Facebook

Jak szukać?»

Aktualnie jesteś: Gofin.pl (strona główna)  »  Podatki  »  Procedura podatkowa  »   Fiskusowi nie wolno nadużywać postępowań karnych skarbowych
POLECAMY
A A A  drukuj artykuł

Fiskusowi nie wolno nadużywać postępowań karnych skarbowych

Gazeta Podatkowa nr 6 (1777) z dnia 21.01.2021
Małgorzata Żujewska

Naczelnik urzędu skarbowego często występuje w podwójnej roli - organu podatkowego weryfikującego rozliczenia podatkowe i finansowego organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze w sprawie nadużyć skarbowych. Może więc dojść do instrumentalnego wszczynania postępowań karnych skarbowych tylko po to, aby zyskać więcej czasu na dochodzenie zapłaty podatku. Zanegował to NSA.

Zawieszenie terminu

Zobowiązanie podatkowe przedawnia się zasadniczo po 5 latach, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.

Bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego wydłuża się jednak w wyniku wszczęcia postępowania karnego skarbowego. Podstawą jego podjęcia może być podejrzenie nieewidencjonowania obrotu, popełnienia oszustwa podatkowego, odliczania podatku z tzw. pustych faktur itp. Wszczęcie postępowania karnego skarbowego powoduje zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Ramy czasowe zawieszenia zostały określone w art. 70 § 6 pkt 1 i § 7 pkt 1 Ordynacji podatkowej. Bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, z dniem wszczęcia postępowania w sprawie popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego związanego z niewykonaniem tego zobowiązania podatkowego. Od dnia następującego po dniu prawomocnego zakończenia postępowania karnego skarbowego nierozpoczęty termin przedawnienia rozpoczyna się, a zawieszony biegnie dalej.

Warunkiem koniecznym zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego z powodu wszczęcia sprawy karnej skarbowej jest poinformowanie o tym podatnika. Stanowi tak art. 70c Ordynacji podatkowej. Organ podatkowy właściwy w sprawie zobowiązania podatkowego, z którego niewykonaniem wiąże się podejrzenie popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, ma obowiązek zawiadomić podatnika o nierozpoczęciu lub zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego najpóźniej w ostatnim dniu upływu tego terminu (5-letniego).

Praktyka fiskusa

Regulacje przewidujące zwieszenie biegu terminu przedawnienia podatku z powodu podjęcia sprawy karnej skarbowej obowiązują już od kilku lat, ale ich stosowanie nadal budzi wątpliwości.

Często podnoszony jest zarzut instrumentalnego ich traktowania - wykorzystywania jako sposobu na wydłużanie kontroli i postępowań podatkowych niemożliwych do zamknięcia przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Przesłankę zawieszenia biegu terminu przedawnienia stanowi samo wszczęcie postępowania w sprawie przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego (pod warunkiem zawiadomienia o tym podatnika). Nie jest wymagane przedstawienie komukolwiek jakichkolwiek zarzutów. Zdarza się, że sprawy karne skarbowe są wkrótce po wszczęciu zawieszane na czas potrzebny do zakończenia kontroli lub postępowania podatkowego. Urzędnicy mogą kontynuować działania mające na celu wymiar podatku bez narażania się na wygaśnięcie zobowiązania podatkowego.

Sądy administracyjne raczej konsekwentnie stały na stanowisku, że nie są kompetentne do oceny zasadności i legalności wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe. Podjęcie takiego postępowania nie jest częścią postępowania podatkowego. Czynność ta wywołuje określony skutek na gruncie ustawy podatkowej - warunkuje zawieszenie biegu terminu przedawnienia podatku - ale nie wchodzi w zakres spraw rozpoznawanych przez sądy administracyjne (tzw. kognicji). Wprawdzie w wielu przypadkach naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego prowadzi postępowanie karne skarbowe, ale na gruncie postępowania karnego skarbowego występują oni jako finansowe organy postępowania przygotowawczego, a nie organy podatkowe. Sąd administracyjny nie może badać legalności ich działań jako finansowych organów postępowania przygotowawczego (por. wyrok NSA z dnia 28 lipca 2020 r., sygn. akt II FSK 587/20).

