Miejsce pracy kierowców wykonujących przewozy regularne specjalne, wahadłowe oraz okazjonalne osób

Przewozy regularne specjalne, wahadłowe oraz okazjonalne osób to specyficzna działalność w ramach branży transportowej. W pierwszym przypadku mowa w szczególności o dowozie pracowników do zakładów pracy, dzieci do szkół i innych niepublicznych przewozach regularnych określonej grupy osób, z wyłączeniem innych osób - art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2016 r. poz. 1907 z późn. zm.). Przewóz wahadłowy to z kolei wielokrotny przewóz zorganizowanych grup osób tam i z powrotem, między tym samym miejscem początkowym i docelowym, jeśli:

• każda grupa osób przewiezionych do miejsca docelowego wraca do miejsca początkowego,
   
• miejsce początkowe i miejsce docelowe oznaczają odpowiednio miejsce rozpoczęcia usługi przewozowej oraz miejsce zakończenia usługi przewozowej, z uwzględnieniem okolicznych miejscowości leżących w promieniu 50 km (art. 4 pkt 10 ustawy o transporcie drogowym).

Innym rodzajem przewozu są zadania okazjonalne, związane np. z przewiezieniem wycieczki szkolnej.

Przewozy regularne specjalne i wahadłowe odbywają się według stałego rozkładu i na konkretnej trasie, z kolei przewozy okazjonalne są trudne do zaplanowania w rozkładzie, gdyż ich trasę i czas rozpoczęcia narzuca przewożona grupa. Jeśli zadania okazjonalne są realizowane pobocznie względem podstawowych przewozów regularnych specjalnych lub wahadłowych, nie mają większego wpływu na sposób określenia miejsca pracy. Co innego z podróżami służbowymi, gdyż dłuższe wyjazdy poza siedzibę lub filię pracodawcy uprawniają kierowców do świadczeń służących zaspokojeniu kosztów takich podróży.

Miejsce pracy kierowcy

Od czasu wydania uchwały przez skład 7 sędziów Sądu Najwyższego z 19 listopada 2008 r. (sygn. akt II PZP 11/08, OSNP 2009/13-14/166) nie ulega wątpliwości, że miejsce pracy kierowcy powinno obejmować obszar w znaczeniu geograficznym, po którym pracownik stale się przemieszcza, realizując umówione obowiązki.

Za nieprawidłowe należy uznać określanie miejsca pracy kierowcy jako adresu siedziby pracodawcy lub miejsca zamieszkania pracownika. Ten pierwszy wariant przejawia związek z pracą kierowcy jedynie w przypadku pracowników, którzy faktycznie wykonują pracę na terenie zakładu pracodawcy, np. kopalni lub hut, lub w innych firmach zajmujących dużą powierzchnię, które zatrudniają kierowców, np. w celu przewozu pracowników między bramą zakładu, stanowiskiem pracy i stołówką. W pozostałych przypadkach wskazanie kierowcy jako miejsca pracy adresu siedziby firmy stanowi przykład jego sztucznego zawężania. Podobnie należy oceniać przypadki określenia miejsca pracy kierowcy jako jego miejsca zamieszkania, również gdy za zgodą pracodawcy parkuje on na terenie prywatnej posesji pojazd, którym wykonuje przewozy.

Zwracamy uwagę! Kierowanie pojazdem to podstawowa aktywność zaliczana do czasu pracy. Jeżeli więc pracownik za zgodą pracodawcy parkuje pojazd służbowy przy domu i w związku z tym dojeżdża nim do siedziby pracodawcy lub innej miejscowości i tam rozpoczyna zadanie przewozowe, to czas dojazdu i powrotu do stałego miejsca postoju pojazdu wlicza się do czasu pracy. W niektórych przypadkach korzystniejszym dla pracodawcy będzie więc zobowiązanie kierowców do pozostawiania pojazdów na terenie firmy, gdyż dojazd do firmy i powrót do domu prywatnym samochodem lub innym środkiem komunikacji nie będzie wliczany do ich czasu pracy.

Podróże służbowe

Sposób określenia miejsca pracy nie ma wpływu na zasady odbywania i rozliczania podróży służbowych kierowcy. Zgodnie z definicją ustawową, obejmuje ona każde zadanie służbowe polegające na wykonywaniu, na polecenie pracodawcy, przewozu drogowego poza miejscowość, w której zlokalizowano siedzibę pracodawcy lub inne miejsce prowadzenia działalności, np. jego filię, przedstawicielstwo lub oddział. Jako podróż służbową traktuje się również każdy wyjazd poza taką miejscowość w celu podjęcia i wykonania przewozu drogowego. Tak wynika z art. 2 pkt 7 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2012 r. poz. 1155 z późn. zm.). W efekcie podróże służbowe kierowców zostały oderwane od ich miejsca świadczenia pracy, co jest podstawową różnicą w porównaniu do innych pracowników.

