Świadczenie chorobowe dla pracownika, który w czasie absencji zmienił miejsce pobytu

Na PUE ZUS pracodawcy wpłynęło zaświadczenie lekarskie ZUS ZLA pracownika z adnotacją "chory powinien leżeć". W kolejnym dniu pracownik przesłał e-maila z informacją, że w czasie tej absencji przebywa u rodziców w innym mieście (wskazał adres). Czy w związku z tym, że pracownik uniemożliwił nam przeprowadzenie kontroli prawidłowości wykorzystywania przez niego zwolnienia, możemy uznać, że jest ono wykorzystywane niewłaściwie?

Nie, ponieważ samo przebywanie chorego pracownika w czasie zwolnienia lekarskiego w innym miejscu niż zamieszczone w zwolnieniu lekarskim nie jest przesłanką nieprawidłowego wykorzystywania zwolnienia lekarskiego.

Prawidłowość wykorzystywania zwolnień od pracy zgodnie z ich celem ustalana jest w trybie kontroli. Do jej przeprowadzania uprawnieni są pracodawcy wypłacający zasiłki z ubezpieczeń społecznych oraz ZUS (art. 68 ust. 1 ustawy zasiłkowej). Kontrolę tę mogą przeprowadzać także pracodawcy, którzy za okres niezdolności do pracy wypłacają wynagrodzenie chorobowe, nawet jeśli w danym roku kalendarzowym nie mają statusu płatnika zasiłków. Szczegółowe zasady i tryb kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27 lipca 1999 r. w tej sprawie (Dz. U. nr 65, poz. 743).

Kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy z powodu choroby polega na ustaleniu, czy pracownik w okresie orzeczonej niezdolności do pracy nie wykonuje pracy zarobkowej albo nie wykorzystuje zwolnienia od pracy z powodu choroby w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia. Może być ona wykonana bez względu na wskazania lekarskie, tj. zarówno, gdy na zaświadczeniu ZUS ZLA ubezpieczonego jest adnotacja "chory powinien leżeć", jak i "chory może chodzić". Generalnie przeprowadza się ją w:

• miejscu zamieszkania lub czasowego pobytu ubezpieczonego (adres pobytu w okresie orzeczonej niezdolności do pracy z powodu choroby podawany jest w zaświadczeniu lekarskim ZUS ZLA),
• miejscu pracy lub w miejscu prowadzenia działalności pozarolniczej ubezpieczonego (w przypadku pracownika, co do którego płatnik składek posiada informacje, że jest również zatrudniony u innego pracodawcy lub wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia na rzecz innego podmiotu albo równocześnie prowadzi działalność pozarolniczą),
• każdym innym miejscu, jeżeli jest to celowe.

Co do zasady adres, pod którym pracownik przebywa w czasie absencji chorobowej podany jest na zwolnieniu lekarskim. Pracownik jest bowiem zobowiązany przekazać lekarzowi, który je wystawia, adres swojego pobytu w okresie czasowej niezdolności do pracy, jeżeli różni się on od jego adresu zamieszkania. Zdarza się jednak, że podany adres pobytu chorego ulega zmianie już w trakcie absencji.

Informacja ta może być przekazana telefonicznie, mailem lub za pośrednictwem poczty.

Jak wyjaśnia ZUS w poradniku pt. "Kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy" (dostępnym na stronie internetowej www.zus.pl): "(...) Jeżeli pracownik nie przekazał lekarzowi informacji o swoim miejscu pobytu w czasie zwolnienia lekarskiego, które jest inne niż adres zamieszkania albo nie poinformował pracodawcy (i ZUS) o zmianie miejsca pobytu w trakcie niezdolności do pracy w terminie 3 dni od tej zmiany i w związku z tym osoby kontrolujące nie zastały go pod adresem wskazanym w zwolnieniu lekarskim, ale nie ma innych okoliczności wskazujących na nieprawidłowe wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego, należy uznać, że nie zachodzą okoliczności nieprawidłowego wykorzystywania zwolnienia lekarskiego.

W orzecznictwie wskazuje się, że niewskazanie na zaświadczeniu lekarskim prawidłowego adresu przez odwołującego się nie może być interpretowane jako wykorzystanie zwolnienia lekarskiego, niezgodnie z przeznaczeniem, bowiem nie stanowi to zachowania, które w jakikolwiek sposób mogłoby mieć związek ze zdrowotnymi przesłankami udzielania tego zwolnienia, ani tym bardziej rodzić podejrzenia, co do rzeczywistego stanu zdrowia ubezpieczonego. (...)".

Zwracamy uwagę! Dotychczas ZUS zajmował inne stanowisko w tej sprawie. We wcześniejszej wersji ww. poradnika informował, że usprawiedliwieniem nieobecności w czasie kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia od pracy nie może być zmiana miejsca pobytu w czasie niezdolności do pracy, jeśli pracownik o tej zmianie nie poinformował pracodawcy (i ZUS) w terminie 3 dni. Skutkiem tego była utrata przez ubezpieczonego prawa do świadczeń chorobowych.

Osoba chora bez względu na to, czy lekarz leczący w zaświadczeniu ZUS ZLA wskazał, że "powinna leżeć" albo że "może chodzić", powinna powstrzymywać się od czynności sprzecznych z celem tego zwolnienia, a zwłaszcza takich, które mogłyby przedłużyć okres absencji. Czas zwolnienia od pracy powinien zostać wykorzystany na rekonwalescencję oraz powrót do zdrowia. Taka osoba może jednak wykonywać zwykłe czynności życia codziennego (np. zakupy żywności) oraz te związane z jej stanem zdrowia (np. wyjść do lekarza, apteki, na rehabilitację lub badania). Szczególnie gdy jest osobą samotną i nie może liczyć na pomoc ze strony innych osób.

W sytuacji z pytania, wyjazd chorego pracownika do rodziców na czas leczenia nie uniemożliwia pracodawcy przeprowadzenia kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia od pracy. To że pracodawca nie ma fizycznie takiej możliwości, nie jest winą pracownika i nie może on ponosić konsekwencji z tym związanych w postaci utraty prawa do świadczenia chorobowego. Tym bardziej, że w ustawowym terminie poinformował pracodawcę o zmianie miejsca swojego pobytu.