Zapewnienie pracownikom odzieży roboczej lub ochronnej

Zatrudniamy pracowników biurowych oraz kierowców. Czy mamy obowiązek wyposażenia ich w odzież roboczą lub ochronną?

Stosownie do art. 237⁷ § 1 K.p., pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach, jeżeli:

• odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu bądź
   
• ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.

W powołanej normie nie wymieniono konkretnych stanowisk pracy ani grup zawodowych, które powinny być bezwzględnie wyposażone w odzież roboczą. Z przepisu jednak wyraźnie wynika, że istotne są warunki w jakich praca jest wykonywana.

Zwykle w firmach funkcjonują tabele określające asortymenty i okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego uwzględniające m.in. charakter i warunki pracy, przewidywany stopień brudzenia oraz niszczenia odzieży. Trudność ich ustalenia wynika z faktu, iż przepisy regulujące omawiane zagadnienie są rozproszone w różnych aktach prawnych. Dla oszacowania zagrożeń przydatna jest znajomość rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.), jak również ocena ryzyka zawodowego, dokonana na poszczególnych stanowiskach pracy, a ponadto regulacje resortowe.

Omawiając problematykę odzieży używanej przez pracownika ze względów bhp występują pojęcia "odzież ochronna" i "odzież robocza", które różnią się znaczeniowo. Odzieżą ochronną jest odzież, która zakrywa lub zastępuje odzież osobistą i chroni pracownika przed zagrożeniami mechanicznymi, chemicznymi, termicznymi i przed czynnikami atmosferycznymi. Odzież ta powinna być tak zaprojektowana i wykonana aby jej użytkownik mógł wykonywać czynności zawodowe mając zapewnioną ochronę przed jednym lub wieloma jednocześnie występującymi zagrożeniami. Natomiast odzież robocza to odzież przeznaczona do wykonywania prac, przy których występuje intensywne brudzenie substancjami nieszkodliwymi dla zdrowia, działają czynniki powodujące przyspieszone niszczenie odzieży lub wymagana jest specjalna czystość wytworzonego produktu. W zależności od warunków pracy pracodawca zapewnia zarówno odzież roboczą, jak i środki ochrony indywidualnej (odzież ochronną), niezbędne ze względu na rodzaj pracy i związane z nią zagrożenia. Pracownik nie może bowiem zostać dopuszczony do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy (art. 237⁹ § 1 K.p.).

W myśl art. 211 K.p., podstawowym obowiązkiem pracownika jest przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. W szczególności pracownik jest obowiązany stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem.

Jak wynika z art. 237⁷ § 2 K.p., pracodawca może ustalić stanowiska, na których dopuszczalne jest używanie przez pracowników własnej odzieży i obuwia roboczego, spełniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy. Dla wprowadzenia takiego rozwiązania musi jednak uzyskać zgodę zainteresowanych. Używanie własnej odzieży jest wykluczone w przypadku:

• stanowisk, na których są wykonywane prace związane z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych albo
   
• wykonywania prac powodujących intensywne brudzenie lub skażenie odzieży i obuwia roboczego środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi.

Analizując dopuszczalność używania przez pracownika własnej odzieży i obuwia roboczego należy każdorazowo sięgać do szczegółowych przepisów normujących bezpieczeństwo i higienę pracy w danej branży.

Pracodawca zatrudnia pracowników przy obsłudze obrabiarek do drewna. Określając zasady przydziału odzieży roboczej i ochronnej uwzględnił szczegółowe regulacje rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 14 kwietnia 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze obrabiarek do drewna (Dz. U. nr 36, poz. 409). Stosownie do § 2 pkt 1 tego aktu prawnego pracownicy obsługujący obrabiarki powinni stosować nakrycie głowy całkowicie zakrywające włosy oraz odzież roboczą bez odstających i luźno zwisających części.

Pracownikowi używającemu własnej odzieży i obuwia roboczego na wskazanych wyżej zasadach pracodawca wypłaca ekwiwalent pieniężny w wysokości uwzględniającej ich aktualne ceny (art. 237⁷ § 4 K.p.).

Przepisy prawa pracy nie określają jak należy ustalić wartość ekwiwalentu. W praktyce sprawdza się ceny odzieży w kilku placówkach zajmujących się jej sprzedażą i na tej podstawie oblicza się przeciętną cenę.

Ekwiwalent należy wypłacać w terminach związanych z przewidywanymi okresami używalności odzieży i obuwia roboczego - przed ich upływem.

W firmie handlowej pracownicy używają własnej odzieży roboczej (kurtki i obuwie) spełniającej wymagania bhp. Ekwiwalent jest wypłacany corocznie, ponieważ taki jest okres używalności przewidziany w tabeli zakładowej stanowiącej załącznik do regulaminu pracy. Wysokość ekwiwalentu ustalano na podstawie średniej cen odzieży sprzedawanej w hurtowniach znajdujących się w miejscowości, w której pracodawca ma siedzibę. Obliczono, że średnia cena kurtki wynosi (267 zł + 371 zł + 259 zł) : 3 = 299 zł, a obuwia (95 zł + 140 zł + 112 zł) : 3 = 115,67 zł.

Pracodawca z mocy art. 237⁹ § 2 K.p. jest zobligowany do zapewnienia konserwacji, prania i czyszczenia wydanych pracownikom środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego. Jeżeli nie ma możliwości zapewnienia prania odzieży roboczej, może zlecić wykonywanie tej czynności pracownikom jednocześnie wypłacając ekwiwalent pieniężny w wysokości odpowiadającej poniesionym kosztom. Ekwiwalent przysługuje bez względu na to, czy pracownik używa odzieży lub obuwia dostarczonych przez pracodawcę, czy też własnych. Nie można jednak powierzyć pracownikowi prania, konserwacji, odpylania i odkażania środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, które uległy skażeniu środkami chemicznymi, promieniotwórczymi lub materiałami biologicznie zakaźnymi (art. 237¹⁰ K.p.).

Zwracamy uwagę! Odzież robocza (i ochronna) stanowi własność pracodawcy, a pracownikom jest przekazywana jedynie do użytku. Pracownik odpowiada za tę odzież jak za mienie powierzone z obowiązkiem zwrotu albo wyliczenia się. W razie rozwiązania stosunku pracy pracownik rozlicza się z pobranej odzieży, o ile nie upłynął okres jej używalności. Pracodawca jest obowiązany przyjąć używaną przez pracownika odzież roboczą. Ponadto zgodnie z § 8 pkt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy... (Dz. U. nr 62, poz. 286 z późn. zm.), pracodawca zakłada i prowadzi odrębnie dla każdego pracownika kartę ewidencyjną przydziału odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej, a także wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za używanie własnej odzieży i obuwia oraz za ich pranie i konserwację.