Środki trwałe to, w myśl ustawy o rachunkowości, rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Zalicza się do nich w szczególności:
a) nieruchomości - w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,
b) maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,
c) ulepszenia w obcych środkach trwałych,
d) inwentarz żywy.
Środki trwałe w budowie to natomiast środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego.
W księgach rachunkowych środki trwałe ewidencjonuje się w wartości początkowej, która kształtuje się w zależności od sposobu pozyskania środka trwałego i można ją przedstawić następująco:
Sposób pozyskania środka trwałego | Wartość początkowa |
Zakup | Cena nabycia |
Darowizna | Wartość wynikająca z umowy lub cena sprzedaży, w przypadku jej braku |
Wytworzenie we własnym zakresie | Koszt wytworzenia |
Wartością początkową środka trwałego pozyskanego w drodze zakupu jest cena jego nabycia, którą - w świetle art. 28 ust. 2 ustawy o rachunkowości - jest cena zakupu składnika aktywów, obejmująca kwotę należną sprzedającemu, bez podlegających odliczeniu podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego, a w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym oraz powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do używania lub wprowadzenia do obrotu, łącznie z kosztami transportu, jak też załadunku, wyładunku, składowania lub wprowadzenia do obrotu, a obniżona o rabaty, opusty, inne podobne zmniejszenia i odzyski. Cena nabycia i koszt wytworzenia środków trwałych w budowie, środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych obejmuje ogół ich kosztów poniesionych przez jednostkę za okres budowy, montażu, przystosowania i ulepszenia, do dnia bilansowego lub przyjęcia do używania, w tym również niepodlegający odliczeniu podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy, a także koszt obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich finansowania i związane z nimi różnice kursowe, pomniejszony o przychody z tego tytułu (por. art. 28 ust. 8 ustawy o rachunkowości).
Nabycie środka trwałego można ująć w księgach rachunkowych, zapisem:
- Wn konto 30 "Rozliczenie zakupu", - Ma konto 24 "Pozostałe rozrachunki". |
W przypadku kiedy środek trwały wymaga montażu, wstępnie wszystkie nakłady na jego nabycie ewidencjonuje się na koncie 08 "Środki trwałe w budowie", zapisem:
- Wn konto 08 "Środki trwałe w budowie", - Ma konto 30 "Rozliczenie zakupu". |
Środki trwałe mogą być księgowane za pomocą konta 08 "Środki trwałe w budowie" nawet wówczas, gdy nie wymagają montażu. Zależy to od decyzji jednostki.
Przyjęcie środka trwałego bezpośrednio z zakupu lub po zakończeniu montażu można zaksięgować zapisem:
- Wn konto 01 "Środki trwałe", - Ma konto 30 "Rozliczenie zakupu" lub 08 "Środki trwałe w budowie". |
Jednostka może zapisać w swojej polityce rachunkowości, że do operacji zakupu środków trwałych nie będzie stosowała konta 30 "Rozliczenie zakupu". Nabycie środka trwałego będzie wówczas odbywać się zapisem:
- Wn konto 08 "Środki trwałe w budowie" lub 01 "Środki trwałe", - Ma konto 24 "Pozostałe rozrachunki". |
Przykład
I. Założenia:
II. Dekretacja:
Opis operacji | Kwota | Konto | |
Wn | Ma | ||
1. FZ - dokumentująca zakup urządzenia: | |||
a) wartość w cenie zakupu | 1.250,00 zł | 30 | |
b) VAT naliczony podlegający odliczeniu | 287,50 zł | 22-1 | |
c) wartość brutto zobowiązania | 1.537,50 zł | 24 | |
d) rozliczenie zakupu urządzenia | 1.250,00 zł | 08 | 30 |
2. FZ - za transport i montaż urządzenia: | |||
a) wartość netto usługi | 200,00 zł | 30 | |
b) VAT naliczony podlegający odliczeniu | 46,00 zł | 22-1 | |
c) wartość brutto usługi | 246,00 zł | 24 | |
d) rozliczenie zakupu | 200,00 zł | 08 | 30 |
3. FZ - dokumentująca zakup części wraz z ich wymianą: | |||
a) wartość netto faktury | 430,90 zł | 30 | |
b) VAT naliczony podlegający odliczeniu | 99,10 zł | 22-1 | |
c) wartość brutto zobowiązania | 530,00 zł | 24 | |
d) rozliczenie zakupu | 430,90 zł | 08 | 30 |
4. OT - przyjęcie środka trwałego do używania w wartości równej cenie nabycia: 1.250,00 zł + 200,00 zł + 430,90 zł = | 1.880,90 zł | 01 | 08 |
III. Księgowania:
Wartością początkową środka trwałego otrzymanego w drodze darowizny będzie wartość wynikająca z umowy darowizny. Jeżeli umowa nie określa wartości przekazanego nieodpłatnie składnika, to za wartość początkową przyjmuje się cenę sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu umowy. |
W świetle art. 28 ust. 5 ustawy o rachunkowości, cena sprzedaży netto składnika aktywów to możliwa do uzyskania na dzień bilansowy cena jego sprzedaży, bez VAT i podatku akcyzowego, pomniejszona o rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty związane z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży i dokonaniem tej sprzedaży, a powiększona o należną dotację przedmiotową. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny sprzedaży netto danego składnika aktywów, należy w inny sposób określić jego wartość godziwą na dzień bilansowy. Wartość godziwa to kwota, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami (art. 28 ust. 6 ustawy o rachunkowości).
