Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Z kolei działalność gospodarcza to wszelka działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
Zatem ustawodawca nie wymienia małżonków jako odrębnej kategorii podatników. Tym samym w świetle ustawy o VAT małżonkowie nie są uznawani za jeden podmiot podatkowy, bowiem każdy z nich wykonując samodzielnie czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT jest odrębnym podatnikiem tego podatku. Ponadto dopuszczalne jest dokonywanie czynności cywilnoprawnych między małżonkami pozostającymi w małżeńskiej wspólności majątkowej, jeżeli czynności te dotyczą sfery objętej zakresem ich działalności gospodarczej.
Uwaga
Niezależnie od istniejących stosunków majątkowych transakcje dokonywane pomiędzy małżonkami, jako osobami prowadzącymi odrębnie działalność gospodarczą i będącymi czynnymi podatnikami VAT, stanowią dostawę towarów lub świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT na zasadach ogólnych.
Obszerna baza interpretacji urzędowych dostępna jest w serwisie www.interpretacje.gofin.pl |
Powyższe stanowisko potwierdzają organy podatkowe, w tym Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z dnia 14 października 2020 r., nr 0114-KDIP4-3.4012.344.2020.2.KM. Czytamy w niej: "(...) na gruncie przepisów ustawy o VAT, zarówno Wnioskodawczyni, jak i Wnioskodawca, traktowani są jako odrębne, niezależne podmioty (podatnicy). Wnioskodawczyni, jako czynny podatnik VAT, w oparciu o składniki majątku wspólnego posiada odrębne przedsiębiorstwo (odrębną własność ekonomiczną), natomiast w ramach małżeństwa współwłasność łączną z mężem. W związku z tym, prowadząc swoje przedsiębiorstwo w oparciu o część składników majątku wspólnego ma nad tym majątkiem kontrolę ekonomiczną. Zatem pomimo tego, że Wnioskodawczyni prowadzi działalność gospodarczą w oparciu o część majątku wspólnego, to jest w sensie ekonomicznym właścicielem tej części majątku wspólnego. W związku z tym, pomimo nabycia usługi przerobu surowca drzewnego oraz składowania tarcicy od Wnioskodawcy do działalności gospodarczej Wnioskodawczyni w ramach małżeńskiej wspólności majątkowej, usługi te - jak wynika z wniosku - są przeznaczone i wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej Wnioskodawczyni w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług. Tym samym, Wnioskodawca w związku ze świadczeniem tych usług działa jak podatnik w rozumieniu art. 15 ust. 1 ww. ustawy. Mając powyższe na uwadze należy wskazać, że czynność ta - wbrew stanowisku przedstawionemu we wniosku - będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług (...)".
Małżonkowie pozostający we wspólności majątkowej prowadzą odrębne działalności gospodarcze i są czynnymi podatnikami VAT. Małżonek przekazał firmie żony sprzęt budowlany (środek trwały), przy zakupie którego odliczył VAT. Czy czynność taka podlega opodatkowaniu VAT?
Opodatkowaniu VAT podlega m.in. odpłatna dostawa towarów, przez którą należy rozumieć przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Z odpłatną dostawą towarów zrównane jest także przekazanie/zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, a także wszelkie inne darowizny - jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do odliczenia VAT z tytułu nabycia, importu, wytworzenia tych towarów lub ich części składowych.
Zatem nieodpłatne przekazanie środków trwałych, od których podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT z tytułu ich nabycia, podlega opodatkowaniu VAT. Dotyczy to również nieodpłatnych przesunięć towarów (np. sprzętu budowlanego - środka trwałego) dokonywanych pomiędzy odrębnymi firmami małżonków pozostających we współwłasności majątkowej. Tak wynika przykładowo z interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS z dnia 15 stycznia 2021 r., nr 0114-KDIP1-3.4012.652.2020.1.ISK. Zdaniem organu podatkowego "(...) planowane przez Wnioskodawcę przeniesienie towaru na rzecz żony występującej jako odrębny przedsiębiorca, będzie stanowić nieodpłatną dostawę towarów, o której mowa w art. 7 ust. 2 ustawy, podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na mocy przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy. Powyższe wynika z faktu, że w przypadku nieodpłatnego przekazania żonie towaru wykorzystywanego przez Wnioskodawcę w prowadzonej działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, czynność ta będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, na podstawie art. 7 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług. Jak bowiem wynika z treści wniosku, w związku z nabyciem ww. towarów Wnioskodawcy przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z którego to uprawnienia Wnioskodawca skorzystał (...)".
