Wycena darowanego ogółu praw i obowiązków wspólnika

Organy podatkowe nie kwestionują możliwości przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki jawnej na podstawie umowy darowizny. Umowa taka najczęściej zawierana jest pomiędzy najbliższymi zaliczonymi do tzw. grupy zerowej w podatku od spadków i darowizn. W celu spełnienia wymogów przysługiwania zwolnienia od tego podatku konieczne jest określenie wartości rynkowej tego ogółu.

Umowa darowizny a podatek

Wspólnik spółki jawnej może zbyć członkostwo w spółce, korzystając z instytucji przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika, o ile spełnione są warunki wynikające z art. 10 § 1 K.s.h. (Dz. U. z 2020 r. poz. 1526 ze zm.). Organy podatkowe przyjmują, że podstawą przeniesienia owego ogółu może być umowa darowizny. Pisaliśmy o tym m.in. w GP nr 22 z 2022 r., na str. 17.

Nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium RP lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium RP tytułem m.in. darowizn podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Umowa darowizny omawianego ogółu często zawierana jest między najbliższymi. Gdy nabywcą będzie małżonek, zstępny (np. dziecko), wstępny (np. rodzic), pasierb, rodzeństwo, ojczym czy macocha, to mogą oni skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn. Warunki przysługiwania tego zwolnienia reguluje art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2021 r. poz. 1043). Przesłanki te to zgłoszenie nabycia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. Wymóg ten nie dotyczy m.in. sytuacji, gdy umowa jest zawarta w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron (art. 4a ust. 4 ustawy).

W przypadku niespełnienia warunków przysługiwania zwolnienia do nabycia omawianego ogółu zastosowanie znajdą zasady opodatkowania dotyczące nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej.

Zakładam, że w przypadku obdarowanego pozostającego w związku małżeńskim, w którym obowiązuje wspólność majątkowa, wolą darczyńcy jest przekazanie darowizny tylko np. synowi (a nie synowi i jego żonie jako wspólnikowi zbiorowemu). Wówczas zgodnie z ogólną zasadą ogół praw i obowiązków trafi do jego osobistego majątku (a nie majątku wspólnego małżonków), a on będzie mógł w całości skorzystać ze zwolnienia (art. 31 § 1 i art. 33 pkt 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego - Dz. U. z 2020 r. poz. 1359).

Wartość ogółu w zgłoszeniu

Na potrzeby wywiązania się m.in. z obowiązku złożenia zgłoszenia SD-Z2 (por. cz. G) niezbędne jest określenie wartości omawianego ogółu. W świetle art. 8 ust. 1 i ust. 3 ustawy, wartość nabytego ogółu praw i obowiązków wspólnika przyjmuje się w wysokości określonej przez nabywcę, jeżeli odpowiada ona jego wartości rynkowej. Wartość rynkową praw majątkowych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia powstania obowiązku podatkowego. W przypadku darowizny dzień ten określony jest w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy.

Wycena ogółu

W przypadku ogółu praw i obowiązków wspólnika nie ma możliwości ustalenia przeciętnych cen stosowanych w obrocie takim ogółem. Punktem wyjścia do wyceny ogółu praw i obowiązków wspólnika może być wycena wartości majątku spółki. Jednak ze względu na specyfikę tego ogółu wymienić można także najistotniejsze aspekty do uwzględnienia przy tej wycenie. Po pierwsze, istotny jest udział w zyskach i stratach danego wspólnika, czy spółka ma zyski z lat ubiegłych niewypłacone wspólnikom. Ważnym elementem może być też poziom należności i zobowiązań pomiędzy wspólnikami a spółką. Przykładowo, gdy pobrane przez wspólnika zaliczki na poczet zysku przekroczyły jego udział w rzeczywistym zysku, spółka będzie miała należność wobec wspólnika. Istotne może być też określenie, czy wspólnik jest uprawniony do prowadzenia spraw i reprezentacji spółki czy zakresu jego uprawnień co do majątku spółki w razie jej likwidacji (art. 82 K.s.h.).

Podatek od darowizn a podatek dochodowy

W sytuacji gdy nabycie ogółu praw i obowiązków w spółce podlegać będzie przepisom ustawy od spadków i darowizn, to nie będą miały zastosowania przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o pdof, Dz. U. z 2021 r. poz. 1128 ze zm.). Będzie tak też, gdy otrzymana darowizna będzie korzystała ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn (por. interpretacje indywidualne Dyrektora KIS z dnia 16 października 2017 r., nr 0114-KDIP3-1.4011.277.2017.1.AM, i z dnia 28 lutego 2020 r., nr 0113-KDIPT2-1.4011.695.2019.2.AP).

W tym miejscu warto zwrócić uwagę na stanowisko Dyrektora KIS wyrażone w interpretacji indywidualnej z dnia 29 lipca 2021 r., nr 0113-KDIPT2-3.4011.427.2021.1.RR. W stanie faktycznym opisanym we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej podatnik wskazał, że zyski wypracowane w spółce przed dniem darowizny ogółu praw i obowiązków stanowiły składnik majątku spółki, a ściślej składnik majątkowy będący elementem ogółu praw i obowiązków przysługujących wspólnikowi w związku z uczestnictwem w spółce. Dyrektor KIS uznał jednak, że wypłata zysków zgromadzonych w spółce osobowej nie podlega wyłączeniu, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o pdof, gdyż nie jest przychodem podlegającym przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn. Realizacja praw majątkowych nie została wymieniona w art. 1 tej ustawy jako czynność podlegająca podatkowi od spadków i darowizn. Dyrektor KIS podkreślił, że nabycie prawa majątkowego w drodze darowizny jest odrębną czynnością od realizacji tego prawa majątkowego.