Wprowadzając do ksiąg rachunkowych środek trwały otrzymany nieodpłatnie, na podstawie art. 41 ust. 1 i 2 ustawy o rachunkowości, dokonuje się następującego zapisu:
- Wn konto 01 "Środki trwałe", - Ma konto 84 "Rozliczenia międzyokresowe przychodów". |
Kwotę ujętą na koncie 84 rozlicza się stopniowo, zwiększając pozostałe przychody operacyjne, równolegle do odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych danego składnika, zapisem:
- Wn konto 84 "Rozliczenia międzyokresowe przychodów", - Ma konto 76-0 "Pozostałe przychody operacyjne". |
Przykład
I. Założenia
Przedsiębiorstwo otrzymało w ramach darowizny środek trwały. W umowie darowizny nie określono wartości tego składnika. Jednostka ustaliła jego wartość w wysokości: 5.000 zł.
II. Dekretacja:
Opis operacji | Kwota | Konto | |
Wn | Ma | ||
1. OT - przyjęcie do używania środka trwałego otrzymanego w formie darowizny | 5.000 zł | 01 | 84 |
III. Księgowania:
Jeżeli jednostka wytworzyła środek trwały we własnym zakresie, to wycenia go według kosztu wytworzenia. |
Koszt wytworzenia środka trwałego obejmuje ogół kosztów (bezpośrednio i pośrednio związanych z budową) poniesionych przez jednostkę za okres jego budowy do dnia bilansowego lub przyjęcia do używania, w tym również:
a) niepodlegający odliczeniu podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy,
b) koszt obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich sfinansowania i związane z nim różnice kursowe, pomniejszony o przychody z tego tytułu.
Koszt obsługi zobowiązań - to głównie prowizje, odsetki i ujemne różnice kursowe (pomniejszone o dodatnie różnice kursowe) od kredytów i pożyczek służących sfinansowaniu budowy środków trwałych. Do kosztu wytworzenia środka trwałego zalicza się w szczególności koszty bezpośrednio związane z wytworzeniem środka trwałego, takie jak wartość zużytych materiałów w cenie nabycia (zakupu), usług obcych, wynagrodzeń pracowników zatrudnianych bezpośrednio przy budowie środka trwałego, koszty delegacji służbowych związanych z tą budową.
Wartość początkową środka trwałego w czasie budowy pomniejszać będą stwierdzone niedobory, ubytki naturalne, a także koszty powstałe w wyniku zdarzeń losowych.
Zwracamy uwagę, że do wartości początkowej wytwarzanych środków trwałych nie zalicza się między innymi:
1) kosztów ogólnego zarządu (tj. wynagrodzenia wraz z narzutami kadry kierowniczej, służb księgowych, BHP, niezwiązanych bezpośrednio z realizowaną budową),
2) kosztów sprzedaży,
3) kar, grzywien, sankcji i odszkodowań zapłaconych w związku z realizacją budowy, za wyjątkiem odszkodowań dla osób fizycznych i prawnych z tytułu wywłaszczenia należących do nich gruntów zajętych pod budowę,
4) podatku od nieruchomości oraz opłaty za wieczyste użytkowanie gruntu, na którym będzie wybudowany środek trwały,
5) odsetek od pożyczek i kredytów oraz prowizji od tych kredytów i pożyczek naliczonych po przekazaniu środka trwałego do używania.
Do momentu przekazania środka trwałego do używania wszystkie koszty jego budowy gromadzi się na koncie 08, zapisem:
- Wn konto 08 "Środki trwałe w budowie", - Ma różne konta. |
Przyjęcie środka trwałego do używania po zakończeniu budowy odbywa się zapisem:
- Wn konto 01 "Środki trwałe", - Ma konto 08 "Środki trwałe w budowie". |
Przykład
I. Założenia:
II. Dekretacja:
Opis operacji | Kwota | Konto | |
Wn | Ma | ||
1. FZ - zakup robót budowlanych: | |||
a) wartość usługi w cenie zakupu | 32.520,33 zł | 08 | |
b) VAT naliczony podlegający odliczeniu | 7.479,67 zł | 22-1 | |
c) wartość brutto zobowiązania | 40.000,00 zł | 24 | |
2. OT - przyjęcie hali produkcyjnej do użytkowania | 232.520,33 zł | 01 | 08 |
3. WB - zapłata zobowiązania wobec wykonawcy robót budowlanych | 40.000,00 zł | 24 | 13-0 |
III. Księgowania:
|