Facebook

Jak szukać?»

Uwaga: Do 2 kwietnia 2024 r. część płatników składek przekazuje do ZUS zgłoszenia o pracy "szczególnej" ZUS ZSWA za 2023 r. Do 31 marca 2024 r. należy sporządzić i podpisać sprawozdanie finansowe za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US zeznań: CIT-8 i CIT-8AB za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US deklaracji: CIT-8E i CIT-8FR za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US informacji: IFT-2R, CIT-RB i CIT-CSR za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US informacji: CIT-8ST, CIT-N1, CIT-N2, PIT-N1 i PIT-N2 według stanu na 31 grudnia 2023 r.
Aktualnie jesteś: Gofin.pl (strona główna)  »  Firma  »  Wskazówki dla przedsiębiorcy  »   Jak korzystać z kar umownych?
POLECAMY
A A A  drukuj artykuł

Jak korzystać z kar umownych?

Gazeta Podatkowa nr 82 (1332) z dnia 13.10.2016
Łukasz Wilmiński

Kary umowne są elementem występującym przede wszystkim w kontraktach zawieranych w ramach realizacji zamówień publicznych. Należy jednak pamiętać, iż można wykorzystywać je także w typowym obrocie gospodarczym.

Kary umowne są jednym ze sposobów zabezpieczenia interesów stron umowy. Ich podstawą są uregulowania zawarte w Kodeksie cywilnym, w tym w szczególności przepis art. 483. Stosowanie kar umownych w umowach zawieranych w ramach obrotu gospodarczego nie jest obowiązkowe, jest jednak pożądane z punktu widzenia zabezpieczenia własnych interesów.

Kiedy można stosować?

Podstawową zasadą dotyczącą kar umownych, o której często zapomina się w praktyce, jest fakt, że mogą one zabezpieczać tylko zobowiązania niepieniężne. Oznacza to, iż kara umowna nie może być zabezpieczeniem w przypadku, gdy zobowiązanie strony dotyczy zapłaty. Może natomiast zabezpieczać należyte i terminowe wykonanie zobowiązania, za które zapłata ma nastąpić. Możliwość zabezpieczenia jedynie zobowiązań niepieniężnych wynika wprost z art. 483 § 1 K.c. Sens kary umownej polega na tym, iż strony już na etapie umowy mogą określić, jakie będą konsekwencje niewykonania czy nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika, czyli np. opóźnienia. Przy czym, jak wynika z art. 483 § 2 K.c., bez zgody wierzyciela dłużnik nie może zwolnić się z obowiązku wykonania zobowiązania. Oznacza to, iż bez wyraźnego zezwolenia wierzyciela dłużnik nie może ograniczyć się do zapłaty kary umownej nie podejmując się w ogóle wykonania zobowiązania lub rezygnując z jego wykonania.


Kara umowna może zabezpieczać terminowe wykonanie umowy.

Kara umowna a szkoda

Kara umowna zastrzegana przez strony jest elementem umowy, a nie osobną umową. Jej niezastrzeżenie nie powoduje, co do zasady, że interesy jednej ze stron są niezabezpieczone. Strony mogą bowiem dochodzić swoich roszczeń na zasadach ogólnych określonych w Kodeksie cywilnym, w tym w szczególności na podstawie art. 471 K.c. regulującego odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Natomiast w przypadkach gdy szkoda została wyrządzona wskutek czynów niedozwolonych, druga strona może dochodzić odszkodowania na podstawie przepisów o odpowiedzialności deliktowej (art. 415 i następne K.c.). W jednym i drugim przypadku poszkodowany zobowiązany jest do wykazania rozmiaru szkody i innych przesłanek odszkodowawczych. Kara umowna wprowadza natomiast pewne uproszczenie. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się bowiem wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości, bez względu na wysokość poniesionej szkody. Dochodząc kary umownej wierzyciel nie ma obowiązku wykazania, że doznał szkody, ani jej rozmiarów. Wystarczy, że wykaże, iż ziściły się przesłanki do naliczenia kary określonej w umowie.

Przepisy dotyczące kary umownej są jednak dość surowe. Ustalając kary w umowie należy zatem pamiętać, że żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 30.01.2015 r., sygn. akt I ACa 1567/14, kara umowna ma głównie za zadanie ułatwienie poszkodowanemu dochodzenie odszkodowania przez zwolnienie go z niełatwego obowiązku udowadniania wysokości szkody.

Obrona i miarkowanie

Strony, często bazując na przebiegu dotychczasowej współpracy lub ustnych ustaleniach, bagatelizują postanowienia umowne dotyczące kar umownych. Takie działanie może być bardzo kosztowne, bowiem strona, na której ciąży ryzyko zapłaty kary, powinna dbać o przestrzeganie terminów określonych w umowie i dopełniania wynikających z niej formalności, aby uniknąć sporów dotyczących zapłaty kary umownej. Chociaż, co do zasady, obowiązek zapłaty kary umownej powstaje w przypadku spełnienia się przesłanek określonych w ustawie, np. wykonania prac z opóźnieniem, zobowiązany do zapłaty kary ma możliwość obrony.

Najczęściej w procesach dotyczących tej problematyki pozwani żądają tzw. miarkowania kary. Jego podstawą jest art. 484 § 2 K.c. Jeżeli bowiem zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej. To samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Kara umowna nie powinna, co do zasady, prowadzić do wzbogacenia wierzyciela, a sądy zazwyczaj - gdy prace wskazane w umowie zostają niemal w całości wykonane - są skłonne miarkować karę umowną poprzez np. proporcjonalne jej obniżenie. Pojęcie rażąco wygórowanej kary umownej może być odnoszone do skutków, które wywołuje określona kara w relacji do wartości dobra, które ma ona chronić (np. wykonanie prac w terminie).

