W celu ujęcia w księgach wpływów i rozchodów środków pieniężnych na rachunku walutowym należy odpowiednio przeliczyć je na złotówki. Na skutek zastosowania różnych kursów walut do wyceny wpływu waluty na konto walutowe oraz do jej rozchodu z tego konta powstają różnice kursowe od własnych środków pieniężnych na rachunku walutowym.
Do wyceny operacji gospodarczych wyrażonych w walutach obcych należy stosować reguły określone w art. 30 ust. 2 ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2023 r. poz. 120 ze zm.). Zatem wyrażone w walutach obcych operacje gospodarcze przelicza się w ciągu roku na złote i wprowadza do ksiąg rachunkowych na dzień ich przeprowadzenia (o ile odrębne przepisy dotyczące środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej i innych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz środków niepodlegających zwrotowi, pochodzących ze źródeł zagranicznych, nie stanowią inaczej) odpowiednio po kursie:
a) faktycznie zastosowanym w tym dniu, wynikającym z charakteru operacji - w przypadku sprzedaży lub kupna walut oraz zapłaty należności lub zobowiązań,
b) średnim ogłoszonym dla danej waluty przez NBP z dnia poprzedzającego ten dzień - w przypadku zapłaty należności lub zobowiązań, jeżeli nie jest zasadne zastosowanie kursu wskazanego w pkt a), a także w przypadku pozostałych operacji.
Gdy dla danej waluty NBP nie ogłasza kursu, to jej kurs, w oparciu o art. 30 ust. 3 ustawy o rachunkowości, ustala się w relacji do wskazanej przez jednostkę waluty odniesienia, której kurs jest ogłaszany przez NBP.
Na kurs waluty obcej stosowany do wyceny operacji dokonywanych na rachunku walutowym wpływa rodzaj konkretnej operacji. Gdy waluta wymieniana jest na inną, stosuje się kurs faktyczny. W pozostałych przypadkach zastosowanie ma kurs średni NBP. Wprowadzając do ksiąg operacje wyszczególnione na wyciągu bankowym z konta walutowego, każdą z nich wycenia się odrębnie z zastosowaniem właściwego kursu waluty obcej.
Najczęściej różne kursy zastosowane są do wyceny waluty na dzień powstania należności lub zobowiązania oraz na dzień ich uregulowania. W związku z tym mogą wystąpić różnice kursowe na rozrachunkach. Natomiast różnice kursowe od środków na rachunku walutowym powstają na skutek zastosowania różnych kursów walut do wyceny wpływu waluty na konto walutowe oraz do jej rozchodu z tego konta.
W księgach do ewidencji różnic kursowych służą zasadniczo konta: 75-0 "Przychody finansowe" (dodatnie różnice kursowe) oraz 75-1 "Koszty finansowe" (ujemne różnice kursowe). Przy czym różnice kursowe w określonych przypadkach mogą zostać uwzględnione w koszcie wytworzenia produktów lub w cenie nabycia towarów, a także w cenie nabycia lub koszcie wytworzenia środków trwałych, środków trwałych w budowie lub wartości niematerialnych i prawnych (por. art. 30 ust. 4 i art. 28 ust. 4 i ust. 8 ustawy o rachunkowości).
Na firmowy rachunek walutowy wpływają przede wszystkim należności oraz dopisane przez bank odsetki i waluta zakupiona w banku lub kantorze. Do wyceny wpływu należności w walucie na rachunek walutowy zastosowanie ma średni kurs NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień tego wpływu (nie występuje tu faktyczna wymiana waluty). Jeśli bank doliczył odsetki do środków zgromadzonych na koncie walutowym, to ich kwotę przelicza się po średnim kursie NBP z dnia poprzedzającego dzień ich otrzymania.
W przypadku zakupu waluty w banku lub zakupu w kantorze i następnie wpłaceniu jej na rachunek walutowy, do jej wyceny przyjmuje się kurs faktycznie zastosowany, o którym mowa w art. 30 ust. 2 pkt 1 ustawy o rachunkowości. Oznacza to, że przy zakupie waluty w banku kursem tym jest kurs bankowy, a przy zakupie w kantorze - kurs zastosowany przez kantor.
Przy zapłacie należności na rachunek walutowy różnice kursowe powstają tylko na rozrachunkach (przykład 1).
