Dochodzenie należności od spółek jawnych

Wspólnicy spółki jawnej odpowiadają za jej zobowiązania. Egzekucja z majątku wspólników może zostać przeprowadzona dopiero po wykazaniu w postępowaniu klauzulowym, że skutku nie przyniesienie egzekucja z majątku samej spółki. Prowadzi to do powstawania wielu problemów w praktyce windykacyjnej.

Spółka jawna zalega mi z zapłatą należności. Czy mogę od razu kierować do komornika sprawę przeciwko jej wspólnikom?

NIE. Przed skierowaniem sprawy do komornika wierzyciel musi uzyskać tytuł wykonawczy, którym najczęściej jest orzeczenie sądu opatrzone również przez sąd klauzulą wykonalności. Bez wcześniejszego skierowania sprawy do sądu nie jest więc możliwe składanie wniosku egzekucyjnego do komornika.

W przypadku dłużnika będącego spółką jawną możliwość prowadzenia egzekucji wobec jej wspólników jest dodatkowo ograniczana przepisami Kodeksu spółek handlowych. Spółka jawna jest tzw. osobą ustawową, która samodzielnie odpowiada za swoje zobowiązania. Ponadto każdy wspólnik spółki jawnej solidarnie wraz z nią i pozostałymi wspólnikami odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem (art. 22 § 2 K.s.h.). Jest to przy tym odpowiedzialność uzupełniająca (subsydiarna). Art. 31 § 1 K.s.h. uzależnia bowiem możliwość wszczęcia egzekucji z majątku wspólnika od wykazania bezskuteczności egzekucji z majątku spółki. Dysponując urzędowym dokumentem potwierdzającym, że egzekucja z majątku spółki jest bezskuteczna (np. postanowieniem komornika o umorzeniu egzekucji) albo że okaże się bezskuteczna (np. takie samo postanowienie, ale wydane w sprawie z wniosku innego wierzyciela), wierzyciel może domagać się nadania wyrokowi wydanemu przeciwko spółce klauzuli wykonalności przeciwko jej wspólnikom na podstawie art. 778¹ K.p.c. Dopiero po uzyskaniu takiej klauzuli wierzyciel może skierować do komornika wniosek egzekucyjny przeciwko samym wspólnikom.

Wierzyciel dochodził należności przeciwko spółce jawnej. Dopiero po przeprowadzeniu bezskutecznej egzekucji przeciwko spółce wystąpił o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikom. Czy wspólnicy mogą się powoływać na przedawnienie roszczenia ze względu na okres, który upłynął od jego powstania?

NIE. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 maja 2008 r., sygn. akt V CSK 573/07, stwierdził, że odpowiedzialność wspólnika spółki jawnej jest odpowiedzialnością za cudzy dług (dług spółki), a nie za własny dług. Jej przesłanką jest istnienie długu osoby trzeciej, za którą inna osoba ponosi odpowiedzialność według prawa (na podstawie art. 22 § 2 K.s.h.). Zdaniem SN, przewidziana w art. 22 § 2 K.s.h. solidarność ma swoisty charakter, gdyż jej skutki zostały w pierwszej kolejności określone w przepisach szczególnych, tj. w Kodeksie spółek handlowych, a nie w przepisach Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2019 r. poz. 1145 ze zm.), w szczególności co do możliwości zgłoszenia zarzutów przez wspólnika wobec wierzycieli spółki. Nie ma wątpliwości, że wspólnikowi przysługują zarzuty osobiste wobec wierzyciela (art. 375 § 1 K.c. w związku z art. 22 § 2 i art. 2 K.s.h.), jednak zarzuty wynikające z umowy podstawowej łączącej spółkę jawną z wierzycielem nie są zarzutami osobistymi wspólnika. SN wskazał, że są to zarzuty przysługujące spółce, na które wspólnik może się powołać tylko z mocy art. 35 § 1 K.s.h., "przejęte" od spółki w ramach odpowiedzialności za cudzy dług.

W praktyce oznacza to, że jeśli wierzyciel prowadził proces przeciwko spółce, a następnie skierował przeciwko niej postępowanie egzekucyjne, to co najmniej dwukrotnie przerwał bieg przedawnienia roszczenia wobec spółki. Z tego powodu wspólnik spółki nie może się skutecznie powoływać na przedawnienie roszczenia wobec siebie.

Moim dłużnikiem jest spółka jawna. W chwili obecnej w spółce w miejsce jednego ze wspólników wstąpił jego syn. Czy może to wpływać na przebieg windykacji przeciwko spółce?

Zmiana składu osobowego spółki jawnej nie wpływa na samą możliwość prowadzenia procesu i egzekucji przeciwko spółce. Może jednak wpływać na ewentualną przyszłą egzekucję z majątku wspólników spółki.

Art. 778¹ K.p.c. dopuszcza nadanie tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce jawnej (np. prawomocnemu wyrokowi czy nakazowi zapłaty) klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikowi, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, jak również wtedy, gdy jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezskuteczna. Dzięki temu wierzyciel nie musi w procesie pozywać samych wspólników, ale po wykazaniu przesłanki bezskuteczności z majątku spółki, może uzyskać tytuł wykonawczy przeciwko wspólnikom. Przepis ten nie ma jednak zastosowania do osoby, która w chwili wszczęcia postępowania w sprawie, w której został wydany tytuł egzekucyjny przeciwko spółce, nie była już jej wspólnikiem. Zdanie ostatnie art. 778¹ K.p.c. zostało dodane celem realizacji wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 października 2017 r., sygn. akt SK 31/15. W orzeczeniu tym TK uznał art. 778¹ K.p.c. za częściowo niezgodny z niektórymi przepisami Konstytucji w zakresie, w jakim dopuszcza nadanie przez sąd tytułowi egzekucyjnemu, wydanemu przeciwko spółce jawnej, klauzuli wykonalności przeciwko byłemu wspólnikowi tej spółki, niebędącemu już wspólnikiem w chwili wszczęcia postępowania w sprawie, w której wydany został tytuł egzekucyjny przeciwko spółce jawnej.

Ze względu na to, jeśli wierzyciel przygotowuje się do złożenia pozwu przeciwko spółce jawnej i ustali, że na ten moment do grona wspólników nie wchodzi już osoba, która w nim była w chwili zaciągania przez spółkę zobowiązania, to pozew powinien zostać skierowany nie tylko przeciwko spółce, ale również przeciwko takiej osobie. Dzięki temu były wspólnik będzie miał możliwość obrony w toku procesu. Łączne pozwanie spółki jawnej i wspólników wprost dopuszcza art. 31 § 2 K.s.h. W razie uwzględnienia powództwa przeciwko byłemu wspólnikowi i spółce oraz późniejszej bezskuteczności egzekucji z majątku spółki, wierzyciel będzie mógł wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko byłemu wspólnikowi. Podstawą prawną wnioskowania o nadanie klauzuli nie będzie jednak art. 778¹ K.p.c., ale art. 31 § 1 K.s.h.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 505 ze zm.)

Ustawa z dnia 17.11.1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2019 r. poz. 1460 ze zm.)