Podatnik przy zawieraniu umów z kontrahentami powinien dokonać ich weryfikacji, aby uniknąć zarzutu ze strony organów podatkowych, że nie dochował należytej staranności. Polskich kontrahentów-przedsiębiorców podatnik ma możliwość sprawdzenia m.in. w Wykazie podatników, który jest udostępniony na stronie internetowej Ministerstwa Finansów.
Szef KAS prowadzi w postaci elektronicznej Wykaz podmiotów, tzw. białą listę:
Wykaz taki jest aktualizowany w dni robocze, raz na dobę.
Aby sprawdzić kontrahenta poprzez Wykaz podatników VAT, należy skorzystać z wyszukiwarki internetowej: www.podatki.gov.pl/ wykaz-podatnikow-vat-wyszukiwarka.
W celu wyszukania danych podatnika-kontrahenta należy wpisać jedną z poniższych danych:
Wykaz ten umożliwia sprawdzenie, w tym automatycznie, czy dany podmiot znajduje się w wykazie na wybrany dzień, przypadający nie wcześniej niż w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym podmiot jest sprawdzany.
Ponadto podatnicy mogą także na podstawie art. 96 ust. 13 ustawy o VAT złożyć do naczelnika urzędu skarbowego wniosek, na podstawie którego organ podatkowy jest obowiązany potwierdzić, czy podatnik jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny lub zwolniony. Zainteresowanym może być zarówno sam podatnik, jak i osoba trzecia mająca interes prawny w złożeniu wniosku.
Dodatkowo, na stronie internetowej www.podatki.gov.pl, podatnik ma możliwość za pośrednictwem bazy on-line pod nazwą "Sprawdzenie statusu podmiotu w VAT" sprawdzenia i potwierdzenia, czy kontrahent jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny.
Podatnik musi pamiętać o tym, że weryfikacja formalna kontrahenta (m.in. w wykazie podatników) jest jedną z podstawowych przesłanek branych pod uwagę przez organy podatkowe przy ocenie dochowania przez niego należytej staranności w sytuacji, gdy on sam nie dokonał oszustwa, czy też nie wiedział lub nie mógł wiedzieć, że dana transakcja służy oszustwu. W sytuacji bowiem, gdy organ uzna, że podatnik nie dochował należytej staranności przy weryfikacji swojego kontrahenta, może pozbawić podatnika prawa do odliczenia VAT z faktur wystawionych przez tego kontrahenta.
Jednak warto także podkreślić, na co zwrócił uwagę NSA w wyroku z dnia 24 stycznia 2024 r., sygn. akt I FSK 1936/19, że organ podatkowy, przy badaniu dochowania należytej staranności przez podatnika, nie może od niego oczekiwać, że przejmie on rolę organów podatkowych oraz inspekcji pracy, wszechstronnie oceniając legalność i rzetelność działania kontrahentów-wystawców faktur. Jak zaznaczył Sąd, to organy skarbowe w pierwszym rzędzie zobowiązane są do kontroli miejsc handlowych i dysponując szybką możliwością sprawdzenia ich rzetelności w zakresie dokonywanych rozliczeń podatkowych, powinny ujawnić bezprawność funkcjonowania takich podmiotów.
Przy czym NSA w wyroku z dnia 15 września 2021 r., sygn. akt I FSK 1761/17, uznał, że nie może być tak, że formalna weryfikacja kontrahenta w każdych okolicznościach - nawet takich, które wskazują na to, że ma ona służyć legitymizowaniu nierzetelnych działań w segmencie gospodarki narażonym na znaczne ryzyko oszustw podatkowych (jak obrót sprzętem elektronicznym) - usprawiedliwia udział podatnika w transakcjach odbywających się w wysoce podejrzanym schemacie. Jak wskazał NSA, nawet gdyby pozostawić z boku wszystkie okoliczności odnoszące się do całości oszustwa karuzelowego (w tym np. odwrócony kierunek handlu, wielość pośredników, obecność w łańcuchu "znikających podatników" itp.), a jedynie skoncentrować się na tych ustaleniach, które bezpośrednio dotyczyły działań podatnika, i tak należałoby uznać, że co najmniej powinien on podejrzewać, że transakcje, w których bierze udział, są częścią procederu obrotu pustymi fakturami.
