Zasady przekazywania środków pieniężnych na pokrycie kosztów kształcenia uczniów

Gmina podpisała porozumienie z powiatem w sprawie pokrycia kosztów kształcenia specjalnego trójki dzieci (jedno uczęszcza do szkoły podstawowej specjalnej, a dwójka do specjalnych gimnazjów). Koszty zostały wyliczone na podstawie otrzymanej przez nich ostatecznej kwoty subwencji oświatowej. W jakim paragrafie ująć tę kwotę? Czy można ją przekazać z budżetu zespołu obsługi placówek oświaty? Czy powinno zostać zawarte w tej sprawie porozumienie pomiędzy gminą a powiatem?

Z przepisów art. 1 pkt 5 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 ze zm.) wynika, że system oświaty powinien zapewnić w szczególności m.in. możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież niepełnosprawną oraz niedostosowaną społecznie, zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami.

Z kolei zgodnie z przepisami art. 7 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r. poz. 594 ze zm.), zaspokajanie zbiorowych potrzeb mieszkańców gminy (wspólnoty samorządowej), w tym w szczególności w zakresie edukacji publicznej, należy do zadań własnych gminy. W celu wykonania zadań gmina może tworzyć jednostki organizacyjne, a także zawierać umowy z innymi podmiotami (art. 9 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym).

Jednocześnie art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2013 r. poz. 595 ze zm.) stanowi, że powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie edukacji publicznej. W celu wykonywania tych zadań powiat może tworzyć jednostki organizacyjne i zawierać umowy z innymi podmiotami (art. 6 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym).

Z przepisów art. 3 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2010 r. nr 80, poz. 526 ze zm.) wynika, że do dochodów jednostek samorządu terytorialnego zalicza się m.in. dochody własne, subwencję ogólną i dotacje celowe z budżetu państwa. Wielkość części oświatowej subwencji ogólnej dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego ustala corocznie ustawa budżetowa. Stanowi o tym przepis art. 27 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Kwotę przeznaczoną na część oświatową subwencji ogólnej dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego ustala się w wysokości łącznej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej, nie mniejszej niż przyjęta w ustawie budżetowej w roku bazowym, skorygowanej o kwotę innych wydatków z tytułu zmiany realizowanych zadań oświatowych. Część oświatową subwencji ogólnej, minister właściwy do spraw finansów publicznych, przekazuje właściwym jednostkom samorządu terytorialnego w dwunastu ratach miesięcznych - w terminie do 25 dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłaty wynagrodzeń (art. 34 ust. 1 pkt 1 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego).

Część oświatowa subwencji ogólnej jest jedną z części składowych subwencji ogólnej dla jednostki samorządu terytorialnego i jest ona dzielona między poszczególne jednostki samorządu terytorialnego z uwzględnieniem zakresu realizowanych przez nie zadań oświatowych określonych w ustawie o systemie oświaty. W tym zakresie stosowana jest zasada, że "pieniądz idzie za uczniem", co oznacza, że subwencja naliczana jest na podstawie liczby uczniów uczęszczających do szkół i placówek oświatowych prowadzonych bądź dotowanych przez poszczególne gminy, powiaty i samorządy województw.

Należy zauważyć, że zespoły placówek oświaty, o których mowa w pytaniu, to - naszym zdaniem - jednostki obsługi ekonomiczno-administracyjnej szkół i placówek określone w art. 5 ust. 9 w powiązaniu z ust. 7 ustawy o systemie oświaty. Z przepisów tych wynika, że organ (w tym właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego) prowadzący szkołę lub placówkę odpowiada za jej działalność. Do zadań tego organu należy w szczególności zapewnienie obsługi administracyjnej, finansowej (w tym w zakresie rachunkowości) i organizacyjnej szkoły lub placówki. W celu wykonywania tych zadań, organy prowadzące szkoły i placówki mogą tworzyć jednostki obsługi ekonomiczno-administracyjnej szkół i placówek lub organizować wspólną obsługę administracyjną, finansową i organizacyjną prowadzonych szkół i placówek. Niemniej jednak poza tymi ogólnymi sformułowaniami ustawa o systemie oświaty nie zawiera żadnych szczegółowych uregulowań w zakresie organizacji tej obsługi. Nie określono zasad sporządzania, podpisywania, przekazywania nie tylko sprawozdań finansowych, ale także planowania i sprawozdawczości budżetowej oraz odpowiedzialności za całość gospodarki finansowej poszczególnych szkół i placówek, dla których prowadzona jest ww. wspólna obsługa.

Przepisy nie określają również czy przekazanie środków pieniężnych na pokrycie kosztów kształcenia powinno nastąpić na podstawie zawartego porozumienia, umowy lub też innego dokumentu. Przepisy art. 220 ustawy o finansach publicznych wskazują jedynie, że z budżetu jednostki samorządu terytorialnego może być udzielona innym jednostkom samorządu terytorialnego pomoc finansowa w formie dotacji celowej lub pomoc rzeczowa. Podstawą udzielenia takiej pomocy jest umowa.

Z kolei z przepisów art. 46-48 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego wynika, że jeżeli jednostka samorządu terytorialnego realizuje zadania z zakresu działania innych jednostek samorządu terytorialnego, na mocy porozumień zawartych z tymi jednostkami, otrzymuje od tych jednostek dotacje celowe w kwocie wynikającej z zawartego porozumienia, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej. Jednocześnie jednostka samorządu terytorialnego może udzielać dotacji innym jednostkom samorządu terytorialnego na dofinansowanie realizowanych przez nie zadań. Wysokość tego dofinansowania określa, w drodze uchwały, organ stanowiący tej jednostki samorządu terytorialnego, która udziela dotacji. Szczegółowe zasady i terminy przekazywania dotacji na realizację przez jednostkę samorządu terytorialnego zadań na mocy porozumień, określają te porozumienia.

Decyzję o formie (uchwała, porozumienie, umowa) przekazania środków pieniężnych na pokrycie kosztów kształcenia dzieci w szkołach specjalnych powinny podjąć organy poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego (w tym przypadku - gminy i powiatu).