Facebook

Jak szukać?»

Aktualnie jesteś: Gofin.pl (strona główna)  »  Prawo pracy  »  Inne zagadnienia  »   Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi
POLECAMY
A A A  drukuj artykuł

Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi

Gazeta Podatkowa nr 61 (1936) z dnia 1.08.2022
Agata Barczewska

Mienie służbowe pracodawcy może być użytkowane przez pracowników na zasadach ogólnej odpowiedzialności materialnej lub za mienie powierzone. Ten drugi rodzaj odpowiedzialności jest zdecydowanie korzystniejszy dla pracodawcy. Jest to bowiem odpowiedzialność materialna o surowszym dla pracownika rygorze, w ramach której można dochodzić zwrotu całej szkody.

Przesłanki odpowiedzialności

Kodeks pracy wyodrębnia tzw. ogólną odpowiedzialność materialną pracownika i odpowiedzialność za mienie powierzone z obowiązkiem zwrotu lub do wyliczenia się. Przesłanką powstania tego drugiego rodzaju odpowiedzialności materialnej jest wystąpienie szkody w mieniu oraz powierzenie go pracownikowi przez pracodawcę z obowiązkiem zwrotu lub do wyliczenia się. Zgodnie z art. 124 K.p. pracownikowi można powierzyć:

  • pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności,
  • narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze.

Powierzenie mienia z obowiązkiem zwrotu lub do wyliczenia się może nastąpić zarówno w odniesieniu do pracownika zatrudnionego na stanowisku związanym z odpowiedzialnością materialną, jak i do każdego innego pracownika, któremu powierzono mienie pracodawcy z obowiązkiem zwrotu lub do wyliczenia się.

Podstawową przesłanką zaistnienia odpowiedzialności materialnej pracownika za mienie powierzone jest prawidłowe przekazanie mu mienia przez pracodawcę. Może to nastąpić na podstawie inwentaryzacji zdawczo-odbiorczej, poprzez odbiór przez pracownika rzeczy za pokwitowaniem, spis z natury czy powierzenie mienia pracownikowi za potwierdzeniem przyjęcia dostawy towaru.

Formalnym i często stosowanym przejawem obciążenia pracownika taką odpowiedzialnością jest również zawarcie umowy o odpowiedzialności materialnej. Trzeba jednak pokreślić, że zawarcie tej umowy nie jest bezwzględnie wymagane. Przy odpowiedzialności za mienie powierzone wystarczające do obciążenia nią pracownika jest powierzenie pracownikowi mienia z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się oraz powstanie szkody w tym mieniu.


Pracownik odpowiada materialnie za powierzone mu mienie do pełnej wysokości szkody, wliczając w to utracone pożytki z rzeczy.

Współudział pracodawcy

Odpowiedzialność materialna pracownika za szkodę w mieniu powierzonym nie wymaga udowodnienia przez pracodawcę zawinionego działania pracownika. Oparta jest ona na zasadzie domniemania winy osoby odpowiedzialnej - to pracownik musi udowodnić, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych. Okolicznością, która może zwolnić pracownika od ponoszenia odpowiedzialności za powstałą szkodę, może być m.in. niezapewnienie przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia. Ten udział pracodawcy w powstaniu szkody w mieniu powierzonym może przejawiać się np. brakiem należytej kontroli i nadzoru nad mieniem czy niewłaściwej organizacji procesu pracy w zakresie gospodarowania mieniem powierzonym pracownikowi. Do przesłanek zwalniających pracownika z odpowiedzialności za szkodę należy też wyrządzenie jej w następstwie działań podjętych w stanie wyższej konieczności. Wpływ na zakres odpowiedzialności lub jej zniesienie ma również kradzież mienia.

Kradzież dokonana przez osoby trzecie na ogół jest okolicznością całkowicie niezależną od pracownika. Nie oznacza to jednak całkowitego braku tej odpowiedzialności w każdym przypadku kradzieży mienia. Do skutecznego zwolnienia pracownika z odpowiedzialności materialnej za szkodę w mieniu pracodawcy powstałą w wyniku kradzieży potrzebne jest ustalenie, że pracownik w sposób prawidłowy wykonywał obowiązki związane z pieczą nad powierzonym mu mieniem (patrz ramka).

Bez weksla in blanco

W praktyce zdarza się podpisywanie przez pracowników odpowiedzialnych materialnie weksli in blanco - jako sposobu zabezpieczenia ewentualnych roszczeń pracodawcy z tytułu szkody w mieniu powierzonym. Niekiedy jest to nieformalny warunek podjęcia lub kontynuowania zatrudnienia. Prawo pracy nie wypowiada się na temat dopuszczalności takich weksli w stosunkach pracy, jednak kwestia ta była przedmiotem orzecznictwa Sądu Najwyższego. Poglądy na tę sprawę z biegiem lat ulegały zmianie, aż do ukształtowania się aktualnego poglądu o niedopuszczalności stosowania weksli in blanco w stosunkach pracy, w tym dla zabezpieczenia roszczeń o zwrot szkody w mieniu (wyrok SN z dnia 26 stycznia 2011 r., sygn. akt II PK 159/10).

Przesłanki uchylenia odpowiedzialności materialnej za mienie powierzone w orzecznictwie sądowym

"Pracownik odpowiada za mienie powierzone tylko wtedy, gdy ma nad tym mieniem pieczę i bezpośredni nadzór".

