Parametry uwzględniane przy ustalaniu poziomu istotności

Kierownik jednostki zamierza wpisać do zakładowej polityki rachunkowości poziom istotności, jaki będzie uwzględniany przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych oraz sporządzaniu sprawozdań finansowych naszej jednostki. Czy przy jego ustaleniu można się posługiwać jednym parametrem (określonym procentem), np. sumą bilansową, wielkością przychodu albo wynikiem finansowym? Czy może konieczne jest spełnienie kilku parametrów łącznie?

Zasada istotności stanowi jedną z nadrzędnych zasad rachunkowości. Jak wskazano w art. 8 ust. 1 ustawy o rachunkowości, dokonując wyboru rozwiązań dopuszczonych ustawą i dostosowując je do potrzeb jednostki, należy zapewnić wyodrębnienie w rachunkowości wszystkich zdarzeń istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki, przy zachowaniu zasady ostrożności. Oznacza to obowiązek prowadzenia rachunkowości jednostki w taki sposób, aby w ewidencji bilansowej oraz sprawozdaniu finansowym były ujęte i zaprezentowane wszystkie operacje gospodarcze ważne z punktu widzenia realizacji powyższej, generalnej zasady, określonej w art. 4 ust. 1. Zgodnie z tą generalną zasadą, jednostki są zobowiązane do stosowania przyjętych zasad (polityki) rachunkowości w taki sposób, aby rzetelnie i jasno została przedstawiona ich sytuacja majątkowa i finansowa oraz wynik finansowy.

Z kolei w art. 4 ust. 4 ustawa o rachunkowości zezwala na stosowanie przez jednostki - w ramach przyjętych zasad (polityki) rachunkowości - uproszczeń, jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na realizację obowiązku rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego. Zatem przyjęte do stosowania uproszczenia nie mogą zakłócić zapewnienia rzetelności informacji, nie mogą przy tym deformować stanu aktywów i pasywów oraz wyniku finansowego danej jednostki.

Jak wskazano w art. 4 ust. 4a ww. ustawy, stosując zasady ustawy o rachunkowości, jednostka kieruje się zasadą istotności. Informacje wykazywane w sprawozdaniu finansowym należy uznać za istotne, gdy ich pominięcie lub zniekształcenie może wpływać na decyzje podejmowane na ich podstawie przez użytkowników tych sprawozdań. Nie można uznać poszczególnych pozycji za nieistotne, jeżeli wszystkie nieistotne pozycje o podobnym charakterze łącznie uznaje się za istotne.

Uwzględniając przytoczone regulacje, można stwierdzić, że kierownik jednostki powinien przyjąć próg istotności na zasadzie szacunkowej (w procentach), biorąc pod uwagę takie wielkości jak: suma bilansowa, przychody ze sprzedaży, kapitały własne czy wynik z działalności gospodarczej brutto lub zysk netto.

Przy ustalaniu poziomu istotności można się posiłkować wielkościami przyjmowanymi przy badaniu sprawozdań finansowych przez biegłych rewidentów, w myśl których za próg istotności można uznać przykładowo: przychody ze sprzedaży (0,5%-1%), kapitały własne (1%-2%) i sumę bilansową (0,5%-1%).

Natomiast według Międzynarodowej Federacji Księgowych (IFAC) - istotność określa (mierzy) się w stosunku procentowym do: wyniku finansowego brutto (3%-7%), przychodów (1%-3%) i sumy bilansowej (1%-3%).

Co istotne, informacja ta musi być zapisana w zasadach (polityce) rachunkowości przyjętych przez jednostkę i stosowana w sposób ciągły.

Odpowiadając na wątpliwość przedstawioną w pytaniu należy podkreślić, że w zasadach (polityce) rachunkowości nie trzeba uwzględniać poziomu wszystkich możliwych parametrów służących do ustalania poziomu istotności. Wystarczającym może okazać się podanie nawet jednego z nich, o ile będzie on najbardziej miarodajny dla danej jednostki.

W naszej ocenie, wskazanym może być jednak uwzględnienie przy ustalaniu progu istotności większej liczby parametrów, np. dwóch, gdzie jeden będzie odnosił się do wielkości bilansowych (np. 1% sumy bilansowej), a drugi do wielkości wynikowych (np. 0,5% przychodów ze sprzedaży).