Prawo pracy wielokrotnie przewiduje obowiązek przeprowadzenia konsultacji z przedstawicielami pracowników. W pierwszej kolejności do reprezentowania zatrudnionych powołane są organizacje związkowe, jednak pod ich nieobecność partnerem do rozmów z pracodawcą są właśnie przedstawiciele pracowników. W zależności od rodzaju konsultowanej sprawy, ich głos jest doradczy lub wiążący dla pracodawcy.
Szereg przepisów prawa pracy uzależnia przeprowadzenie określonych działań przez pracodawcę od uzyskania przez niego pozytywnej opinii lub zgody przedstawicieli pracowników. Wymóg konsultacyjny dotyczy konkretnych spraw z zakresu prawa pracy, wskazanych w określonej regulacji prawnej (patrz ramka). Przy czym trzeba podkreślić, że przedstawiciele pracowników są uprawnieni do rozmów z pracodawcą tylko wtedy, gdy w zakładzie pracy nie funkcjonują związki zawodowe, a przepis przewiduje, że w takim przypadku pracowników reprezentują wspomniani przedstawiciele.
Należy nadmienić, że do reprezentowania pracowników (obok związków zawodowych i przedstawicieli pracowników) uprawniona jest również rada pracowników działająca na podstawie ustawy o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji (Dz. U. z 2006 r. nr 79, poz. 550 ze zm.). Ustawę tę stosuje się (z pewnymi wyjątkami) do pracodawców wykonujących działalność gospodarczą i zatrudniających co najmniej 50 pracowników. Mimo że rada pracowników jest jedynie organem doradczo-opiniującym, pracodawca nie może pominąć wymogu zasięgnięcia opinii tej rady w sprawach wskazanych w art. 13 ust. 1 pkt 2 i 3 powołanej ustawy. Nie jest on jednak związany wynikiem konsultacji z radą pracowników, nawet w przypadku wydania przez nią negatywnej opinii.
Przedstawiciele pracowników mogą być jednorazowo wybrani do konsultowania wszystkich spraw pracowniczych, które zgodnie z przepisami wymagają takich konsultacji.
Przepisy przewidujące obowiązek konsultacji lub uzgodnień z przedstawicielami pracowników nie regulują trybu wyłonienia tych przedstawicieli, ograniczając się do ogólnego wskazania, że tego typu reprezentacja pracownicza powinna być wybrana w sposób zwyczajowo przyjęty w danym zakładzie pracy. Wobec braku ustawowego unormowania procedury wyboru, każdy z pracodawców powinien kierować się w tym zakresie wyrobioną u siebie praktyką. Niezależnie jednak od tego, w jaki sposób w danej firmie wyłaniani są przedstawiciele pracowników, można przyjąć, że najbardziej reprezentatywnym sposobem ich wyznaczenia jest przeprowadzenie firmowego głosowania. Można je podzielić na pewne etapy.
Na pierwszym etapie wyborów pracodawca powinien poinformować pracowników (np. przez wywieszenie informacji na tablicy ogłoszeń) o przeprowadzeniu wyborów na przedstawicieli pracowników, powodach, dla których wybory są organizowane oraz zasadach wyłonienia przedstawicieli. Pracodawca może zastrzec, że wśród zgłoszonych osób zostanie wyłonionych np. 3 kandydatów, według liczby dokonanych zgłoszeń. Możliwe jest też przyjęcie do głosowania wszystkich zgłoszonych kandydatów. W informacji należy wyznaczyć termin na zgłaszanie kandydatur na przedstawicieli (po uzyskaniu akceptacji tych osób) oraz wskazać, gdzie należy składać zgłoszenia. W praktyce powinna być w tym celu przygotowana urna na głosy, umieszczona w dostępnym i znanym miejscu na terenie zakładu.
Kolejny, drugi etap to komisyjne otwarcie (po upływie terminów wyznaczonych na pierwszym etapie) urny i wyłonienie kandydatów według ustalonych wcześniej zasad. Wskazane jest sporządzenie protokołu z tej czynności. Komisja dokonująca otwarcia urny powinna składać się z co najmniej dwóch osób (pracodawcy i pracownika). W trzecim etapie pracodawca informuje ogół pracowników o wyłonionych kandydatach i terminie głosowania. Procedurę wyborów kończy komisyjne zliczenie oddanych głosów (wraz ze sporządzeniem protokołu z tej czynności) oraz poinformowanie pracowników o wyłonionych ostatecznie przedstawicielach.
Sprawy podlegające obowiązkowej konsultacji/uzgodnieniu z przedstawicielami pracowników (w przypadku braku zakładowej organizacji związkowej):
Ważne! Z wyjątkiem spraw wskazanych w pkt 6-9, przedstawiciele pracowników mają uprawnienia stanowiące, tj. brak zgody z ich strony uniemożliwia wprowadzenie danego rozwiązania przez pracodawcę. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320)
|