Należy mieć jednak na uwadze wyrok WSA w Gdańsku z dnia 11 grudnia 2018 r., sygn. akt I SA/Gd 939/18 (orzeczenie nieprawomocne), w którym Sąd uznał, iż przesunięcie towarów z działalności gospodarczej jednego małżonka do działalności gospodarczej drugiego małżonka, dokonywane w ramach tych działalności, gdy małżonków łączy wspólność majątkowa istniejąca na podstawie przepisów ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1359), nie stanowi odpłatnej ani też nieodpłatnej dostawy towarów i nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Ww. wyrok zdecydowanie odbiega jednak od aktualnej linii orzeczniczej.
Czy nieodpłatne przekazanie towaru z działalności gospodarczej męża do działalności gospodarczej żony powinno być udokumentowane fakturą?
Zgodnie z art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2 ustawy, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem. Natomiast w myśl art. 2 pkt 22 ustawy, sprzedaż to odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.
Ustawodawca nie nakłada na podatników żadnych formalnych obowiązków w zakresie dokumentowania fakturami nieodpłatnych dostaw towarów. Co więcej z art. 106a pkt 1 w związku z art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT wynika, że fakturę wystawia się, jeśli dokumentuje ona sprzedaż (odpłatną dostawę towarów). Z kolei przepis art. 7 ust. 2 ww. ustawy zrównuje nieodpłatne przekazanie towarów z dostawą, jednak tylko dla celów opodatkowania. Zatem w sytuacji nieodpłatnego przekazania towaru z działalności gospodarczej małżonka do działalności gospodarczej małżonki nie można wystawić faktury, o której mowa w art. 106b ust. 1 ww. ustawy.
Takie też stanowisko zaprezentowane zostało w ww. interpretacji indywidualnej z dnia 15 stycznia 2021 r. Zdaniem Dyrektora KIS "(...) opisana przez Wnioskodawcę czynność przekazania towaru z działalności gospodarczej Wnioskodawcy do działalności gospodarczej żony, nie będzie wypełniać jednak definicji sprzedaży, gdyż mimo że dojdzie do dostawy, to nie dochodzi do odpłatności ze strony obdarowanego (żony). Odbiorca (żona) otrzymujący ww. towar nieodpłatnie nie będzie ponosiła ciężaru ekonomicznego podatku od towarów i usług. Nie będzie można zatem w takiej sytuacji wystawić faktury, o której mowa w art. 106b ust. 1 cyt. ustawy (...)".
Zasady dotyczące sposobu i terminu dokonywania korekty podatku naliczonego oraz podmiotu zobowiązanego do dokonania korekty zostały określone w art. 91 ustawy o VAT. Korekta podatku naliczonego ma miejsce z uwagi na zmianę struktury sprzedaży albo na zmianę pierwotnego przeznaczenia towaru lub usługi (z którą związany jest podatek naliczony).
Zatem w przypadku, w którym podatnik zmienia przeznaczenie środka trwałego nabytego (wytworzonego) dla celów działalności opodatkowanej podatkiem VAT i zaczyna go używać wyłącznie do wykonywania czynności zwolnionych z opodatkowania lub czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem VAT, ma on zasadniczo obowiązek skorygować odliczony podatek VAT. Analogicznie powinien postąpić podatnik w sytuacji zbycia takiego środka trwałego, jeżeli przy jego nabyciu (wytworzeniu) odliczył podatek naliczony, a przy zbyciu zastosuje zwolnienie z tego podatku lub zbycie takiego środka trwałego nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.
Kwestia obowiązku dokonania korekty podatku naliczonego w związku z nieodpłatnym przekazaniem towarów do firmy małżonka była rozpatrywana przykładowo w interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS z dnia 14 sierpnia 2020 r., nr 0113-KDIPT1-3.4012.420.2020.2.MWJ, w której stwierdzono że: "(...) skoro Wnioskodawca wykorzystywał przedmiotowy sprzęt w ramach prowadzonej działalności gospodarczej do czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług i planowane przez Wnioskodawcę przeniesienie składników majątku (sprzętu) na rzecz żony występującej jako odrębny przedsiębiorca, będzie stanowić nieodpłatną dostawę towarów, o której mowa w art. 7 ust. 2 ustawy, podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na mocy przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, niekorzystającą ze zwolnienia, to nie nastąpi zmiana przeznaczenia w odniesieniu do ww. składników majątku (sprzętu). Tym samym, Wnioskodawca nie będzie zobowiązany do dokonania korekty podatku odliczonego podatku naliczonego na podstawie przepisów art. 91 ust. 1 ustawy (podkreślenie redakcji) (...)".
