Facebook

Jak szukać?»

Aktualnie jesteś: Gofin.pl (strona główna)  »  Podatki  »  Podatek dochodowy  »   Podatkowe rozliczenie otrzymanego dofinansowania z tytułu wzrostu cen energii ...
POLECAMY
A A A  drukuj artykuł

Podatkowe rozliczenie otrzymanego dofinansowania z tytułu wzrostu cen energii elektrycznej

Przegląd Podatku Dochodowego nr 13 (517) z dnia 1.07.2020
1. Podstawa prawna otrzymania dofinansowania

Przedsiębiorcy inni niż mikroprzedsiębiorcy lub mali przedsiębiorcy (czyli tacy, którzy zatrudniają 50 pracowników i więcej) do 30 czerwca 2020 r. mogli zwrócić się do zarządcy rozliczeń cen z wnioskiem o wypłatę dofinansowania z tytułu wzrostu cen energii elektrycznej, za okres od 1 lipca 2019 r. do 31 grudnia 2019 r. Mowa o tym w art. 7 ust. 4a ustawy z dnia 28 grudnia 2018 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2538 ze zm.), zwanej dalej ustawą. Wniosek złożony po upływie tego terminu nie będzie rozpatrzony (art. 7b ust. 4 ustawy).

Dofinansowanie stanowi pomoc de minimis w rozumieniu rozporządzenia Komisji (UE) nr 1407/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis (Dz. Urz. UE L 352 z 24.12.2013, str. 1), albo rozporządzenia Komisji (UE) nr 1408/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis w sektorze rolnym (Dz. Urz. UE L 352 z 24.12.2013, str. 9, ze zm.) albo rozporządzenia Komisji (UE) nr 717/2014 z dnia 27 czerwca 2014 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis w sektorze rybołówstwa i akwakultury (Dz. Urz. UE L 190 z 28.06.2014, str. 45). Tak wynika z art. 7 ust. 4d ustawy.


2. Odpowiedzi Ministerstwa Finansów na pytania naszego Wydawnictwa

W związku wątpliwościami naszych Czytelników, którzy nie wiedzieli, czy od otrzymanego dofinansowania z tytułu wzrostu cen energii elektrycznej mają zapłacić podatek, zwróciliśmy się do Ministerstwa Finansów o wyjaśnienie, czy kwota otrzymanego dofinansowania stanowi przychód dla celów podatkowych, a koszty energii - koszt podatkowy?

W odpowiedzi, którą otrzymaliśmy 10 lutego 2020 r., Ministerstwo wyjaśniło, że: "Na gruncie przepisów o podatku dochodowym nie ma szczególnych regulacji odnoszących się do dofinansowania z tytułu wzrostu cen energii elektrycznej otrzymanego przez przedsiębiorcę za okres od 1 lipca 2019 r. do 31 grudnia 2019 r. Dofinansowanie to podlega zatem rozliczeniu u przedsiębiorcy jako przychód z działalności gospodarczej.

Na ogólnych zasadach podlegają również rozliczeniu przez przedsiębiorcę poniesione przez niego koszty energii. Zasady te określają przepisy art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, zgodnie z którymi, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w katalogu kosztów nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów".

Nasze Wydawnictwo skierowało do Ministerstwa Finansów również pytanie dotyczące zasad ewidencjonowania w księgach rachunkowych otrzymywanego przez średnie i duże przedsiębiorstwa dofinansowania z tytułu wzrostu cen energii elektrycznej. W piśmie otrzymanym przez nas 3 stycznia 2020 r. Ministerstwo wyjaśniło, że: "(…) ponieważ dofinansowanie z tytułu wzrostu cen energii elektrycznej ma za zadanie wyrównać rentowność sprzedaży tych jednostek poprzez ww. »dopłatę do każdej zakupionej i zużytej kilowatogodziny energii elektrycznej« oraz biorąc pod uwagę zasadę współmierności przychodów i kosztów, o której mowa w art. 6 ust. 2 ustawy o rachunkowości, to wartość dofinansowania ma wpływ na zysk brutto za dany okres sprawozdawczy poprzez zmniejszenie kosztów działalności ww. odbiorców końcowych (tj. zmniejszenie kosztów zużytej energii)".

