Prowadzenie działalności gospodarczej może odbywać się w oparciu o majątek wspólny małżonków, jak i o majątek osobisty jednego z nich. Zasadniczo brak ustanowienia rozdzielności majątkowej nie jest przeszkodą do prowadzenia działalności gospodarczej.
Zawarcie małżeństwa wywołuje również skutki majątkowe. Jeżeli małżonkowie nie zdecydują się na ustanowienie w ich małżeństwie rozdzielności majątkowej, to przedmioty majątkowe nabyte przez nich po ślubie stanowią generalnie majątek wspólny małżonków. Umowa majątkowa małżeńska może bowiem zostać zawarta zarówno przed, jak i w trakcie trwania małżeństwa. Małżonkowie mogą, przez zawarcie umowy w formie aktu notarialnego, wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową. Przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą na większą skalę stosunkowo często decydują się na ustanowienie rozdzielności majątkowej, rozwiązanie takie w wielu przypadkach nie ma jednak uzasadnienia.
Zarówno małżeńskie ustroje majątkowe, jak i zasady zaliczania przedmiotów majątkowych do majątku wspólnego lub odrębnego uregulowane zostały w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Jego przepisy szczegółowo regulują, jakie kategorie przedmiotów majątkowych stanowią majątek wspólny, a co należy do majątku odrębnego stron. Do tej drugiej grupy należą przede wszystkim przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, a także przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Podstawowy błąd leżący u podstaw zawierania wielu umów o ustanowienie rozdzielności majątkowej wynika z mylnego przekonania, że istnienie majątku wspólnego utrudnia prowadzenie działalności i wymaga dla poszczególnych czynności zgody drugiego małżonka co spowalnia proces decyzyjny i zawieranie umów. O ile oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w tym w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, to w przypadku prowadzenia działalności obowiązuje szczególna regulacja.
Z art. 36 § 3 K.r.o. wynika, że przedmiotami majątkowymi służącymi małżonkowi do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej małżonek ten zarządza samodzielnie. W praktyce oznacza to, że w toku normalnego prowadzenia działalności gospodarczej w oparciu o majątek wspólny nie trzeba uzyskiwać zgody drugiego małżonka na poszczególne czynności dotyczące tego majątku, np. na wynajęcie pojazdu, czy użycie maszyny do wykonania usługi. Okoliczność tę potwierdził Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 8.04.2014 r., sygn. akt I ACa 1212/13, wskazując, że: "Czynności podejmowane przez jednego z małżonków w celu prawidłowego funkcjonowania prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa, obejmującego składniki stanowiące przedmiot majątku wspólnego obojga małżonków w zasadzie mieszczą się w granicach zwykłego zarządu majątkiem wspólnym".
Problem rozdzielności majątkowej spowodowanej prowadzeniem działalności gospodarczej przejawia się przede wszystkim w przypadku indywidualnej działalności. Na rozwiązanie to decydują się często małżonkowie, którzy prowadzą odrębne przedsiębiorstwa w oparciu o dwa różne wpisy w CEIDG. Należy jednak wskazać, że w przypadku ustroju wspólności ustawowej małżeńskiej nie ma przeszkód prawnych, ani faktycznych, aby małżonkowie wykorzystywali majątek wspólny w ramach jednego lub obu przedsiębiorstw. W szczególności majątek wspólny małżonków może być wykorzystywany w ramach obu działalności gospodarczych małżonków. Małżonkowie mogą zatem wykorzystywać do prowadzenia przedsiębiorstwa swój prywatny majątek wspólny. Ewentualne ograniczenia mogą wynikać jedynie z podatkowego punktu widzenia, gdyż w takim przypadku małżonkowie mają ograniczone możliwości zaliczenia składników wykorzystywanych wspólnie w działalności gospodarczej (np. samochodu) do środków trwałych.
Umowa majątkowa małżeńska może być zmieniana w trakcie jego trwania.
Ustanowienie rozdzielności majątkowej w trakcie trwania małżeństwa ma ten skutek, że przedmioty majątkowe nabyte przez małżonków po jej ustanowieniu stanowią ich majątek odrębny, a nabywając je wspólnie, nabywają je w udziałach. Jednocześnie dotychczasowy majątek wspólny nie zmienia swojego charakteru, do czasu jego ewentualnego podziału. Ponadto po ustanowieniu rozdzielności każdy z małżonków samodzielnie zarządza swoim majątkiem. Warto mieć także świadomość, że rozdzielność majątkowa ułatwia dokonywanie przez jednego z małżonków czynności, które obejmują np. zbycie czy obciążanie nieruchomości.
W przypadku majątku wspólnego do czynności wymagających zgody drugiego małżonka należą:
Jeśli chodzi o odpowiedzialność za zobowiązania wobec wierzycieli, to ustanowienie rozdzielności stanowi pewne zabezpieczenie. Powoduje, że wierzyciele mogą prowadzić egzekucję z majątku odrębnego przedsiębiorcy, ewentualnie z jego udziału w majątku wspólnym, jednak takie działanie jest mniej skuteczne. W praktyce oznacza to, że w przypadku problemów finansowych przedsiębiorcy wierzyciel będzie dochodził zapłaty z majątku przedsiębiorstwa, jego rachunków, bankowych, maszyn i nieruchomości, zamiast np. z udziałów w domu, w którym mieszka przedsiębiorca z rodziną.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 25.02.1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2017 r. poz. 682 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
