Gdy firma otrzymuje świadczenia bez zapłaty

Pomimo tego, że z definicji działalność gospodarcza wiąże się m.in. z koniecznością ponoszenia szeregu wydatków, firmy w jej prowadzeniu uzyskują wiele świadczeń, za które nie muszą ponosić zapłaty. Uzyskanie niektórych z nich generuje firmowe przychody z nieodpłatnych świadczeń, z kolei inne są neutralne podatkowo.

Korzystanie z cudzego majątku

Firmy związane długoterminowymi kontraktami ze swoimi dostawcami często w ramach tych umów użytkują udostępniane przez producentów i dystrybutorów składniki majątku. Chodzi tu głównie o firmy handlowe, które użytkują w ten sposób regały, witryny, lodówki, lady chłodnicze, itp. urządzenia. Są one w celach marketingowych kontrahenta zazwyczaj oznakowane jego firmowym logo lub logo jego produktów i przeznaczone do ekspozycji lub przechowywania jego towarów lub wyrobów. Podstawę ich użytkowania w firmie, której zostają przekazane, zazwyczaj stanowi umowa o współpracę zawarta na konkretny okres, po zakończeniu którego wracają do właściciela. Za ich udostępnianie firma-właściciel, inaczej niż ma to miejsce w przypadku umów najmu lub dzierżawy, albo leasingu, nie żąda zapłaty. Brak tego elementu powoduje, że firmy biorące takie składniki do używania mają wątpliwości w kwestii ujmowania wartości uzyskanych z tego tytułu świadczeń w przychodach w podatku dochodowym.

W odniesieniu do tego typu współpracy nie można mówić o nieodpłatności świadczenia uzyskanego od kontrahenta, gdyż nie ma tu miejsca czynność jednostronna. Za nieodpłatne uznaje się bowiem takie świadczenie, którego spełnienie nie powoduje po stronie otrzymującego, obowiązkowego wzajemnego świadczenia. Tymczasem umowy o współpracę będą zobowiązywać przedsiębiorcę, w zamian za udostępnienie mu składników majątku kontrahenta, do spełnienia określonych świadczeń. Może to być zakup u kontrahenta określonej ilości produktów, które będą stale i widocznie eksponowane oraz o których kontrahent będzie udzielał klientom fachowych i rzetelnych informacji.

Zatem gdy umowa zobowiązuje strony do świadczeń wzajemnych, to u przedsiębiorcy korzystającego bez konieczności zapłaty z obcych składników majątkowych nie powstanie dla celów podatku dochodowego przychód z nieodpłatnych świadczeń.

Staże firmowe

Coraz więcej firm przyjmuje na tzw. staże firmowe studentów kształcących się na kierunkach, które związane są z profilem ich działalności. Staże te są zazwyczaj bezpłatne. W takiej sytuacji firma przyjmująca na staż może mieć wątpliwości, czy wartość pracy wykonanej przez stażystów na jej rzecz powinna zakwalifikować jako przychód ze świadczeń nieodpłatnych.

Ujednolicone przepisy ustawy o pdof i ustawy o pdop dostępne są w serwisie www.przepisy.gofin.pl.

Zarówno w ustawie o pdof, jak i ustawie o pdop ustawodawca zapisał, że wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń stanowi przychód podatkowy (art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy o pdof oraz art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o pdop). Jednak firma przyjmująca studenta na nieodpłatny staż nie dostaje od takiej osoby nieodpłatnego świadczenia rozumianego jako uzyskanie korzyści majątkowej niewymagającej zapłaty. Co prawda nie ponosi wydatku na wypłatę pensji dla stażysty, ale jednocześnie stażysta dzięki odbytej w firmie praktyce ma możliwość zdobycia fachowej wiedzy i doświadczenia oraz uczy się praktycznego zastosowania wiedzy zdobytej na uczelni. To powoduje, że w przypadku bezpłatnego stażu także ma miejsce ekwiwalentność świadczeń i w konsekwencji nie powstaje przychód z nieodpłatnych świadczeń.

Nieodpłatne poręczenie

Dosyć często stosowaną formą zabezpieczenia kredytów zaciąganych przez firmy będące podatnikami pdop jest udzielanie w tym celu bezpłatnych poręczeń przez ich udziałowców. Tu również mogą powstać wątpliwości czy w takim przypadku firma uzyskuje nieodpłatne świadczenie.

Z interpretacji wydawanych przez Dyrektora KIS wynika, że nieodpłatne poręczenie stanowi w podatku dochodowym od osób prawnych nieodpłatne świadczenie, gdy:

• jedna ze stron otrzymuje materialną korzyść w związku z poręczeniem, której wartość można wycenić,
   
• udzielenie poręczenia nie pociąga za sobą żadnych kosztów bądź świadczenia wzajemnego ze strony podmiotu je otrzymującego,
   
• udzielenie poręczenia jest związane z wolą podmiotu, co oznacza, że jest on gotowy udzielić poręczenia bez wynagrodzenia.

Ponieważ udzielenie poręczenia skutkuje przyjęciem przez podmiot udzielający ryzyka niewywiązania się dłużnika ze swojego zobowiązania względem wierzyciela, to ryzyko z tym związane ma wymierną wartość w postaci ceny, którą firma uzyskująca zabezpieczenie w normalnych warunkach rynkowych musiałaby zapłacić udzielającemu zabezpieczenia. Korzyść majątkowa po stronie otrzymującego poręczenie może przybrać formę m.in. zachowania niepomniejszonej zdolności kredytowej, uzyskania bardziej dogodnych warunków kredytowania (np. niższego oprocentowania, dogodniejszego okresu spłaty, niższych opłat dodatkowych związanych z obsługą), czy też samej możliwości uzyskania kredytu. Z drugiej strony udzielenie poręczenia zazwyczaj nie pozostaje bez wpływu na możliwość i warunki zaciągania innych zobowiązań przez podmiot go udzielający.

W efekcie otrzymane przez firmę będącą podatnikiem pdop nieodpłatne poręczenie z tytułu zawarcia umowy kredytowej należy w opinii Dyrektora KIS zaklasyfikować jako nieodpłatne świadczenie, o którym mowa w art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o pdop, które skutkuje powstaniem przychodu podatkowego z tego tytułu. Udzielone poręczenie nie powoduje po stronie firmy je otrzymującej zobowiązań na rzecz poręczyciela w postaci zapłaty bądź innego ekwiwalentu i posiada wymierną wartość, którą w warunkach rynkowych musiałaby zapłacić poręczycielowi. Przychód ten powstaje w roku podatkowym, w którym nieodpłatne poręczenie zostało udzielone.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.07.1991 r. o pdof (Dz. U. z 2018 r. poz. 1509 ze zm.)

Ustawa z dnia 15.02.1992 r. o pdop (Dz. U. z 2018 r. poz. 1036 ze zm.)