Niskie wynagrodzenie występuje zazwyczaj, gdy pracownik jest zatrudniony na część etatu lub w trakcie miesiąca rozpoczyna/kończy pracę lub gdy w danym miesiącu przebywa na urlopie bezpłatnym. Wówczas może wystąpić sytuacja, gdy przychody są niższe od kosztów ich uzyskania, a zaliczka na podatek od kwoty zmniejszającej podatek.
Za przychód ze stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń. Przychodem takim są także świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika oraz wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Datę powstania przychodu pracowniczego wyznacza data wypłaty wynagrodzenia pracownikowi (postawienia go do jego dyspozycji).
Ustawodawca nie przewidział odrębnych regulacji w zakresie obliczania zaliczki na podatek od niskiego wynagrodzenia. Oznacza to, że sposób obliczenia zaliczki na podatek przedstawiony w art. 32 ustawy o pdof znajdzie zastosowanie również w tym przypadku. Z przepisu tego wynika, że podstawę obliczenia zaliczki stanowi dochód. Są nim uzyskane w danym miesiącu przychody ze stosunku pracy oraz zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez pracodawcę, po odliczeniu kosztów uzyskania przychodów oraz potrąconych przez płatnika w danym miesiącu składek na ubezpieczenia społeczne. Tak ustalony dochód jest podstawą obliczenia miesięcznej zaliczki na podatek według odpowiedniej stawki podatku. Stawka ta zależy od wysokości dochodu osiągniętego przez pracownika od początku roku i wynosi 12% lub 32%. Jeżeli pracownik złożył płatnikowi stosowne oświadczenie, to obliczoną zaliczkę na podatek płatnik pomniejsza o kwotę zmniejszającą podatek.
W 2023 r. miesięczne, zryczałtowane koszty pracownicze wynoszą 250 zł lub 300 zł. Koszty w wysokości 250 zł to tzw. koszty podstawowe przysługujące z mocy prawa - w związku z uzyskaniem przychodu ze stosunku pracy. Natomiast koszty w wysokości 300 zł to tzw. koszty podwyższone. Przysługują w przypadku, gdy pracownik złoży oświadczenie (np. na formularzu PIT-2), że miejsce jego stałego lub czasowego zamieszkania położone jest poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, i nie uzyskuje on dodatku za rozłąkę.
Generalnie koszty uzyskania przychodów przysługują pracownikowi w pełnej wysokości. Jednakże przy niskim wynagrodzeniu możemy mieć do czynienia z sytuacją, gdy koszty te są wyższe od przychodu ze stosunku pracy. Wówczas przy obliczaniu zaliczki na podatek koszty uzyskania przychodów uwzględnia się tylko do wysokości tego przychodu.
Nie oznacza to jednak, że część kosztów nieuwzględniona przez płatnika ulega bezpowrotnej utracie. W pełnej kwocie koszty te mogą być zastosowane przez podatnika w rozliczeniu rocznym. Warto zaznaczyć, że pracodawca, sporządzając podatnikowi informację PIT-11, obowiązany będzie w niej wykazać koszty w wysokości faktycznie uwzględnionej przy poborze zaliczek na podatek, tj. w wysokości ograniczonej do wysokości przychodu.
Płatnik pomniejsza zaliczki na podatek o kwotę stanowiącą nie więcej niż 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (1/12 z 3.600 zł), jeżeli podatnik złożył temu płatnikowi oświadczenie o stosowaniu pomniejszenia (np. na formularzu PIT-2). Podatnik wskazuje w nim, że płatnik jest uprawniony do pomniejszenia zaliczki o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (300 zł) albo 1/24 kwoty zmniejszającej podatek (150 zł), albo 1/36 kwoty zmniejszającej podatek (100 zł).
W zakresie stosowania kwoty zmniejszającej podatek przy niskim wynagrodzeniu możemy mieć do czynienia z sytuacją, gdy obliczona zaliczka na podatek przed potrąceniem kwoty zmniejszającej podatek jest niższa od tej kwoty. Wówczas kwotę zmniejszającą podatek należy ograniczyć do wysokości tej zaliczki. W rezultacie podatek wyniesie wtedy 0 zł.
U pracownika otrzymującego niskie wynagrodzenie uprawnienie do stosowania kosztów uzyskania przychodów oraz kwoty zmniejszającej podatek ma również znaczenie w razie konieczności obniżenia składki na ubezpieczenie zdrowotne. W myśl art. 83 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2561 ze zm.), w przypadku gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona przez płatnika jest wyższa od kwoty zaliczki na podatek dochodowy, obliczonej zgodnie z przepisami ustawy o PIT w brzmieniu obowiązującym na dzień 31 grudnia 2021 r., składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej kwoty (zaliczki). Tak więc w celu ustalenia składki zdrowotnej pracodawca obowiązany jest obliczyć tzw. hipotetyczną zaliczkę.
Jeżeli więc obecnie podatnik jest uprawniony do stosowania kosztów uzyskania przychodów oraz upoważnił pracodawcę do uwzględniania kwoty zmniejszającej podatek, to płatnik koszty oraz kwotę zmniejszającą powinien uwzględnić także przy obliczaniu hipotetycznej zaliczki, oczywiście przyjmując kwoty obowiązujące na dzień 31 grudnia 2021 r.
Bez znaczenia przy tym jest fakt, że przy obliczaniu bieżącej zaliczki na podatek (tj. z zastosowaniem obecnie obowiązujących zasad) kwota zmniejszająca podatek została uwzględniona w niepełnej wysokości (np. 150 zł). W takiej sytuacji kwotę zmniejszającą podatek na potrzeby obliczenia hipotetycznej zaliczki przyjmuje się w pełnej wysokości, tj. 43,76 zł. Wyjątkiem jest przypadek, gdy tak obliczona zaliczka jest niższa od kwoty 43,76 zł, wtedy kwotę zmniejszającą ogranicza się do wysokości tej zaliczki.
|
Przykład Zakład pracy zatrudnia pracowników na część etatu. We wrześniu 2023 r. należne wynagrodzenie pracownika I wynosiło 200 zł, a pracownika II - 1.000 zł. Pracownicy są w wieku powyżej 26 lat i nie korzystają ze zwolnień od pdof, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 152-154 ustawy o pdof. Każdy pracownik jest uprawniony do podstawowych kosztów uzyskania przychodów i upoważnił pracodawcę do uwzględniania kwoty zmniejszającej podatek w wysokości 300 zł. Obciążenia podatkowo-składkowe u poszczególnych pracowników:
|
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.07.1991 r. o pdof (Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