Z wyjaśnień tych wynika, że dla celów podatku dochodowego dofinansowanie jest przychodem, natomiast w księgach rachunkowych należy je ująć jako zmniejszenie kosztów zużytej energii. Widoczne są więc rozbieżności w ocenie skutków otrzymania przedmiotowego dofinansowania dla celów podatkowych i bilansowych. W tym miejscu trzeba podkreślić, że zapisy dokonywane w księgach nie mogą tworzyć, ani też modyfikować materialnego prawa podatkowego. Przepisy ustawy o rachunkowości określają jedynie sposób prowadzenia ksiąg i jako takie nie mogą rozstrzygać o tym, co jest, a co nie jest przychodem podatkowym. Wobec tego dla celów podatku dochodowego należy kierować się wyjaśnieniem zawartym w powołanym piśmie otrzymanym przez nas 10 lutego 2020 r., z którego wynika, że omawiane dofinansowanie jest przychodem podatkowym.


3. Stanowisko Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej

W ostatnim czasie odnośnie kwestii rozpoznania (lub nie) przychodu podatkowego w związku z otrzymaniem dofinansowania do wzrostu cen energii elektrycznej wydane zostały dwie interpretacje indywidualne Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej. Obie dotyczą podatników CIT.

Czy wykazana w zaświadczeniu pomoc de minimis jest przychodem?

W interpretacji indywidualnej z 14 kwietnia 2020 r., nr 0114-KDIP2-1.4010.49.2020.1.MR Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej za prawidłowe uznał stanowisko podatnika, zgodnie z którym wykazana w zaświadczeniu wartość pomocy de minimis nie powinna być zakwalifikowana jako przychód (dochód) podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych.

Z przedstawionego we wniosku opisu stanu faktycznego wynika, że spółka (zwana dalej także podatnikiem i wnioskodawcą) jest odbiorcą końcowym energii elektrycznej. Z uwagi na znaczny wzrost cen energii elektrycznej, przysługiwało jej dofinansowanie z tego tytułu. Wniosek spółki o dofinansowanie w ramach pomocy de minimis został rozpatrzony pozytywnie i przyznano jej tę pomoc. Spółka otrzymała już zaświadczenie o przyznanej pomocy de minimis, natomiast sama wypłata kwoty pomocy - zgodnie z przepisami - miała nastąpić w terminie późniejszym. We wniosku o interpretację podatnik zadał pytanie: "Czy wykazana w zaświadczeniu pomocy »de minimis« wartość winna być zakwalifikowana jako przychód (dochód) podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych?".

Zdaniem spółki z art. 12 updop ani z żadnych innych przepisów tej ustawy nie wynika, że dany rodzaj pomocy de minimis otrzymanej przez podatnika stanowi przychód (dochód) w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym, a co za tym idzie, podatnik nie jest zobowiązany pomoc tę wykazywać w swoich przychodach (dochodach) do opodatkowania.

Dodatkowo podatnik powołał się na art. 12 ust. 4 pkt 14 updop. Zgodnie z nim do przychodów nie zalicza się wartości otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie rzeczy lub praw, a także wartości innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń finansowanych lub współfinansowanych ze środków budżetu państwa, jednostek samorządu terytorialnego, ze środków agencji rządowych, agencji wykonawczych lub ze środków pochodzących od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych, w ramach rządowych programów.

W ocenie wnioskodawcy udzielona pomoc de minimis w postaci przyznanej dopłaty z tytułu wzrostu cen energii elektrycznej jest wyłączona z przychodów podatkowych na podstawie art. 12 ust. 4 pkt 14 updop.

Czy otrzymane dofinansowanie jest przychodem?

Z interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 5 maja 2020 r., nr 0111-KDIB1-1.4010.25.2020.2.NL wynika, że otrzymane przez podatnika CIT pieniądze stanowiące dofinansowanie z tytułu wzrostu cen energii elektrycznej nie może zostać objęte dyspozycją art. 12 ust. 4 pkt 14 updop. Otrzymaną kwotę środków pieniężnych podatnik zobowiązany będzie uznać za przychód podatkowy w rozumieniu art. 12 ust. 1 pkt 1 updop.

Ze stanu faktycznego przedstawionego we wniosku o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego złożonym przez spółkę z o.o. wynika m.in., że otrzymała ona od Zarządcy Rozliczeń S.A. dofinansowanie z tytułu wzrostu cen energii elektrycznej za III kwartał 2019 r. Dofinansowanie zostało udzielone na wniosek spółki i miało charakter nieodpłatny. Środki na wypłatę dofinansowania otrzymanego przez przedsiębiorcę pochodziły w całości z Funduszu Wypłaty Różnicy Ceny, utworzonego na mocy art. 11 ust. 1 ustawy. Pewna część środków zgromadzonych na Funduszu Wypłaty Różnicy Ceny ma źródło w dotacjach celowych z budżetu państwa. Dofinansowanie stanowi pomoc de minimis.

