Mój brat został wydziedziczony w testamencie. Dopuścił się wobec mamy przestępstwa przeciwko jej osobie. Stosowny zapis o pozbawieniu go prawa do zachowku znalazł się w testamencie notarialnym. Jestem jedynym spadkobiercą po mamie. Brat twierdzi, że ma prawo do zachowku, gdyż na tydzień przed śmiercią mama wybaczyła mu czyn, którego się dopuścił. Do zmiany testamentu jednak nie doszło. Brat uważa jednak, że wybaczenie było skuteczne, co więcej, doszło do tego w obecności dwóch świadków. Czy wybaczenie powinno być dokonane na piśmie?
NIE. W pytaniu poruszona jest kwestia charakteru prawnego i skuteczności aktu przebaczenia. Wydziedziczenie, czyli pozbawienie prawa do zachowku, może nastąpić tylko z przyczyn wskazanych w art. 1008 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.). Przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu. Wydziedziczenie może nastąpić zarówno w testamencie własnoręcznym, jak i np. w testamencie notarialnym. Niemniej spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył.
Akt przebaczenia nie jest oświadczeniem woli, ale oświadczeniem wiedzy o charakterze uczuciowym i polega na puszczeniu w niepamięć krzywdy, której spadkodawca doznał. Jeżeli w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem (art. 1010 § 2 K.c.). Czynność przebaczenia może przyjąć dowolną postać, jest zatem mocno odformalizowana. Dopuszcza się nawet sytuacje, gdy przebaczenie następuje w sposób dorozumiany. Kluczowe jest jednak to, czy spadkodawca rozumie znaczenie czynności, tj. wie, co robi (że przebacza), ale też wie, za co przebacza, za jaki czyn. Nie można przyjąć, że spadkodawca może skutecznie przebaczyć niejako blankietowo, tj. za wszystko, bez precyzowania, co dokładnie jest przedmiotem wybaczenia.
Przebaczenie może nastąpić albo przed sporządzeniem testamentu, w którym doszło do wydziedziczenia, albo po sporządzeniu takiego testamentu. W doktrynie przyjmuje się, że przebaczenie dokonane przed sporządzeniem testamentu, w którym nastąpiło wydziedziczenie, wyłącza możliwość dokonania skutecznego wydziedziczenia. Przebaczenie nie wymaga wówczas żadnej szczególnej formy, może przybrać nawet formę dorozumianą, czego skutkiem jest zniknięcie przyczyny wydziedziczenia. Spadkodawca w ten sposób rezygnuje z możliwości powołania się w testamencie na jedną z przyczyn wymienionych w art. 1008 K.c. Z kolei przebaczenie przez spadkodawcę uprawnionemu do zachowku może nastąpić także po wydziedziczeniu go w testamencie i do swej skuteczności nie wymaga zachowania formy testamentowej (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2018 r., sygn. akt III CZP 37/18).
| ||||||||||||
|
||||||||||||
