Preferencyjne sposoby opodatkowania dochodów uzyskanych w 2022 r.

Podatek małżonków - polskich rezydentów

W art. 6 ust. 2 i 2a updof określono przesłanki, które muszą być spełnione, aby małżonkowie mogli skorzystać z preferencyjnego sposobu opodatkowania dochodów, polegającego na tym, że podatek oblicza się w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy ich łącznych dochodów. W celu skorzystania z tego opodatkowania muszą spełniać następujące warunki:

• podlegać w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu (czyli obowiązkowi opodatkowania w Polsce całości dochodów, tj. uzyskanych w Polsce i za granicą),
• pozostawać w związku małżeńskim oraz we wspólności majątkowej przez cały rok podatkowy albo od dnia zawarcia związku małżeńskiego do ostatniego dnia roku podatkowego, jeżeli związek małżeński został zawarty w trakcie roku podatkowego,
• złożyć wniosek o łączne opodatkowanie dochodów wyrażony w zeznaniu podatkowym; wniosek może być wyrażony przez oboje małżonków lub jednego z nich; wyrażenie wniosku przez jednego z nich traktuje się na równi ze złożeniem przez niego, pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, oświadczenia o upoważnieniu go przez jego współmałżonka do złożenia wniosku o łączne opodatkowanie ich dochodów.

Co istotne, przed zsumowaniem dochodów każdy z małżonków uprzednio ustala swój dochód jako różnicę między uzyskanymi przez niego przychodami i kosztami poniesionymi w celu ich uzyskania. Następnie od ustalonego dochodu odlicza kwoty go pomniejszające, do odliczenia których każdy z nich nabył prawo. Dopiero tak ustalone dochody podlegają sumowaniu i łącznemu opodatkowaniu. Tak wynika z art. 6 ust. 2 updof.

Z kolei art. 6 ust. 3 updof stanowi, że nie wyklucza możliwości preferencyjnego opodatkowania dochodów małżonków okoliczność, że jeden z nich w roku podatkowym:

• nie uzyskał przychodów ze źródeł, z których dochód jest opodatkowany na zasadach określonych w art. 27 updof, lub
• osiągnął dochody w wysokości niepowodującej obowiązku uiszczenia podatku.

Kwota podatku obliczona od łącznych dochodów małżonków, stanowi podatek ustalony na imię ich obojga (art. 6 ust. 2 updof). Tym samym do wysokości tego podatku każdy z małżonków może odliczać kwoty przysługujących mu ulg podatkowych (np. ulgi na dzieci).

Dochody małżonków - obcokrajowców

Zaprezentowane wcześniej zasady i sposób opodatkowania (określone w art. 6 ust. 2 i 3 updof) w zakresie wspólnego rozliczenia dochodów mają zastosowanie także do małżonków, którzy mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Polska państwie członkowskim UE lub w innym państwie należącym do EOG albo w Konfederacji Szwajcarskiej (art. 6 ust. 3a pkt 1 updof). Prawo do nich mają także małżonkowie, z których jeden podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce a drugi ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Polska państwie członkowskim UE lub w innym państwie należącym do EOG albo w Konfederacji Szwajcarskiej (art. 6 ust. 3a pkt 2 updof).

W obu wskazanych przypadkach wspólne rozliczenie jest możliwe, jeżeli:

• małżonkowie osiągnęli podlegające opodatkowaniu na terytorium Polski przychody w wysokości stanowiącej łącznie co najmniej 75% całkowitego przychodu osiągniętego przez oboje małżonków w danym roku podatkowym i udokumentowali certyfikatem rezydencji miejsce zamieszkania dla celów podatkowych (art. 6 ust. 3a updof) oraz
• istnieje podstawa prawna wynikająca z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych (art. 6 ust. 12 updof).

Na żądanie organów podatkowych podatnicy osiągający omawiane dochody mają obowiązek udokumentowania wysokości całkowitych przychodów osiągniętych w danym roku podatkowym. W tym celu muszą przedstawić zaświadczenie wydane przez właściwy organ podatkowy innego niż Polska państwa członkowskiego UE lub innego państwa należącego do EOG albo Konfederacji Szwajcarskiej, w którym osoby te mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych lub inny dokument potwierdzający wysokość całkowitych przychodów osiągniętych w tym okresie. Tak stanowi art. 6 ust. 13 updof.

Rozliczenie wdowy/wdowca

Wspólnego rozliczenia rocznego mogą dokonywać również wdowy i wdowcy na zasadach określonych w art. 6a updof. Z przepisu tego wynika, że jeżeli między małżonkami istniała w roku podatkowym wspólność majątkowa, to wniosek o łączne opodatkowanie dochodów ze zmarłym małżonkiem (wyrażony w zeznaniu) może złożyć podatnik, który pozostawał w związku małżeńskim w roku podatkowym, a jego małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego albo zmarł po upływie roku podatkowego przed złożeniem zeznania podatkowego za ten rok. W tym przypadku podatek określa się w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków.

Do podatników, którzy złożyli wniosek o łączne opodatkowanie dochodów ze zmarłym małżonkiem, stosuje się przepisy art. 6 ust. 3, 3a, 8 i 11-13 updof. Nie stosuje się natomiast przepisów art. 6 ust. 4c-4h updof, dotyczących osób samotnie wychowujących dzieci.