Według spółki kwota dofinansowania nie stanowi przychodu w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, tym samym nie spowoduje powstania dochodu. W związku z tym otrzymane przez nią dofinansowanie nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych. Uzasadniając swoje stanowisko, powołała wymieniony wcześniej art. 12 ust. 4 pkt 14 updop. Jej zdaniem spełnione są określone w nim przesłanki, a mianowicie:

  • dofinansowanie stanowi "nieodpłatne świadczenie" (co wynika z samego charakteru pomocy de minimis),
     
  • dofinansowanie z tytułu podwyżek cen energii jest współfinansowane ze środków budżetu państwa, gdyż dotacje celowe z budżetu państwa stanowią jedno ze źródeł przychodów Funduszu.

Organ podatkowy uznał stanowisko spółki za nieprawidłowe. Stwierdził, że otrzymane pieniądze w formie przedmiotowego dofinansowania nie mogą stanowić nieodpłatnych świadczeń, o których mowa w art. 12 ust. 4 pkt 14 updop. Wyjaśnił, że przepis ten odnosi się do wartości otrzymanych nieodpłatnie (lub częściowo odpłatnie) rzeczy lub praw, a także innych nieodpłatnych (lub częściowo odpłatnych) świadczeń finansowanych lub współfinansowanych ze środków wymienionych w tym przepisie. Natomiast środki pieniężne nie mieszczą się w pojęciu "nieodpłatne świadczenia".

Zwrócił uwagę, że otrzymane w sposób definitywny środki pieniężne, np. w postaci dofinansowania, stanowią, co do zasady, przychód dla celów podatku dochodowego od osób prawnych (art. 12 ust. 1 pkt 1 updop). Natomiast nieodpłatne świadczenia są odrębną, od środków pieniężnych, kategorią przychodów wymienionych w art. 12 ust. 1 pkt 2 updop.

Dla wzmocnienia swoich argumentów powołany organ stwierdził, że: "(...) w istocie celem ustawodawcy było jedynie zniwelowanie negatywnych skutków szybkiego wzrostu cen energii elektrycznej dla zapewnienia ciągłości dostaw energii elektrycznej po cenach akceptowalnych dla odbiorców, a nie wypłacanie środków pieniężnych niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Przyjęcie wykładni przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wskazanej przez wnioskodawcę skutkowałoby natomiast uzyskaniem przez Wnioskodawcę korzyści ekonomicznych, a nie zniwelowaniem negatywnych skutków wzrostu cen energii elektrycznej".

Wprawdzie przedmiotem interpretacji indywidualnej nie była kwestia stosowania ewentualnych zwolnień podatkowych, jednak organ podatkowy zawarł w niej cenną uwagę w tym zakresie: "Na marginesie wskazać również należy, że w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych nie zawarto żadnego przepisu, który zwalniałby z obowiązku zapłaty podatku z tytułu wskazanego we wniosku dofinansowania".

Czy przedstawione interpretacje indywidualne są ze sobą sprzeczne?

Można spotkać się z opinią, że powołane interpretacje indywidualne są ze sobą sprzeczne. W naszej ocenie, nie należy ich porównywać. W pierwszej z wymienionych interpretacji (z 14 kwietnia 2020 r.) podatnik pytał się o to, czy wartość wykazana w zaświadczeniu o pomocy de minimis powinna być zakwalifikowana jako przychód (dochód) podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych. Natomiast w drugiej (z 5 maja 2020 r.) podatnik pytał, czy otrzymane dofinansowanie z tytułu wzrostu cen energii elektrycznej, stanowiące pomoc de minimis, jest jego przychodem w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób prawnych i powoduje powstanie dochodu podlegającego opodatkowaniu.