Także w przypadku transakcji z unijnymi kontrahentami podatnik na podstawie art. 97 ust. 17 ustawy o VAT może uzyskać potwierdzenie statusu unijnego kontrahenta od krajowych organów podatkowych. Zainteresowanym może być podatnik lub osoba prawna, która nie jest takim podatnikiem, mający interes w uzyskaniu potwierdzenia.
Ponadto należy pamiętać, że każde państwo UE jest zobowiązane do udostępniania innym państwom UE swojej krajowej bazy podatników zarejestrowanych dla potrzeb handlu wewnątrzwspólnotowego, zawierającej dane podmiotów, którym nadano numer identyfikacyjny VAT. W bazie tej są umieszczone następujące informacje na temat każdego podatnika:
Potwierdzanie NIP przydzielonych podatnikom VAT odbywa się za pośrednictwem jednostek administracyjnych (np. urzędów skarbowych) kraju, z którego pochodzi podatnik zwracający się o weryfikację takiego numeru.
Wniosek dotyczący potwierdzenia numeru identyfikacyjnego VAT kontrahenta z UE podatnik może złożyć, na podstawie rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie wyznaczenia jednostki organizacyjnej do celów dokonywania potwierdzenia zidentyfikowania określonego podmiotu na potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych na terytorium państwa członkowskiego innym niż terytorium kraju oraz informowania o braku takiego potwierdzenia (Dz. U. z 2017 r. poz. 434), do Izby Administracji Skarbowej w Poznaniu.
Ponadto wnioski te można także kierować do naczelnika właściwego urzędu skarbowego, np. na druku VAT-ID.
Oprócz tego numer identyfikacyjny VAT kontrahenta z UE podatnik może potwierdzić poprzez wyszukiwarkę internetową (VIES) znajdującą się na stronie Komisji UE pod adresem ec.europa.eu/taxation_customs/vies/#/vat-validation. W systemie VIES nie ma możliwości wyszukania numeru identyfikacyjnego VAT na podstawie nazwy lub adresu kontrahenta.
Wyniki wyszukiwania w systemie VIES wyświetlają się na dwa sposoby: informacja o VAT UE istnieje (numer aktywny) lub nie istnieje (numer nieaktywny). Jeżeli system wskaże, że NIP kontrahenta jest nieaktywny, oznacza to, że numer ten nie jest zarejestrowany w odpowiedniej krajowej bazie danych. Może to wynikać z tego, że numer VAT nie istnieje lub numer VAT nie został aktywowany na potrzeby transakcji wewnątrzunijnych albo rejestracja nie została jeszcze zakończona (niektóre kraje UE wymagają osobnej rejestracji transakcji wewnątrzunijnych).
|
"(...) Skarżąca starając się zachować należytą staranność, czego wyrazem miały służyć gromadzone dowody świadczące o weryfikacji kontrahentów, nie brała pod uwagę okoliczności, występujących w tej indywidualnej sprawie, a w której racjonalnie działającemu przedsiębiorcy nie pozwoliłyby na angażowanie się w transakcje handlowe tego rodzaju. W tym względzie ze strony Skarżącej zabrakło faktycznych czynności weryfikacyjnych, które pozwoliłyby na uzyskanie pewności, że transakcje nie prowadzą do oszustwa podatkowego. Racjonalnie działający przedsiębiorca odstąpiłby od transakcji, co do których powziął uzasadnione wątpliwości. Sposób nawiązania relacji z kontrahentami, jak również sposób dokumentowania transakcji wykluczał twierdzenie o dochowaniu dobrej wiary przez Skarżącą (...)". Wyrok NSA z dnia 14 kwietnia 2022 r., sygn. akt I FSK 2572/21 |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o VAT (Dz. U. z 2024 r. poz. 361)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
