Jak długo można dochodzić roszczeń ze stosunku pracy?

Roszczenia ze stosunku pracy, podobnie jak roszczenia wynikające z innych stosunków prawnych, generalnie ulegają przedawnieniu. Strony stosunku pracy mogą więc dochodzić swoich praw w granicach czasowych wyznaczonych przez okres przedawnienia. Okresy te różnią się od siebie, w zależności od rodzaju roszczenia, którego dotyczą.

Trzy lata na pozew o wypłatę

Roszczenia ze stosunku pracy, zarówno majątkowe, jak i niemajątkowe, zasadniczo ulegają przedawnieniu z upływem trzech lat (art. 291 K.p.).

Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od daty wymagalności roszczenia, tj. od dnia, w którym powinno być ono spełnione. W wielu przypadkach dzień ten określony jest w przepisach ustawowych lub zakładowych - przez wskazanie daty lub maksymalnego terminu, w którym świadczenie powinno być spełnione.

Przykładowo, jeżeli w zakładzie pracy terminem wypłaty wynagrodzenia ustalonym w regulaminie pracy jest ostatni dzień miesiąca, to od tego dnia rozpoczyna bieg okres przedawnienia roszczenia o wypłatę wynagrodzenia za dany miesiąc. Jeżeli zaś premie kwartalne wypłacane są, zgodnie z regulacjami zakładowymi, do 10. dnia następnego miesiąca po danym kwartale, bieg przedawnienia roszczenia o tę premię rozpoczyna się od powyższego terminu.

Nieco inaczej wygląda sprawa rozpoczęcia biegu przedawnienia roszczeń o świadczenia, których termin wypłaty nie jest wprost określony w aktach ustawowych lub zakładowych. Przykładem takich świadczeń są odprawy: emerytalno-rentowa i tzw. ekonomiczna czy ekwiwalent za urlop. W takim przypadku bieg przedawnienia roszczenia rozpoczyna się od dnia, w którym pracownik mógł zażądać wypłaty świadczenia, tj. od dnia nabycia do niego prawa. W przypadku wskazanych świadczeń będzie to dzień ustania zatrudnienia.

Jeszcze inaczej rozpoczyna się bieg terminu przedawnienia roszczeń o dodatki za pracę nadliczbową. Jeżeli chodzi o dodatki za nadgodziny dobowe - które powinny być wypłacone wraz z wynagrodzeniem za miesiąc, w którym wystąpiły - okres przedawnienia rozpoczyna swój bieg w dniu wypłaty za ten miesiąc. W przypadku nadgodzin średniotygodniowych, bieg przedawnienia rozpoczyna się w dniu wypłaty za miesiąc, w którym zakończył się okres rozliczeniowy, w czasie którego wystąpiły te nadgodziny.

Krótsze terminy dla pracodawcy

W niektórych przypadkach, wskazanych w 291 § 2 i 2¹ K.p., termin przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy jest krótszy niż 3 lata. Dotyczy to roszczeń pracodawcy o naprawienie szkody w mieniu powierzonym oraz o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracownika wskutek:

• złamania zakazu konkurencji,
• nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika stosunku pracy bez wypowiedzenia, z winy pracodawcy.

Powyższe roszczenia ulegają przedawnieniu z upływem jednego roku. Liczy się go od dnia, w którym pracodawca powziął wiarygodną i sprawdzoną wiadomość o wyrządzeniu przez pracownika szkody. Jeżeli jednak pracownik umyślnie wyrządził szkodę, do przedawnienia roszczenia o naprawienie tej szkody stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740).

Zgodnie z art. 442¹ K.c. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się (albo, przy dołożeniu należytej staranności, mógł się dowiedzieć) o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Jednak w każdym przypadku termin przedawnienia nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Jeżeli szkoda wynikła z przestępstwa (zbrodni lub występku), roszczenie o jej naprawienie ulega przedawnieniu z upływem 20 lat od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia.

Należy jeszcze nadmienić, że jeżeli roszczenie zostanie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem organu powołanego do rozstrzygania sporów albo ugodą zawartą przed takim organem, ulega przedawnieniu z upływem 10 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia lub zawarcia ugody.

Kiedy przedawnienie zostaje wstrzymane?

W celu stwierdzenia, czy dane roszczenie nie uległo przedawnieniu, należy ustalić, czy w czasie biegu okresu przedawnienia nie wystąpiła okoliczność przerywająca lub zawieszająca ten bieg. Zgodnie z art. 295 K.p. bieg przedawnienia przerywa się przez:

• każdą czynność przed właściwym organem powołanym do rozstrzygania sporów lub egzekwowania roszczeń, podjętą bezpośrednio w celu dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia bądź zabezpieczenia roszczenia,
• uznanie roszczenia przez zobowiązanego.

Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo.

Zawieszenie biegu przedawnienia (polegające na nierozpoczęciu jego biegu albo na jego wstrzymaniu) następuje natomiast na czas trwania przeszkody uniemożliwiającej dochodzenie roszczeń. Przeszkoda ta musi być spowodowana działaniem siły wyższej (art. 293 K.p.).

Dodatkowo - w przypadku roszczenia o urlop wypoczynkowy - przesłanką wstrzymania lub zawieszenia biegu przedawnienia tego roszczenia jest korzystanie przez pracownika z urlopu wychowawczego.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320)