Pragniemy zwrócić uwagę, że spółka, która otrzymała pierwszą z wymienionych interpretacji, przedstawiając stan faktyczny, napisała, że otrzymała zaświadczenie o przyznanej pomocy de minimis, natomiast sama wypłata kwoty pomocy nastąpi w późniejszym terminie. Z interpretacji tej wynika, że wartość wykazana na zaświadczeniu o pomocy de minimis nie jest przychodem, co należy uznać za słuszne, gdyż przychód spółka powinna wykazać z tytułu otrzymania omawianego dofinansowania - w dacie faktycznego jego otrzymania, tj. wpływu środków pieniężnych na rachunek bieżący spółki. Ustalając moment, w którym refundacja stanowi przychód podatkowy, trzeba kierować się regulacjami zawartymi w art. 12 ust. 3e updop. Z przepisu tego wynika, że w przypadku otrzymania przychodu, do którego nie stosuje się przepisów odnoszących się do sprzedaży towarów/usług (realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych), za datę jego powstania uważa się dzień otrzymania zapłaty. Zatem otrzymanie zaświadczenia o wartości pomocy de minimis nie ma znaczenia dla momentu powstania tego przychodu.


4. Dofinansowanie przychodem podatkowym

Zasady ogólne ustalania przychodów

W ustawie o CIT nie zdefiniowano pojęcia przychodu, ale w art. 12 ust. 1 określono przykładowy katalog przysporzeń stanowiących przychód. Przychodami są m.in.:

  • otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe (art. 12 ust. 1 pkt 1 updop),
     
  • wartość otrzymanych rzeczy lub praw, a także wartość innych świadczeń w naturze, w tym wartość rzeczy i praw otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie, a także wartość innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń, z wyjątkiem świadczeń związanych z używaniem środków trwałych otrzymanych przez samorządowe zakłady budżetowe w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych oraz spółki użyteczności publicznej z wyłącznym udziałem jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków od Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków w nieodpłatny zarząd lub używanie (art. 12 ust. 1 pkt 2 updop).

Ustawa o CIT, zaliczając nieodpłatne lub częściowo odpłatne świadczenia do czynników kształtujących podstawę opodatkowania, nie precyzuje przy tym, co należy rozumieć przez "nieodpłatne" czy "częściowo odpłatne świadczenia", ograniczając się jedynie do wskazania w art. 12 ust. 6 i 6a, sposobu i kryteriów ustalania wartości nieodpłatnych i częściowo odpłatnych świadczeń.

Wyłączenie z przychodów nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń

Ustawa o CIT zawiera również w art. 12 ust. 4 szeroki katalog przysporzeń, które nie stanowią przychodów. Do przychodów nie zalicza się m.in. wartości otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie rzeczy lub praw, a także wartości innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń finansowanych lub współfinansowanych ze środków budżetu państwa, jednostek samorządu terytorialnego, ze środków agencji rządowych, agencji wykonawczych lub ze środków pochodzących od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych, w ramach rządowych programów (art. 12 ust. 4 pkt 14 updop).

Naszym zdaniem, Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 5 maja 2020 r. słusznie uznał, że art. 12 ust. 4 pkt 14 updop nie dotyczy świadczeń pieniężnych. Regulacja ta odnosi się bowiem tylko do:

  • otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie rzeczy lub praw,
     
  • innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń.

Z przepisu tego wynika, że wartość nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń nie stanowi przychodu podatkowego otrzymującego je podmiotu, jeżeli są one finansowane lub współfinansowane:

  • ze środków budżetu państwa, jednostek samorządu terytorialnego, ze środków agencji rządowych, agencji wykonawczych lub ze środków pochodzących od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych,
     
  • w ramach rządowych programów.

Potwierdzenie, że odmienne skutki podatkowe rodzi otrzymanie w ramach programu rządowego pomocy finansowej i nieodpłatnego świadczenia (w postaci usług) wynika np. z interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 18 kwietnia 2017 r., nr 1462-IPPB6.4510.46.2017.1.AG.

Organ podatkowy odniósł się w tej interpretacji do sytuacji spółki z o.o., która z jednego źródła otrzymała wsparcie w dwóch formach, tj. pomocy finansowej i usług świadczonych nieodpłatnie na jej rzecz. Według tego organu środki finansowe są przychodem (na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 1 updop), który podlega zwolnieniu od podatku (ze względu na źródło finansowania zastosowano art. 17 ust. 1 pkt 23 updop). Natomiast odnosząc się do usług świadczonych nieodpłatnie na rzecz spółki, organ podatkowy uznał, ze usługi te nie skutkują powstaniem po stronie spółki przychodu na podstawie art. 12 ust. 4 pkt 14 updop.

