Każdy pracownik ponosi odpowiedzialność materialną za mienie pracodawcy. W większości przypadków jest to odpowiedzialność jednostkowa i osobista, dopuszczalne jest jednak objęcie wspomnianą odpowiedzialnością większej liczby osób. W takiej sytuacji dochodzi do przyjęcia wspólnej odpowiedzialności materialnej, zwanej też współodpowiedzialnością materialną czy łączną odpowiedzialnością za szkodę w mieniu pracodawcy.
Pracownicy mogą przyjąć wspólną odpowiedzialność materialną za mienie powierzone z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się. Podstawą łącznego powierzenia mienia jest zazwyczaj umowa o współodpowiedzialności materialnej, zawarta w formie pisemnej (art. 125 K.p.). Szczegółowe zasady tej współodpowiedzialności zostały sprecyzowane w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników... (Dz. U. z 1996 r. nr 143, poz. 663).
Pracownicy ponoszą wspólną odpowiedzialność w częściach określonych w umowie. Jednak gdy szkoda w całości lub w części została spowodowana przez niektórych pracowników, za całość szkody albo jej część odpowiadają tylko sprawcy szkody.
We wspomnianej umowie strony ustalają okres, w ciągu którego nieobecność pracownika w pracy nie ma wpływu na jego współodpowiedzialność. Nieobecność pracownika przez okres dłuższy niż określony w umowie oznacza konieczność przeprowadzenia inwentaryzacji, nie później niż w ciągu 7 dni od dnia upływu okresu wskazanego w umowie.
Każdy z pracowników ponoszących wspólną odpowiedzialność materialną może zgłosić pracodawcy żądanie przeprowadzenia inwentaryzacji w razie zastrzeżeń co do sprawowania pieczy nad mieniem przez innego współodpowiedzialnego pracownika. W takiej sytuacji pracodawca powinien przeprowadzić inwentaryzację w terminie 7 dni od zgłoszenia zastrzeżeń lub odsunąć pracownika, którego one dotyczą od wykonywania pracy w miejscu powierzenia mienia. Jeżeli czynności te nie zostaną dokonane w wymaganym terminie, pracownik zgłaszający żądanie inwentaryzacji może odstąpić od umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej ze skutkiem na przyszłość (§ 16 ww. rozporządzenia).
W przypadku wypowiedzenia umowy o pracę z pracownikiem ponoszącym wspólną odpowiedzialność materialną należy przeprowadzić inwentaryzację. Jej zakończenie powinno nastąpić najpóźniej w dniu rozwiązania umowy o pracę.
Zmiana w składzie pracowników objętych współodpowiedzialnością materialną wymaga zawarcia nowej umowy dotyczącej tej odpowiedzialności.
Pracownicy mogą przyjąć współodpowiedzialność materialną za mienie powierzone, ale liczba osób, które mogą być objęte taką współodpowiedzialnością jest ograniczona. Łączna odpowiedzialność materialna może mieć miejsce pod warunkiem, że liczba pracowników w miejscu powierzenia mienia nie przekracza:
Do wskazanych liczb pracowników nie zalicza się osób, które za pisemną zgodą pracowników współodpowiedzialnych materialnie mogą wykonywać pracę lub określone czynności w miejscu powierzenia mienia. Zgodnie z § 4 przywołanego rozporządzenia są to osoby, które:
W zakładach usługowych, żywienia zbiorowego, w sklepach samoobsługowych i preselekcyjnych pracownicy mogą przyjąć współodpowiedzialność materialną, jeżeli ich liczba w miejscu powierzenia mienia nie przekracza 24 osób na jednej zmianie.
Do górnego pułapu pracowników, którzy mogą zawrzeć umowę o współodpowiedzialności materialnej w tego typu placówkach nie wlicza się, podobnie jak w przypadku innego rodzaju zakładów, osób wskazanych w § 4 wymienionego rozporządzenia.
Omawiane rozporządzenie nie zawiera regulacji dotyczących osób świadczących pracę na podstawie umów prawa cywilnego, np. umowy zlecenia. Może więc pojawić się pytanie o dopuszczalność objęcia odpowiedzialnością materialną, w tym łączną, takich cywilnych pracowników. Co do zasady, nie jest to wykluczone pod warunkiem wprowadzenia odpowiednich zapisów do umowy cywilnej (patrz ramka). Jednak, moim zdaniem, zastosowanie współodpowiedzialności materialnej do zleceniobiorcy może zrodzić wątpliwości co do cywilnoprawnego charakteru umowy będącej podstawą zatrudnienia - z uwagi na szczegółowe uregulowanie zasad tej współodpowiedzialności w rozporządzeniu.
|
"(...) Gdyby bowiem nawet przyjąć, że łącząca strony umowa była umową zlecenia - strony mogły odpowiedzialność (materialną - przyp. red.) za nienależyte jej wykonanie ukształtować odmiennie niżby to wynikało z ustawowego rozkładu odpowiedzialności (art. 473 § 1 K.c.). Nie ma zatem prawnych przeszkód, by w cywilnoprawnych stosunkach zatrudnienia odpowiedzialność zleceniobiorcy została ukształtowana wedle reguł obowiązujących pracownika w stosunku pracy. (...)". Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 1999 r., sygn. akt I PKN 434/99 |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