Wyrok SN z dnia 3 grudnia 2013 r., sygn. akt I PK 140/13


"Ujawnienie niedoboru kasowego w sytuacji, gdy pracodawca zapewnił warunki zabezpieczenia powierzonych pieniędzy, łączy się z domniemaniem zawinionego wyrządzenia szkody przez pracownika materialnie odpowiedzialnego (art. 124 § 1 pkt 1 K.p.)".

Wyrok SN z dnia 27 maja 1999 r., sygn. akt I PKN 73/99


"Pracownik materialnie odpowiedzialny nie może powoływać się na przyczynienie się strony powodowej do powstania szkody przez brak nadzoru i kontroli, jeżeli znając swoje obowiązki świadomie je zaniedbuje, a przez fałszowanie dokumentacji zaciemnia rzeczywisty obraz rzeczy i ukrywa niedobór. Brak nadzoru i kontroli ze strony zakładu pracy może być poczytany za przyczynienie się do powstania lub zwiększenia szkody, gdy pracownik z powodu braku doświadczenia lub innych obiektywnych okoliczności nie może sobie poradzić w pracy, a kontrola i nadzór mogłyby mu pomóc w wywiązywaniu się z przyjętych obowiązków".

Wyrok SA w Krakowie z dnia 27 czerwca 2013 r., sygn. akt III APa 7/13


"Pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę w mieniu powierzonym wskutek kradzieży przez nieznanych sprawców w zakresie, w jakim można mu zarzucić niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązku pieczy nad tym mieniem".

Wyrok SN z dnia 24 czerwca 2009 r., sygn. akt II PK 286/08

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1510)

Więcej na ten temat w zasobach płatnych:

Inne zagadnienia - czytaj także:

 
Przydatne linki
 
Sklep internetowy - sklep.gofin.pl
 
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o., ul. Owocowa 8, 66-400 Gorzów Wlkp., tel. 95 720 85 40, faks 95 720 85 60
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN
Szanowny Użytkowniku !
Prosimy o zapoznanie się z poniższymi informacjami oraz wyrażenie dobrowolnej zgody poprzez kliknięcie przycisku "Zgadzam się".
Pamiętaj, że zawsze możesz wycofać zgodę.

Serwis internetowy, z którego Pani/Pan korzysta używa plików cookies w celu:

  • niezbędnego zapewnienia prawidłowego działania Serwisów (utrzymania sesji),
  • realizacji funkcjonalności ułatwiających obsługę Serwisu,
  • analizy statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
  • zbierania i przetwarzania danych osobowych w celu wyświetlenia reklam produktów własnych i klientów reklamowych.
Pliki cookies

Są to pliki instalowane w urządzeniach końcowych osób korzystających z Serwisu, w celu administrowania Serwisem, dostosowania treści Serwisu do preferencji użytkownika, utrzymania sesji użytkownika oraz dla celów statystycznych i targetowania reklamy (dostosowania treści reklamy do indywidualnych potrzeb użytkownika). Informujemy, że istnieje możliwość określenia przez użytkownika Serwisu warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do informacji zawartych w plikach cookies za pomocą ustawień przeglądarki lub konfiguracji usługi. Szczegółowe informacje na ten temat dostępne są u producenta przeglądarki, u dostawcy usługi dostępu do internetu oraz w Polityce prywatności i plików cookies.

Administratorzy

Administratorem Pana/Pani danych osobowych w związku z korzystaniem z Serwisu internetowego i jego usług jest Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o. Administratorem danych osobowych w plikach cookies w związku z wyświetleniem analizy statystyk i wyświetlaniem spersonalizowanych reklam są partnerzy Wydawnictwa Podatkowego GOFIN sp. z o.o., Google Inc, Facebook Inc.

Jakie ma Pani/Pan prawa w stosunku do swoich danych osobowych?

Wobec swoich danych mają Pan/Pani prawo do żądania dostępu do swoich danych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych, prawo do cofnięcia zgody.

Podstawy prawne przetwarzania Pani/Pana danych osobowych
  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z wykonaniem umowy.

    Umowa w naszym przypadku oznacza akceptację regulaminu naszych usług. Jeśli zatem akceptuje Pani/Pan umowę na realizację danej usługi, to możemy przetwarzać Pani/Pana dane w zakresie niezbędnym do realizacji tej umowy.

  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z prawnie uzasadnionym interesem administratora.

    Dotyczy sytuacji, gdy przetwarzanie danych jest uzasadnione z uwagi na usprawiedliwione potrzeby administratora, tj. dokonanie pomiarów statystycznych, ulepszania naszych usług, jak również prowadzenie marketingu i promocji własnych usług administratora.

  • Dobrowolna zgoda.

    Aby móc realizować cele:
    - zapamiętania Pani/Pana decyzji w Serwisach w zakresie korzystania z dostępnych opcjonalnie funkcjonalności,
    - analiz statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
    - wyświetlania spersonalizowanych reklam produktów własnych i klientów reklamowych w związku z odwiedzaniem niniejszego Serwisu internetowego partnerzy Wydawnictwa Podatkowego Gofin sp. z o.o. muszą mieć możliwość przetwarzania Pani/Pana danych.

Potrzebna jest Nam Pani/Pana dobrowolna zgoda na zapisy w plikach cookies w celach realizacji powyższych celów.
W związku z powyższymi wyjaśnieniami prosimy o wyrażenie dobrowolnej zgody na zapisywanie informacji w plikach cookies przez kliknięcie przycisku „Zgadzam się” lub „Nie teraz” w przypadku braku zgody. Istnieje możliwość skorzystania z „ustawień zaawansowanych” plików cookies w celu określenia indywidualnych zgód na zapis wybranych plików cookies realizujących wybrane cele.