Krytyka NSA

Tendencję tę przełamują wyroki NSA z dnia 30 lipca 2020 r., sygn. akt I FSK 42/20I FSK 128/20 (chociaż ze zdaniem odrębnym jednego z sędziów).

Orzeczenia te dotyczą firmy, która opierając się na indywidualnych interpretacjach podatkowych uzyskanych w 2011 r., 2012 r. i 2015 r., złożyła korekty deklaracji VAT - zmieniając z 8% na 5% stawkę VAT od sprzedaży na wynos tzw. fast foodów - i uzyskała zwrot VAT. Fiskus dopiero w 2016 r., po wydaniu ogólnej interpretacji przepisów podatkowych, zaczął modyfikować swoje stanowisko w kwestii opodatkowania takiej sprzedaży. Uznał, że należy stosować 8%, a nie 5% stawkę VAT. Wobec firmy zostało podjęte postępowanie podatkowe. W jego trakcie doszło do wszczęcia postępowania karnego skarbowego w sprawie podania przez nią nieprawdy w korektach deklaracji VAT-7 poprzez zastosowanie niewłaściwej stawki VAT. Pozwoliło to wydłużyć bieg terminu przedawnienia zobowiązania w VAT, a w konsekwencji wydać decyzje nakazujące zapłatę podatku po 5 latach od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin jego płatności.

Sąd kasacyjny uznał, że chronologia działań organów podatkowych wskazuje na to, że wszczęcie postępowania karnego skarbowego było nieuzasadnione ze względu na brak podejrzenia popełnienia czynu zabronionego przez podatnika. NSA przyznał tym samym, że możliwe i konieczne jest kontrolowanie przez sądy administracyjne, czy organ podatkowy nie odwołał się do podjęcia postępowania karnego skarbowego w sposób stanowiący nadużycie prawa. Mają one prawo zbadać, czy nie doszło do instrumentalnego wykorzystania przepisów o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia podatku ze względu na postępowanie karne skarbowe w szczególności w sytuacji, gdy takie działanie stanowi naruszenie zasady zaufania do organów podatkowych wyrażonej w art. 121 Ordynacji podatkowej czy zasady uzasadnionych oczekiwań wynikającej z art. 2 Konstytucji RP. Nie do zaakceptowania jest praktyka polegająca na "profilaktycznym" inicjowaniu postępowania karnego skarbowego w przypadku istnienia ryzyka przedawnienia zobowiązania podatkowego. NSA przyznał, że weryfikacja wszczęcia i przebiegu postępowania karnego skarbowego przez sądy administracyjne budzi zastrzeżenia ze względu na zakres ich kognicji, ale podatnik nie może być pozbawiony prawa do zbadania prawidłowości zastosowania art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej. Możliwość skutecznego podniesienia zarzutu przedawnienia podatku jest jednym z kluczowych elementów dochodzenia przez podatnika swych praw przed sądem administracyjnym. Upływ terminu przedawnienia powoduje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego i konieczność umorzenia postępowania podatkowego.

Przesłanki zawieszenia biegu terminu przedawnienia podatku z powodu sprawy karnej skarbowej:

- wszczęcie postępowania w sprawie popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego - nie musi być wszczęte postępowanie wobec osoby,
- związek postępowania karnego skarbowego z niewykonaniem zobowiązania podatkowego,
- zawiadomienie podatnika lub jego pełnomocnika o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego z powodu wszczęcia postępowania karnego skarbowego,
- doręczenie zawiadomienia przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2020 r. poz. 1325 ze zm.)

