W związku z rozpoczęciem działalności gospodarczej przez jednego z małżonków często podejmowana jest decyzja o zawarciu intercyzy. Takie zabezpieczenie może niekiedy okazywać się niewystarczające, a niezależnie od wyników prowadzonej działalności, będzie trwale ingerować w stosunki majątkowe pomiędzy małżonkami.
Ustawowa wspólność małżeńska to najczęściej spotykany ustrój majątkowy małżeński. Regulacje Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Dz. U. z 2023 r. poz. 2809 ze zm.) dotyczące tego ustroju zabezpieczają małżonków względem siebie, ale pozwalają też wierzycielom w określonych sytuacjach prowadzić egzekucję z majątku wspólnego. Zasadą jest, że do majątku wspólnego małżeńskiego wchodzą bieżące dochody małżonków. Każda złotówka zarabiana przez nią albo niego, nawet jeśli wpływa na oddzielny rachunek bankowych, jest ich wspólną złotówką. W skład majątku wspólnego wchodzą przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Do majątku wspólnego należą w szczególności pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, a także dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków.
Małżonkowie zachowują również swoje majątki osobiste, do których wchodzi to, co panieńskie czy kawalerskie oraz, co do zasady, m.in. otrzymane darowizny czy przedmioty nabyte w drodze dziedziczenia. Zamknięty katalog przedmiotów i praw wchodzących w skład majątku osobistego określa art. 33 K.r.o.
Prawa majątkowe wspólnika wynikające ze wspólności łącznej stosunku spółki cywilnej nie wchodzą do majątku wspólnego małżeńskiego. Wynika to z art. 33 pkt 3 K.r.o. Majątek wspólny wspólników spółki cywilnej nie jest więc objęty jednocześnie wspólnością małżeńską wspólnika. Jeśli cywilnoprawny wierzyciel wspólników spółki cywilnej dysponuje tytułem wykonawczym przeciwko wspólnikom, to może prowadzić egzekucję tylko z majątku wspólnego wspólników i ich majątków osobistych. Taki tytuł wystawiony przeciwko dłużnikowi pozostającemu w związku małżeńskim jest jednak podstawą do prowadzenia egzekucji z majątku osobistego dłużnika, a także m.in. z pobranego przez niego wynagrodzenia za pracę lub dochodów uzyskanych z prowadzenia przez niego innej działalności zarobkowej (art. 7761 § 1 K.p.c. - Dz. U. z 2023 r. poz. 1550 ze zm.). Krótko mówiąc, wierzyciel cywilnoprawny może prowadzić egzekucję z bieżących dochodów wspólnika, ale już nie jego małżonka.
Natomiast małżonek wspólnika może ponosić odpowiedzialność za długi spółkowe z majątku wspólnego, gdy wyraził zgodę na czynność dokonywaną przez wspólnika. To dlatego właśnie banki czy firmy leasingowe warunkują zawarcie umów od podpisania stosownych dokumentów również przez małżonków klientów pozostających w ustroju wspólności majątkowej. W razie wyrażenia przez małżonka pisemnej zgody na dokonanie czynności prawnej, tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko dłużnikowi można nadać klauzulę wykonalności przeciwko jego małżonkowi, ale tylko z ograniczeniem do składników majątku wspólnego (art. 787 K.p.c.). Taki tytuł pozwoli prowadzić egzekucję z bieżących dochodów małżonka, ale już nie ze składników jego majątku osobistego.
Wspólnik spółki cywilnej odpowiada solidarnie całym swoim majątkiem wraz z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki (np. zaległości w VAT). Wynika to z art. 115 Ordynacji podatkowej (Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). W razie wydania decyzji dotyczącej ustalenia odpowiedzialności wspólników za zaległości w VAT, komornik skarbowy będzie mógł skierować egzekucję nie tylko do majątku osobistego wspólnika, ale również do majątku wspólnego małżeńskiego (por. art. 109 § 1 w zw. z art. 29 § 1 Ordynacji podatkowej).
Możliwość prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego jest więc o wiele szersza niż w przypadku egzekucji sądowej, w której wykonywane są orzeczenia wydane dla wierzycieli cywilnoprawnych.
Czy warto zatem ustanawiać rozdzielność majątkową w związku z rozpoczęciem prowadzenia działalności w ramach spółki cywilnej?
Jeśli w związku z prowadzoną działalnością nie powstają wymagalne zobowiązania cywilnoprawne albo zaległości publicznoprawne, to nie ma sensu rozważać wizyty u notariusza celem zawarcia intercyzy. Oczywiście tak jest przy założeniu, że małżonek wspólnika ma wiarygodne informacje o sytuacji spółki. Jeśli nie może na nie liczyć, to rzeczywiście niejako prewencyjnie może zabiegać o zawarcie intercyzy. Argumentem przemawiającym za ustanowieniem rozdzielności w szczególności może być ogromne ryzyko związane z ogłoszeniem upadłości jednego z małżonków. Jeśli upadły pozostawał w ustroju wspólności majątkowej, to z chwilą ogłoszenia upadłości powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa, a udział w majątku wspólnym wchodzi do masy upadłości.
Małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome. Dlatego w interesie wspólnika, który zawarł intercyzę, leży zgłoszenie informacji o tym fakcie do CEIDG. W odniesieniu do wierzycieli cywilnoprawnych, których należności wobec wspólnika powstały po ujawnieniu tej informacji, będzie działać domniemanie, iż wiedzieli oni o intercyzie.
Ustanowienie rozdzielności majątkowej wpłynie na całość stosunków majątkowych małżeńskich, co może odbyć się ze szkodą dla interesu małżonka wspólnika. Przede wszystkim bieżące dochody z działalności spółkowej będą dochodami wspólnika i nie będą zasilać majątku wspólnego. Ponadto każdy z małżonków po ustanowieniu rozdzielności może domagać się dokonania podziału majątku wspólnego.
W tej sytuacji małżonkowie mogą rozważyć, aby zamiast rozdzielności majątkowej ustanowić rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Ten ustrój majątkowy, tak jak i zwyczajna rozdzielność, pozwala wyłączyć opisane ryzyka związane z odpowiedzialnością za zobowiązania cywilnoprawne i zaległości publicznoprawne. Z drugiej strony pozwala zabezpieczyć interes majątkowy małżonka o niższych dochodach dzięki wyrównaniu dorobków pomiędzy małżonkami po ustaniu tego ustroju majątkowego.
| ||||||||||||
|
||||||||||||