Kierowcy wykonujący przewozy regularne specjalne lub wahadłowe mogą w ciągu każdego dnia pracy kilkukrotnie przejeżdżać przez miejscowość, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub inne miejsce prowadzenia działalności. Nie skutkuje to jednak przerwaniem podróży służbowej. W ocenie Głównego Inspektoratu Pracy wyrażonej w stanowisku z 16 marca 2015 r. w sprawie podróży służbowej kierowcy (znak GNP-501/364-4560-3-1/15/PE-RP) czytamy, że:

"(...) w przypadku kierowcy, który w celu realizacji zadania przewozowego wyrusza z miejscowości będącej siedzibą pracodawcy, następnie przejeżdża przez kilka miejscowości w których zlokalizowane są oddziały lub filie pracodawcy (dokonując w nich rozładunku i załadunku towaru) i powraca do bazy, mamy do czynienia z jedną podróżą służbową. (...)". W efekcie podróż ta nie wystąpi jedynie w przypadku, gdy kierowca przez cały dzień poruszał się w ramach miejscowości siedziby pracodawcy i nie opuścił jej granic administracyjnych. W pozostałych okolicznościach należy przyjąć, biorąc pod uwagę wyjaśnienie GIP, że podróż służbowa rozpoczyna się w momencie faktycznego wyjazdu z siedziby firmy lub miejsca parkowania pojazdu i trwa do chwili powrotu do tej lokalizacji po zakończeniu zadania.

Moment rozpoczęcia i zakończenia podróży ma podstawowe znaczenie z perspektywy prawa do świadczeń. Krótsze wyjazdy (trwające mniej niż 8 godzin), choć stanowią podróże służbowe, nie skutkują prawem do diety i innych świadczeń, poza zwrotem kosztów paliwa oraz ewentualnych opłat za korzystanie z płatnych odcinków dróg, opłat parkingowych itp. Inną okolicznością pozbawiającą prawa do świadczeń jest delegowanie pracownika do miejscowości, w której znajduje się jego miejsce pobytu stałego lub czasowego.

Kalkulatory krajowej i zagranicznej podróży służbowej dostępne są w serwisie www.kalkulatory.gofin.pl

Powyższe wynika z § 7 ust. 2 pkt 1 i ust. 3 pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz. U. poz. 167), dalej rozporządzenia w sprawie podróży służbowych.

Kierowca wozi pracowników zakładu pracy A z miejscowości B (początek trasy) do miejscowości Z (koniec trasy). Jest on zatrudniony na 3 zmiany, nocuje w miejscowości Z (w wynajętym przez firmę mieszkaniu) i rano rozpoczyna powierzone zadanie. Zapewnienie kierowcy mieszkania w miejscowości Z powoduje, że bez względu na dopełnienie obowiązku meldunkowego oraz brak zamiaru stałego pobytu pracownika w tym lokalu mieszkalnym, miejscowość Z jest dla kierowcy miejscowością pobytu czasowego (por. wyrok SN z 11 października 2005 r., sygn. akt I PK 67/05, OSP 2007/3/36).

Kierowcy, zgodnie z § 7 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia w sprawie podróży służbowych, nie przysługują diety. Jednakże w przeciwieństwie do pozostałych pracowników odbywających podróże służbowe, pobyt kierowcy w miejscowości docelowej podróży nie jest przeznaczony na realizację zadania służbowego. Celem jego podróży jest przewóz pasażerów - pracowników firmy A między miejscowościami B i Z. W efekcie o prawie kierowcy do diety powinna decydować łączna długość zadania przewozowego w poszczególnych dobach. Jeśli rozpoczyna on podróż w miejscowości B, gdyż np. tam ma miejsce zamieszkania i postoju pojazdu i udaje się do miejscowości Z z pasażerami, następnie odbiera pracowników innej zmiany i odwozi ich do miejscowości B, a potem wykonuje jeszcze np. jeden taki kurs, o prawie do diety decydować powinien łączny czas tego zadania, do momentu powrotu do miejsca stałego lub czasowego pobytu w miejscowości B lub Z po zakończeniu zadania.

Sygnalizujemy, że od 1 stycznia 2018 r. ustawodawca znosi obowiązek meldunkowy. Od tego dnia przez zameldowanie na pobyt stały lub czasowy trzeba rozumieć miejsce zamieszkania (art. 74 ustawy z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności - Dz. U. z 2016 r. poz. 722 z późn. zm.).

Firma transportowa zajmująca się przewozem osób wykonuje w ramach podstawowej działalności przewozy pracowników do zakładów pracy zlokalizowanych w różnych miejscowościach. Zajęciem pobocznym jest wynajem autokarów z kierowcą na wycieczki dla szkół i przedszkoli, na wesela itp. Siedziba pracodawcy jest zlokalizowana w miejscowości X, wycieczka jest z miejscowości Y do miejscowości Z i trwa ponad 8 godzin. Taki wyjazd należy traktować jako podróż służbową i jeżeli trwa on od 8 do 12 godzin będzie uprawniał kierowcę do połowy diety krajowej, czyli kwoty 15 zł. Jeśli prowadzi autobus do miejscowości Y z miejsca zamieszkania lub siedziby pracodawcy zlokalizowanej w miejscowości X, czas dojazdu do miejsca podjęcia wycieczki oraz powrotu po zakończonym zadaniu będą dla kierowcy czasem pracy, a ponadto wpłynie na długość podróży. Jeśli wskutek doliczenia dojazdów przekroczy ona 12 godzin, kierowca nabędzie prawo do całej diety krajowej, czyli 30 zł.