Rozchód waluty z rachunku walutowego ma miejsce np. przy zapłacie zobowiązań, odsprzedaży waluty do banku/kantoru, pobraniu przez bank opłat i prowizji za prowadzenie rachunku walutowego oraz odsetek od kredytów. Zapłatę zobowiązania z rachunku walutowego wycenia się po kursie średnim NBP z dnia poprzedzającego dzień dokonania zapłaty. Opłaty i prowizje pobierane przez bank z rachunku walutowego, w tym za prowadzenie rachunku i za przelewy, przelicza się na złote po kursie średnim NBP z dnia poprzedzającego dzień ich rozchodu z rachunku. Ich wartość zasadniczo zaliczana jest w księgach do kosztów działalności operacyjnej jednostki i ujmowana na koncie 40-2 "Usługi obce" i/lub na koncie zespołu 5. Pobrane przez bank z rachunku walutowego odsetki od kredytu wyrażonego w walucie obcej wycenia się po kursie średnim NBP z dnia poprzedzającego dzień ich pobrania. Odsetki od kredytu obrotowego zalicza się do kosztów finansowych, a odsetki od kredytu inwestycyjnego naliczone do czasu oddania składnika majątku trwałego do używania uwzględniane są w jego wartości początkowej (art. 28 ust. 8 ustawy o rachunkowości).
W przypadku odsprzedaży waluty z rachunku walutowego do jej przeliczenia przyjmuje się kurs faktycznie zastosowany, tj. kurs bankowy przy odsprzedaży waluty do banku lub kurs kantorowy, gdy pobrana waluta zostaje wymieniona w kantorze na złotówki.
W przypadku zapłaty zobowiązań z rachunku walutowego powstają z reguły różnice kursowe na rozrachunkach oraz różnice kursowe od własnych środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku walutowym (przykład 2). Różnice kursowe na rachunku walutowym przy rozchodzie waluty ustala się pomiędzy wartością waluty według kursu średniego NBP z dnia poprzedzającego dzień zapłaty zobowiązania a wartością według kursu przyjętego w dniu wpływu waluty, określoną zgodnie z wybraną metodą: FIFO ("pierwsze przyszło - pierwsze wyszło"), LIFO ("ostatnie przyszło - pierwsze wyszło") lub kursów średnioważonych (przeciętnych).
Stosowana przez jednostkę metoda ustalania kolejności rozchodu waluty z rachunku walutowego powinna wynikać z polityki rachunkowości.
Trzeba zaznaczyć, że jednostki, które dla celów podatku dochodowego ustalają różnice kursowe zgodnie z ustawą o rachunkowości, czyli stosują tzw. metodę bilansową ustalania różnic kursowych, do wyceny rozchodu waluty z konta walutowego mogą przyjmować kurs historyczny, czyli kurs, po którym wyceniono wpływ waluty na rachunek walutowy ustalony metodą FIFO, LIFO lub średniej ważonej kursów. Stosowanie takiego rozwiązania powinno zostać uregulowane w polityce rachunkowości jednostki. Należy podkreślić, że kursu historycznego do wyceny rozchodu środków z rachunku walutowego nie mogą stosować jednostki rozliczające różnice kursowe tzw. metodą podatkową.
Do wyceny przekazania waluty obcej między rachunkami walutowymi (prowadzonymi również w różnych walutach obcych) oraz do wyceny przekazania środków z rachunku walutowego do kasy walutowej i z kasy walutowej na rachunek walutowy, a także do założenia lokaty walutowej i jej likwidacji należy przyjąć taki sam kurs, po którym wyceniono wpływ waluty na rachunek lub do kasy, czyli kurs historyczny ustalony metodą FIFO, LIFO lub średniej ważonej kursów. W przypadku takich operacji nie dochodzi bowiem do wypływu środków pieniężnych z jednostki. Są one nadal jej własnością, zmienia się jedynie miejsce ich przechowywania. Jednak do wyceny waluty obcej przekazanej z rachunku walutowego na rachunek złotówkowy trzeba przyjąć kurs faktycznie zastosowany przez bank, ponieważ w takim przypadku dochodzi do odsprzedaży waluty do banku i wtedy mogą wystąpić różnice kursowe od środków na rachunku walutowym (przykład 3).
|
Przykład 1 Założenia W dniu 6 maja 2025 r. na rachunek w euro wpłynęła zapłata należności w kwocie 2.000 euro, którą wyceniono po średnim kursie NBP z dnia 5 maja 2025 r. wynoszącym 4,2760 zł/euro, tj. w kwocie 8.552 zł. Należność ta na dzień jej powstania została przeliczona po kursie 4,2946 zł/euro, więc wynosiła 8.589,20 zł. Dekretacja
Księgowania 
Przykład 2 Założenia
Dekretacja
Księgowania 
Przykład 3 Założenia W dniu 16 maja 2025 r. jednostka przekazała z rachunku w euro na złotówkowy, czyli odsprzedała do banku, 5.000 euro po kursie banku wynoszącym 4,2268 zł/euro. W tym dniu na rachunku walutowym znajdowało się 9.000 euro wycenione na dzień wpływu po kursie 4,2525 zł/euro. Dekretacja
Księgowania 
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||
|
||||||||||||