Procedura podatkowa - czytaj także:

 
Przydatne linki
 
Sklep internetowy - sklep.gofin.pl
 
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o., ul. Owocowa 8, 66-400 Gorzów Wlkp., tel. 95 720 85 40, faks 95 720 85 60
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN
Szanowny Użytkowniku !
Prosimy o zapoznanie się z poniższymi informacjami oraz wyrażenie dobrowolnej zgody poprzez kliknięcie przycisku "Zgadzam się".
Pamiętaj, że zawsze możesz wycofać zgodę.

Serwis internetowy, z którego Pani/Pan korzysta używa plików cookies w celu:

  • niezbędnego zapewnienia prawidłowego działania Serwisów (utrzymania sesji),
  • realizacji funkcjonalności ułatwiających obsługę Serwisu,
  • analizy statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
  • zbierania i przetwarzania danych osobowych w celu wyświetlenia reklam produktów własnych i klientów reklamowych.
Pliki cookies

Są to pliki instalowane w urządzeniach końcowych osób korzystających z Serwisu, w celu administrowania Serwisem, dostosowania treści Serwisu do preferencji użytkownika, utrzymania sesji użytkownika oraz dla celów statystycznych i targetowania reklamy (dostosowania treści reklamy do indywidualnych potrzeb użytkownika). Informujemy, że istnieje możliwość określenia przez użytkownika Serwisu warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do informacji zawartych w plikach cookies za pomocą ustawień przeglądarki lub konfiguracji usługi. Szczegółowe informacje na ten temat dostępne są u producenta przeglądarki, u dostawcy usługi dostępu do internetu oraz w Polityce prywatności i plików cookies.

Administratorzy

Administratorem Pana/Pani danych osobowych w związku z korzystaniem z Serwisu internetowego i jego usług jest Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o. Administratorem danych osobowych w plikach cookies w związku z wyświetleniem analizy statystyk i wyświetlaniem spersonalizowanych reklam są partnerzy Wydawnictwa Podatkowego GOFIN sp. z o.o., Google Inc, Facebook Inc.

Jakie ma Pani/Pan prawa w stosunku do swoich danych osobowych?

Wobec swoich danych mają Pan/Pani prawo do żądania dostępu do swoich danych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych, prawo do cofnięcia zgody.

Podstawy prawne przetwarzania Pani/Pana danych osobowych
  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z wykonaniem umowy.

    Umowa w naszym przypadku oznacza akceptację regulaminu naszych usług. Jeśli zatem akceptuje Pani/Pan umowę na realizację danej usługi, to możemy przetwarzać Pani/Pana dane w zakresie niezbędnym do realizacji tej umowy.

  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z prawnie uzasadnionym interesem administratora.

    Dotyczy sytuacji, gdy przetwarzanie danych jest uzasadnione z uwagi na usprawiedliwione potrzeby administratora, tj. dokonanie pomiarów statystycznych, ulepszania naszych usług, jak również prowadzenie marketingu i promocji własnych usług administratora.

  • Dobrowolna zgoda.

    Aby móc realizować cele:
    - zapamiętania Pani/Pana decyzji w Serwisach w zakresie korzystania z dostępnych opcjonalnie funkcjonalności,
    - analiz statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
    - wyświetlania spersonalizowanych reklam produktów własnych i klientów reklamowych w związku z odwiedzaniem niniejszego Serwisu internetowego partnerzy Wydawnictwa Podatkowego Gofin sp. z o.o. muszą mieć możliwość przetwarzania Pani/Pana danych.

Potrzebna jest Nam Pani/Pana dobrowolna zgoda na zapisy w plikach cookies w celach realizacji powyższych celów.
W związku z powyższymi wyjaśnieniami prosimy o wyrażenie dobrowolnej zgody na zapisywanie informacji w plikach cookies przez kliknięcie przycisku „Zgadzam się” lub „Nie teraz” w przypadku braku zgody. Istnieje możliwość skorzystania z „ustawień zaawansowanych” plików cookies w celu określenia indywidualnych zgód na zapis wybranych plików cookies realizujących wybrane cele.