.4011.441.2024.1.GG). Również firma zatrudniająca cudzoziemca nie może wpłacić za niego podatku PIT w kwocie wyższej niż 1.000 zł (por. odpowiedź Ministerstwa Finansów z dnia 1 sierpnia 2024 r. na pytanie dziennikarzy opublikowaną w systemie EUREKA).
Stanowisko administracji skarbowej zostało w ostatnim czasie zaaprobowane przez NSA.
NSA w wyroku z dnia 17 sierpnia 2023 r., sygn. akt III FSK 150/23, wskazał, że art. 62b § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej zezwala na zapłatę podatku przez wyręczyciela ("inny podmiot" niż podatnik), jeżeli wpłacane środki pochodzą od podatnika. Możliwość zapłaty (wpłaty) podatku przez "inny podmiot" jest jednak ograniczona tylko do kwoty 1.000 zł. Ustawodawca, dopuszczając zapłatę przez "inny podmiot" podatku nieprzekraczającego 1.000 zł, wprowadził domniemanie, że wpłacona kwota pochodzi ze środków podatnika. Jeżeli "inny podmiot" uiści podatek przewyższający 1.000 zł, będzie to działanie nieskuteczne i to niezależnie od tego, czy wpłata została dokonana ze środków własnych tego podmiotu czy środków podatnika.
NSA nie zajmował się jednak w ostatnim czasie zapłatą podatków wspólników z konta spółki cywilnej. Odniósł się do tej kwestii w wyroku z dnia 4 czerwca 2013 r., sygn. akt II FSK 1534/12. NSA podkreślił w tym orzeczeniu, że spółka cywilna jest stosunkiem prawnym powstałym na podstawie umowy, w której wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w oznaczony sposób, w szczególności poprzez wniesienie wkładów. Nie ma ona zdolności prawnej ani osobowości prawnej, w związku z czym nie może posiadać (założonego na siebie) konta. Wspólnicy będący osobami fizycznymi mogą dla celów prowadzenia działalności w formie spółki cywilnej założyć wspólny rachunek bankowy. Każdy z nich ma prawo - o ile umowa zawarta z bankiem nie stanowi inaczej - samodzielnie dysponować zgromadzonymi na nim środkami pieniężnymi oraz w dowolnym czasie wypowiedzieć umowę ze skutkiem dla pozostałych. Nie ma zatem podstaw, aby zapłatę podatku wspólnika spółki cywilnej ze wspólnego rachunku bankowego uznać za zapłatę podatku przez inny podmiot, a nie przez wspólnika.
| Sposoby zapłaty podatku przez podatnika | |
| Forma płatności | Sposób zapłaty |
| gotówka | wpłata w kasie organu podatkowego lub podmiotu zajmującego się jego obsługą kasową |
| wpłata na rachunek organu podatkowego w banku, placówce pocztowej, biurze usług płatniczych, instytucji płatniczej, małej instytucji płatniczej, instytucji pieniądza elektronicznego, SKOK-u | |
| obrót bezgotówkowy | obciążenie na podstawie polecenia przelewu rachunku podatnika w banku, instytucji płatniczej, małej instytucji płatniczej, instytucji pieniądza elektronicznego, SKOK-u |
| zapłata za pomocą instrumentu płatniczego innego niż polecenie przelewu (w tym za pośrednictwem konta w e-Urzędzie skarbowym) | |
| obciążenie na podstawie polecenia przelewu rachunku podatnika w banku, instytucji kredytowej, unijnej instytucji płatniczej lub unijnej instytucji pieniądza elektronicznego, niemających siedziby lub oddziału na terytorium Polski | |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