Podobnie jest w przypadku nieodpłatnego przeniesienia składników majątku (np. nieruchomości, od której nabycia odliczono VAT) na rzecz żony, która nie prowadzi działalności gospodarczej (np. w wyniku podziału majątku). Z tym, że jeżeli czynność ta będzie podlegała zwolnieniu z VAT z uwagi na art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT to nastąpi zmiana przeznaczenia nieruchomości i podatnik może być zobowiązany do dokonania korekty podatku naliczonego. Przypomnijmy na podstawie ww. art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT zwalnia się od podatku dostawę budynków, budowli lub ich części, z wyjątkiem gdy:
a) dostawa jest dokonywana w ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim,
b) pomiędzy pierwszym zasiedleniem a dostawą budynku, budowli lub ich części upłynął okres krótszy niż 2 lata.
Zatem dla ustalenia zasad opodatkowania dostawy budynków, budowli lub ich części kluczowym jest ustalenie, kiedy nastąpiło pierwsze zasiedlenie i jaki upłynął okres od tego momentu. Przez pierwsze zasiedlenie rozumie się oddanie do użytkowania pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi lub rozpoczęcie użytkowania na potrzeby własne, budynków, budowli lub ich części, po ich wybudowaniu lub ulepszeniu, jeżeli wydatki poniesione na ulepszenie, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej. Z treści interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS z dnia 21 stycznia 2021 r., nr 0114-KDIP4-3.4012.587.2020.2.IG wynika, że: "(...) pierwszym zasiedleniem jest pierwsze zajęcie nieruchomości do używania. Pierwsze zasiedlenie budynku/budowli lub jego części ma więc miejsce zarówno w sytuacji, w której po wybudowaniu budynku/budowli oddano go w najem, jak i w przypadku wykorzystywania budynku/budowli na potrzeby własnej działalności gospodarczej podatnika - bowiem w obydwu przypadkach doszło do korzystania z budynku/budowli (...)".
W związku z powyższym podatnik korzystający ze zwolnienia od podatku przy sprzedaży nieruchomości (nieodpłatnego przekazania) może być zobowiązanym do korekty VAT, jeśli odliczał podatek naliczony od jej zakupu. Korekty takiej w trybie art. 91 ust. 7 ustawy o VAT, dokonuje się jednorazowo w odniesieniu do całego pozostałego okresu korekty w deklaracji podatkowej za okres rozliczeniowy, w którym nastąpiła sprzedaż. Stanowi o tym art. 91 ust. 5 ustawy o VAT w związku z art. 91 ust. 7 ustawy.
Kalkulator korekty VAT naliczonego przy zmianie przeznaczenia towarów dostępny jest w serwisie www.kalkulatory.gofin.pl |
Należy podkreślić, że korekta taka jest konieczna, jeżeli przekazanie nieruchomości z firmy nastąpi w tzw. okresie korekty, który dla nieruchomości (środków trwałych) wynosi 10 lat, licząc od roku, w którym nieruchomość została oddana do użytkowania. Ten sam okres korekty (10-letni) należy przyjąć również do wydatków modernizacyjnych przekraczających 15.000 zł (do wydatków o niższej wartości stosuje się roczny okres korekty).
Przykład
W 2014 r. podatnik prowadzący indywidualną działalność gospodarczą nabył na potrzeby firmy nieruchomość. Nieruchomość została oddana do użytkowania dopiero w 2016 r. Z tytułu tego zakupu odliczył VAT naliczony. Podatnik nie ponosił nakładów na tę nieruchomość. W 2020 r. przekazał ją małżonce w wyniku podziału majątku. Przekazanie to jest zwolnione z VAT, bowiem od pierwszego zasiedlenia minęły 2 lata. Okres korekty w tym przypadku obejmuje lata 2016-2025. Przekazując nieruchomość na cele prywatne współmałżonka w 2020 r., podatnik musiał skorygować 6/10 kwoty VAT odliczonej od zakupu tej nieruchomości (korekta za lata 2020-2025). Kwotę tej korekty (in minus) podatnik musiał uwzględnić w rozliczeniu VAT za miesiąc, w którym nastąpiło przekazanie. |
|