Oprócz miarkowania sposobem na obronę przed zapłatą kary umownej może być także wykazanie, iż niewykonanie lub nienależyte (np. nieterminowe) wykonanie zobowiązania wynika z okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Okoliczność tę potwierdził chociażby Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 2.10.2015 r., sygn. akt I ACa 383/15. Uznał, iż kara umowna stanowi odszkodowanie umowne i przysługuje wierzycielowi jedynie wtedy, gdy niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy jest następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność.

Powszechną praktyką jest naliczanie przez kontrahentów kar umownych i wzywanie do ich zapłaty, a następnie potrącanie naliczonej kary z wynagrodzenia. Takie rozwiązanie jest dopuszczalne przez sądy, natomiast w przypadku gdy strona nie zgadza się z potrąceniem, należy w procesie wykazać, iż spełniły się przesłanki do naliczenia kary umownej.

Stwierdzenie, że brak szkody nie zwalnia dłużnika od obowiązku zapłaty kary umownej, nie oznacza, że relacja pomiędzy wysokością szkody a wysokością kary umownej nie ma znaczenia dla możliwości miarkowania kary umownej.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 października 2015 r., sygn. akt V CSK 32/15

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.)

Wskazówki dla przedsiębiorcy - czytaj także:

 
Przydatne linki
 
Sklep internetowy - sklep.gofin.pl
 
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o., ul. Owocowa 8, 66-400 Gorzów Wlkp., tel. 95 720 85 40, faks 95 720 85 60
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN
Szanowny Użytkowniku !
Prosimy o zapoznanie się z poniższymi informacjami oraz wyrażenie dobrowolnej zgody poprzez kliknięcie przycisku "Zgadzam się".
Pamiętaj, że zawsze możesz wycofać zgodę.

Serwis internetowy, z którego Pani/Pan korzysta używa plików cookies w celu:

  • niezbędnego zapewnienia prawidłowego działania Serwisów (utrzymania sesji),
  • realizacji funkcjonalności ułatwiających obsługę Serwisu,
  • analizy statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
  • zbierania i przetwarzania danych osobowych w celu wyświetlenia reklam produktów własnych i klientów reklamowych.
Pliki cookies

Są to pliki instalowane w urządzeniach końcowych osób korzystających z Serwisu, w celu administrowania Serwisem, dostosowania treści Serwisu do preferencji użytkownika, utrzymania sesji użytkownika oraz dla celów statystycznych i targetowania reklamy (dostosowania treści reklamy do indywidualnych potrzeb użytkownika). Informujemy, że istnieje możliwość określenia przez użytkownika Serwisu warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do informacji zawartych w plikach cookies za pomocą ustawień przeglądarki lub konfiguracji usługi. Szczegółowe informacje na ten temat dostępne są u producenta przeglądarki, u dostawcy usługi dostępu do internetu oraz w Polityce prywatności i plików cookies.

Administratorzy

Administratorem Pana/Pani danych osobowych w związku z korzystaniem z Serwisu internetowego i jego usług jest Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o. Administratorem danych osobowych w plikach cookies w związku z wyświetleniem analizy statystyk i wyświetlaniem spersonalizowanych reklam są partnerzy Wydawnictwa Podatkowego GOFIN sp. z o.o., Google Inc, Facebook Inc.

Jakie ma Pani/Pan prawa w stosunku do swoich danych osobowych?

Wobec swoich danych mają Pan/Pani prawo do żądania dostępu do swoich danych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych, prawo do cofnięcia zgody.

Podstawy prawne przetwarzania Pani/Pana danych osobowych
  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z wykonaniem umowy.

    Umowa w naszym przypadku oznacza akceptację regulaminu naszych usług. Jeśli zatem akceptuje Pani/Pan umowę na realizację danej usługi, to możemy przetwarzać Pani/Pana dane w zakresie niezbędnym do realizacji tej umowy.

  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z prawnie uzasadnionym interesem administratora.

    Dotyczy sytuacji, gdy przetwarzanie danych jest uzasadnione z uwagi na usprawiedliwione potrzeby administratora, tj. dokonanie pomiarów statystycznych, ulepszania naszych usług, jak również prowadzenie marketingu i promocji własnych usług administratora.

  • Dobrowolna zgoda.

    Aby móc realizować cele:
    - zapamiętania Pani/Pana decyzji w Serwisach w zakresie korzystania z dostępnych opcjonalnie funkcjonalności,
    - analiz statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
    - wyświetlania spersonalizowanych reklam produktów własnych i klientów reklamowych w związku z odwiedzaniem niniejszego Serwisu internetowego partnerzy Wydawnictwa Podatkowego Gofin sp. z o.o. muszą mieć możliwość przetwarzania Pani/Pana danych.

Potrzebna jest Nam Pani/Pana dobrowolna zgoda na zapisy w plikach cookies w celach realizacji powyższych celów.
W związku z powyższymi wyjaśnieniami prosimy o wyrażenie dobrowolnej zgody na zapisywanie informacji w plikach cookies przez kliknięcie przycisku „Zgadzam się” lub „Nie teraz” w przypadku braku zgody. Istnieje możliwość skorzystania z „ustawień zaawansowanych” plików cookies w celu określenia indywidualnych zgód na zapis wybranych plików cookies realizujących wybrane cele.