Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 21 listopada 2024 r., sygn. akt P 11/24, uznał, że przepis przerywający możliwość kontynuowania trwającej amortyzacji składnika majątku otrzymanego w darowiźnie zwolnionej od podatku od spadków i darowizn jest niezgodny z konstytucyjną zasadą ochrony interesów w toku. Orzeczenie zapadło jednogłośnie i dotyczy środków trwałych i wartości niematerialnych, których amortyzację rozpoczęto i nie zakończono przed 1 stycznia 2018 r.
Mająca swoje źródło w Konstytucji zasada ochrony interesów w toku wymaga od ustawodawcy m.in. ustanowienia przepisów przejściowych umożliwiających dokończenie rozpoczętych przedsięwzięć stosownie do przepisów obowiązujących w chwili ich rozpoczęcia. W wyroku TK z dnia 25 czerwca 2002 r., sygn. akt K 45/01, przywołanym w opublikowanym po rozprawie TK komunikacie, wskazane zostały przesłanki, których wystąpienie skutkuje dla ustawodawcy kategorycznym obowiązkiem respektowania zasady ochrony interesów w toku. Chodzi tu o sytuacje, w których po pierwsze, ustawowe uregulowania wyznaczają pewien horyzont czasowy dla realizowania określonych przedsięwzięć, po drugie, dane przedsięwzięcie ma charakter rozłożony w czasie i po trzecie, podmiot, który stosuje te regulacje rozpoczął realizację danego przedsięwzięcia w okresie ich obowiązywania.
Skład orzekający w odniesieniu do pierwszych dwóch przesłanek uznał, że w przypadku amortyzacji składników majątku darowanych przed 2018 r. są one spełnione. Przepisy prawa wyznaczały bowiem minimalny horyzont czasowy, a amortyzacja z samej definicji jest przedsięwzięciem rozłożonym w czasie. Skład orzekający nie miał także wątpliwości, że spełniono przesłankę trzecią. Ustawodawca odebrał bowiem podatnikom prawo do obciążania kosztów podatkowych odpisami amortyzacyjnymi od wartości składników majątku, których amortyzacja rozpoczęła się przed wejściem ustawy w życie.
Z uwagi na powyższe TK postanowił orzec o niekonstytucyjności analizowanych uregulowań, ponieważ w jego opinii arbitralne przerwanie procesu amortyzacji podatkowej nie jest dopuszczalne z punktu widzenia wywodzonej przez Trybunał z art. 2 Konstytucji zasady ochrony interesów w toku.
Ponadto w swoim komunikacie Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że braku przepisów przejściowych w żadnym stopniu nie naprawia praktyka wydawania przez organy państwowe np. interpretacji indywidualnych czy różnego rodzaju okólników lub objaśnień. Powołanie się przez organ administracji skarbowej bezpośrednio na konstytucyjną zasadę ochrony interesów w toku może prowadzić co najwyżej do prokonstytucyjnego rozstrzygnięcia w jednostkowej sprawie. Niestety w praktyce organy podatkowe przyjmują również odmienne podejście. Kierując się interesem fiskalnym państwa i zasłaniając literalnym brzmieniem ustawy, w swoich rozstrzygnięciach nie uwzględniają zasady ochrony interesów w toku. TK podkreślił, że w oparciu o art. 217 Konstytucji podatnik powinien ustalić istnienie obowiązku podatkowego i określić wysokość zobowiązania podatkowego bezpośrednio z ustawy. Jeżeli jednak z konstytucyjnej zasady ochrony interesów w toku wynika konieczność zapewnienia mu możliwości kontynuacji uprzednio rozpoczętych przedsięwzięć, to obowiązek ten ciąży na ustawodawcy. Brak jego realizacji przesądza o niekonstytucyjności przepisu ustawy.
Należy podkreślić, że bardzo prawdopodobne jest, iż z uwagi na skład sędziowski wyrok nie zostanie opublikowany w Dzienniku Ustaw. Niemniej samo rozstrzygnięcie może być wykorzystane do podważenia konstytucyjności uregulowań, które przerwały amortyzację nieruchomości mieszkalnych.
| ||||||||||||
|
||||||||||||