W naszej ocenie, słuszne jest stanowisko resortu finansów wyrażone we wspomnianym piśmie otrzymanym przez nas 10 lutego 2020 r., będącym odpowiedzią na pytanie naszego Wydawnictwa, a także w omawianej interpretacji z 5 maja 2020 r., że dofinansowanie z tytułu wzrostu cen energii elektrycznej jest przychodem podatkowym.

Więcej na ten temat w zasobach płatnych:

Podatek dochodowy - czytaj także:

 
Przydatne linki
 
Sklep internetowy - sklep.gofin.pl
 
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o., ul. Owocowa 8, 66-400 Gorzów Wlkp., tel. 95 720 85 40, faks 95 720 85 60
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN
Szanowny Użytkowniku !
Prosimy o zapoznanie się z poniższymi informacjami oraz wyrażenie dobrowolnej zgody poprzez kliknięcie przycisku "Zgadzam się".
Pamiętaj, że zawsze możesz wycofać zgodę.

Serwis internetowy, z którego Pani/Pan korzysta używa plików cookies w celu:

  • niezbędnego zapewnienia prawidłowego działania Serwisów (utrzymania sesji),
  • realizacji funkcjonalności ułatwiających obsługę Serwisu,
  • analizy statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
  • zbierania i przetwarzania danych osobowych w celu wyświetlenia reklam produktów własnych i klientów reklamowych.
Pliki cookies

Są to pliki instalowane w urządzeniach końcowych osób korzystających z Serwisu, w celu administrowania Serwisem, dostosowania treści Serwisu do preferencji użytkownika, utrzymania sesji użytkownika oraz dla celów statystycznych i targetowania reklamy (dostosowania treści reklamy do indywidualnych potrzeb użytkownika). Informujemy, że istnieje możliwość określenia przez użytkownika Serwisu warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do informacji zawartych w plikach cookies za pomocą ustawień przeglądarki lub konfiguracji usługi. Szczegółowe informacje na ten temat dostępne są u producenta przeglądarki, u dostawcy usługi dostępu do internetu oraz w Polityce prywatności i plików cookies.

Administratorzy

Administratorem Pana/Pani danych osobowych w związku z korzystaniem z Serwisu internetowego i jego usług jest Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o. Administratorem danych osobowych w plikach cookies w związku z wyświetleniem analizy statystyk i wyświetlaniem spersonalizowanych reklam są partnerzy Wydawnictwa Podatkowego GOFIN sp. z o.o., Google Inc, Facebook Inc.

Jakie ma Pani/Pan prawa w stosunku do swoich danych osobowych?

Wobec swoich danych mają Pan/Pani prawo do żądania dostępu do swoich danych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych, prawo do cofnięcia zgody.

Podstawy prawne przetwarzania Pani/Pana danych osobowych
  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z wykonaniem umowy.

    Umowa w naszym przypadku oznacza akceptację regulaminu naszych usług. Jeśli zatem akceptuje Pani/Pan umowę na realizację danej usługi, to możemy przetwarzać Pani/Pana dane w zakresie niezbędnym do realizacji tej umowy.

  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z prawnie uzasadnionym interesem administratora.

    Dotyczy sytuacji, gdy przetwarzanie danych jest uzasadnione z uwagi na usprawiedliwione potrzeby administratora, tj. dokonanie pomiarów statystycznych, ulepszania naszych usług, jak również prowadzenie marketingu i promocji własnych usług administratora.

  • Dobrowolna zgoda.

    Aby móc realizować cele:
    - zapamiętania Pani/Pana decyzji w Serwisach w zakresie korzystania z dostępnych opcjonalnie funkcjonalności,
    - analiz statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
    - wyświetlania spersonalizowanych reklam produktów własnych i klientów reklamowych w związku z odwiedzaniem niniejszego Serwisu internetowego partnerzy Wydawnictwa Podatkowego Gofin sp. z o.o. muszą mieć możliwość przetwarzania Pani/Pana danych.

Potrzebna jest Nam Pani/Pana dobrowolna zgoda na zapisy w plikach cookies w celach realizacji powyższych celów.
W związku z powyższymi wyjaśnieniami prosimy o wyrażenie dobrowolnej zgody na zapisywanie informacji w plikach cookies przez kliknięcie przycisku „Zgadzam się” lub „Nie teraz” w przypadku braku zgody. Istnieje możliwość skorzystania z „ustawień zaawansowanych” plików cookies w celu określenia indywidualnych zgód na zapis wybranych plików cookies realizujących wybrane cele.