Wspólnik spółki z o.o. musi wyłączyć się od głosowania nad niektórymi uchwałami, które mogą dotyczyć jego sytuacji prawnej. Jeśli wspólnik, wbrew prawu, będzie uczestniczył w głosowaniu, należy liczyć się z możliwością zaskarżenia uchwały podjętej z jego udziałem.
Konflikt interesów spółki i jej udziałowca może się ujawniać w przypadku, gdy zgromadzenie wspólników ma podejmować uchwałę w sprawie dotyczącej wspólnika. Art. 244 Kodeksu spółek handlowych wprowadza zakaz uczestnictwa w głosowaniu takiego wspólnika przy powzięciu uchwał dotyczących jego odpowiedzialności wobec spółki z jakiegokolwiek tytułu, w tym udzielenia absolutorium, zwolnienia z zobowiązania wobec spółki oraz sporu między nim a spółką.
Wyłączenie od głosowania na podstawie art. 244 K.s.h. nie idzie w parze z wyłączeniem od udziału w zgromadzeniu.
Osoba objęta wyłączeniem od głosowania może uczestniczyć w dyskusji nad uchwałą, ale nie może korzystać z prawa głosu.
Uchwałą dotyczącą odpowiedzialności wspólnika wobec spółki jest przede wszystkim uchwała przewidziana w art. 228 pkt 2 K.s.h. - np. o odpowiedzialności wynikającej ze szkód wyrządzonych spółce w charakterze członka zarządu. Nie można wykluczyć również odpowiedzialności wspólnika wynikającej z umów zawieranych między nim a spółką. Ponadto art. 244 K.s.h. wprost wymienia uchwałę absolutoryjną. Z kolei zwolnienie ze zobowiązania, o którym mowa w tym przepisie, to przede wszystkim zwolnienie z długu lub nowacja (art. 508 i 506 K.c. - Dz. U. z 2017 r. poz. 459 ze zm.). Natomiast uchwały dotyczące sporu między wspólnikiem a spółką mogą dotyczyć roszczeń przeciwko wspólnikowi w dowolnym postępowaniu oraz przypadków, gdy to wspólnik dochodzi roszczeń od spółki.
Warto zwrócić uwagę na istotną różnicę w treści art. 244 K.s.h. i jego poprzednika, t.j. art. 235 Kodeksu handlowego, który regulował sprawę ograniczeń w głosowaniu przed 2001 r. Przepis ten ograniczał udział wspólnika w sprawach dotyczących jego odpowiedzialności wobec spółki i sporu między nim a spółką. Pomijał natomiast sprawy zwolnienia wspólnika ze zobowiązań wobec spółki, ale dodatkowo zakazywał wspólnikom uczestnictwa w głosowaniu przy powzięciu uchwał dotyczących przyznania im wynagrodzenia oraz umów pomiędzy nimi a spółką. W poprzednim stanie prawnym wspólnik nie mógł głosować w sprawach dotyczących zawarcia umów pomiędzy nim a spółką. Obecnie oddawanie głosu w tego typu sprawach nie narusza prawa.
Art. 244 K.s.h. dotyczy sytuacji, w której wspólnik ma osobiście wypowiadać się w sprawach wymienionych w tym przepisie.
Z wyjątkiem przypadku osobistego wykonywania prawa głosu przez wspólnika, przepis ten odnosi się również do sytuacji, gdy wspólnik głosuje przez pełnomocnika oraz jako pełnomocnik innej osoby. Ten ostatni przypadek może być źródłem wątpliwości interpretacyjnych. W piśmiennictwie zauważa się, że wykonywanie prawa głosu jako pełnomocnik "innej osoby" może odnosić się do przypadków gdy:
Co więcej, wyrażane jest również stanowisko, że art. 244 K.s.h. odnosi się również do przypadku, gdy wspólnik, którego dotyczy sytuacja, ma występować jako przedstawiciel ustawowy "innej osoby" - np. piastuna organu osoby prawnej, która obok tej osoby jest udziałowcem spółki. Umocowanie do działania za takiego wspólnika wynika wówczas nie z faktu udzielenia pełnomocnictwa, ale z ustawowej kompetencji do reprezentowania osoby prawnej. Tak szerokie rozumienie pojęcia "pełnomocnik innej osoby" ma być uzasadnione celem, jakim jest ochrona interesu spółki.
Ograniczenia wynikające z art. 244 K.s.h. nie mogą być w dowolny sposób zmieniane (rozszerzane czy zawężane) mocą postanowień umowy spółki. Przeważa stanowisko, że wspólnicy mogą w umowie spółki postanowić o wyłączeniu z udziału od głosowania udziałowców w szerszym (ale nie węższym) zakresie niż to wynika z art. 244 K.s.h. Ma za tym przemawiać przede wszystkim funkcja analizowanego przepisu, jaką jest wykluczanie sytuacji konfliktowych dla ochrony interesu spółki.
Granica rozszerzenia zakazu wynikającego z art. 244 K.s.h. może jednak zostać poddana kontroli sądowej w drodze zaskarżenia uchwały o wprowadzeniu zmian do umowy spółki.
Dopuszczenie wspólnika do głosowania wbrew ograniczeniom wynikającym z art. 244 K.s.h. może stanowić podstawę do wystąpienia przez uprawnione podmioty z powództwem o stwierdzenie nieważności uchwały. Wzruszenie uchwały w tym trybie raczej się nie powiedzie, gdy uchybienie to nie będzie miało wpływu na treść uchwały (np. gdy wspólnik dysponuje niewielką liczbą głosów, która nie może przesądzić o uzyskaniu wymaganej większości).
Z kolei wspólnik, wobec którego ma zastosowanie art. 244 K.s.h. nie może zaskarżyć uchwały, nad którą nie mógł głosować. Potwierdził to Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 11 grudnia 2012 r. (sygn. akt I ACa 1174/12). Sąd stwierdził, że wspólnik wyłączony z głosowania na podstawie art. 244 K.s.h. nie ma legitymacji czynnej do zaskarżenia uchwały. Nie jest on bowiem wspólnikiem, który głosował przeciw uchwale w rozumieniu art. 250 pkt 2 K.s.h.
Oczywiście nie dotyczy to sytuacji, w której przewodniczący zgromadzenia wadliwie powołał się na art. 244 K.s.h. błędnie przyjmując, że zachodzi jeden z przypadków wymienionych w tym przepisie. Wówczas uprawnienie do zaskarżenia uchwały będzie wynikać z art. 250 pkt 3 K.s.h. Przyjmuje się, że skoro ten ostatni przepis daje legitymację do zaskarżenia uchwały wspólnikowi bezzasadnie niedopuszczonemu do udziału w zgromadzeniu, to również powinien posiadać ją wspólnik bezzasadnie niedopuszczony do głosowania nad konkretną uchwałą.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1577)
|