Osoba mająca miejsce zamieszkania w Polsce

Preferencyjny sposób opodatkowania dochodów dla osób samotnie wychowujących dzieci został przywrócony od 1 lipca 2022 r. i ma zastosowanie do dochodów uzyskanych od 1 stycznia 2022 r. Art. 6 ust. 4c updof stanowi, że prawo do jego uwzględnienia ma jeden rodzic lub opiekun prawny dziecka, podlegający nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce, jeżeli:

• miał status: panny, kawalera, wdowy, wdowca, rozwódki, rozwodnika, osoby, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osoby, której małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności,
• w roku podatkowym samotnie wychowywał dzieci: małoletnie, pełnoletnie, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną, bądź pełnoletnie do ukończenia 25 roku życia, uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe, obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej oraz w innym państwie.

W przypadku wychowywania pełnoletniego uczącego się dziecka ważne są dochody tego dziecka. Aby rodzic lub opiekun prawny mógł skorzystać z omawianej preferencji, dochody dziecka za 2022 r. nie mogą przekroczyć kwoty 16.061,28 zł (tj. 12 x 1.338,44 zł, gdzie kwota 1.338,44 zł stanowi wysokość renty socjalnej określonej w ustawie z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej - Dz. U. z 2022 r. poz. 240 ze zm., obowiązującej w grudniu 2022 r.). Tak wynika z art. 6 ust. 4e updof, który dodatkowo określa, że w limicie tych dochodów uwzględnia się uzyskane w roku podatkowym przez dziecko:

• dochody podlegające opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 updof (tj. według skali podatkowej lub z uwzględnieniem właściwej metody unikania podwójnego opodatkowania), z wyjątkiem renty rodzinnej,
• dochody z kapitałów pieniężnych, podlegające opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 30b updof (tj. rozliczane w PIT-38),
• przychody wolne od podatku dochodowego w ramach tzw. ulgi dla młodych podatników (art. 21 ust. 1 pkt 148 updof) oraz ulgi na powrót (art. 21 ust. 1 pkt 152 updof).

Preferencyjny sposób opodatkowania polega na tym, że podatek oblicza się w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów podatnika (osoby samotnie wychowującej dzieci). Podatnik będący rodzicem dziecka, przy ustalaniu podstawy obliczenia podatku w zeznaniu za 2022 r. obowiązany jest uwzględnić ewentualne dochody uzyskane przez małoletnie dziecko z innych tytułów niż z pracy, rent, stypendiów oraz rzeczy oddanych do swobodnego użytku. Nie dolicza się dochodów dzieci, jeżeli rodzicom nie przysługuje prawo pobierania pożytków ze źródeł przychodów dzieci. Tak wynika z art. 6 ust. 4d w związku z art. 7 updof.

Podatnik, który spełni warunki do skorzystania z tej preferencji za 2022 r., powinien złożyć zeznanie na druku PIT-36, jednocześnie wyrażając w nim wniosek o zastosowanie opodatkowania na zasadach określonych dla osób samotnie wychowujących dzieci.

Osoba niemająca w Polsce miejsca zamieszkania

Podatnicy podlegający w Polsce ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, również mają możliwość preferencyjnego opodatkowania dochodów na zasadach określonych dla osób samotnie wychowujących dzieci, po spełnieniu opisanych wcześniej warunków określonych w art. 6 ust. 4c-4f updof. Ponadto w przypadku takich podatników konieczne jest spełnienie dodatkowych wymogów z art. 6 ust. 4g i 11-13 updof. Otóż podatnicy tacy muszą:

• mieć miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej,
• osiągać podlegające opodatkowaniu na terytorium Polski przychody w wysokości stanowiącej co najmniej 75% całkowitego przychodu osiągniętego w danym roku podatkowym, tj. przychodu osiągniętego ze źródeł określonych w art. 10 ust. 1 updof, bez względu na miejsce położenia tych źródeł przychodów,
• udokumentować certyfikatem rezydencji miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

Przepisy wymagają również, by istniała podstawa prawna wynikająca z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

Na żądanie organów podatkowych podatnicy są obowiązani udokumentować wysokość całkowitych przychodów osiągniętych w danym roku podatkowym, przedstawiając zaświadczenie wydane przez właściwy organ podatkowy innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego UE lub innego państwa należącego do EOG albo Konfederacji Szwajcarskiej, w którym osoby te mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych lub inny dokument potwierdzający wysokość całkowitych przychodów osiągniętych w danym roku podatkowym.

Pomimo spełnienia omówionych wcześniej warunków zastosowanie preferencyjnych sposobów opodatkowania dochodów uzyskanych w 2022 r. nie będzie możliwe, w razie zaistnienia przesłanki określonej w art. 6 ust. 8 updof. Przepis ten wyklucza prawo do korzystania z preferencji, jeżeli w roku podatkowym chociażby jeden z małżonków, osoba samotnie wychowująca dziecko lub jej dziecko:

• stosowały przepisy o podatku liniowym (art. 30c updof) lub przepisy ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym (z wyjątkiem przepisów dotyczących opodatkowania ryczałtem przychodów z tzw. prywatnego najmu) - w zakresie dotyczącym osiągniętych w roku podatkowym przychodów, poniesionych kosztów uzyskania przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do zwiększania lub pomniejszenia podstawy opodatkowania albo przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń,
• podlegały opodatkowaniu na zasadach wynikających z ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym lub ustawy z dnia 6 lipca 2016 r. o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych.