Komornik nie powiększy opłaty egzekucyjnej o VAT

Sąd Najwyższy i Naczelny Sąd Administracyjny w poszerzonych składach orzekły, że opłaty egzekucyjne pobierane przez komorników podlegają podatkowi VAT, ale nie może to stanowić podstawy do podwyższenia tych opłat. To dobra informacja zarówno dla wierzycieli, jak i dłużników. Stanowiska sądów nie zmuszają jednak komorników do zmiany dotychczasowej praktyki doliczania VAT do opłat.

Początek i koniec zamieszania

Głośny problem podatku VAT od opłat egzekucyjnych rozpoczęła zmiana interpretacji ogólnej Ministra Finansów, której nie towarzyszyła zmiana stanu prawnego. W interpretacji z dnia 9 czerwca 2015 r., nr PT1.050.1.2015.LJU.19 Minister stwierdził, że wykonywane przez komorników czynności, w szczególności egzekucyjne, należy uznać za podlegające opodatkowaniu VAT świadczenie usług za wynagrodzeniem i że nie ma do nich zastosowania wyłączenie, o którym mowa w art. 15 ust. 6 ustawy o VAT (Dz. U. z 2017 r. poz. 1221). Jednocześnie w interpretacji tej wskazano, że dotychczasowe zwolnienie komorników z podatku obowiązuje do końca września 2015 r.

Od początku października 2015 r. komornicy zaczęli do należnej im opłaty egzekucyjnej doliczać podatek VAT. Ta zmiana odbyła się kosztem wielkości środków przekazywanych wierzycielowi. Efektywność egzekucji więc spadła. W efekcie takich działań komorników do SN trafiły sprawy z zapytaniami prawnymi dotyczącymi wpływu opodatkowania VAT opłat na ich wysokość. Dwukrotnie (patrz ramka) SN orzekł, że w art. 49 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji wysokość opłat jest ściśle ustalona, a ich górne granice nie mogą być zwiększone. W efekcie nie ma podstaw do powiększenia opłaty o stawkę podatku VAT. Niewiele wcześniej NSA rozstrzygnął wątpliwości czy opłata egzekucyjna w ogóle podlega podatkowi. Sąd przyjął, że komornik pobierając opłatę egzekucyjną występuje w roli podatnika VAT.

Zmiana interpretacji jest dla wierzycieli i dłużników neutralna (a dla części z nich nawet korzystna). Z kolei dla komorników oznacza spadek przychodów.

Prace sejmowe

Sejm obecnie pracuje nad nową ustawą o komornikach sądowych oraz nad ustawą o kosztach komorniczych. Ustawy mają wejść w życie od 1 stycznia 2018 r. Pierwsza z nich przewiduje, że powstanie obowiązku rozliczenia przez komornika podatków, w tym VAT, lub innych niż opłata egzekucyjna należności publicznoprawnych, nie stanowi podstawy do podwyższenia przysługującego mu wynagrodzenia prowizyjnego (art. 151). Zgodnie z drugim projektem, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów komornik jest płatnikiem VAT należnego od dłużnika, do podstawy obliczenia opłaty nie wlicza się kwoty tego podatku (art. 23 ust. 6).

Prawdopodobne jest, że aż do dnia wejścia nowych regulacji w życie komornicy będą, tak jak dotąd, pobierać opłaty egzekucyjne powiększone o podatek VAT. Uchwała SN z dnia 27 lipca 2017 r., jak i wyrok NSA z dnia 19 maja 2017 r. nie wiążą bowiem komorników w prowadzonych przez nich postępowaniach.

Co zrobią komornicy i strony postępowań?

Dłużnicy i wierzyciele mogą zakwestionować wadliwe ustalanie wysokości opłat przez komorników.

W przypadku umorzenia lub zakończenia postępowania, komornik wydaje orzeczenie o kosztach. Wówczas każda ze stron (wierzyciel lub dłużnik) może w drodze skargi na czynności komornika zaskarżyć do sądu powiększenie opłaty egzekucyjnej o kwotę powiększającego ją VAT.

Natomiast w przypadku egzekucji wciąż trwającej, każda ze stron może zwrócić się do komornika o dokonanie ponownego rozliczenia, a w razie zaniechania wnieść skargę na bezczynność komornika. Jeszcze lepszym rozwiązaniem jest zwrócenie się do sądu, na podstawie art. 759 § 2 K.p.c. (Dz. U. z 2016 r. poz. 1822 ze zm.), o wydanie zarządzenia nakazującego ponowne poprawne rozliczenie ściągniętych od dłużnika kwot.

SN opowiedział się za dopuszczalnością zastosowania art. 759 § 2 K.p.c. również celem zmiany prawomocnego postanowienia komornika, którym wadliwie ustalono wysokość opłaty egzekucyjnej (uchwała SN z dnia 19 kwietnia 2007 r., sygn. akt III CZP 16/07). Powołując się na tę uchwałę strony zakończonego (umorzonego) postępowania egzekucyjnego mogą próbować wnosić do sądu o zmianę orzeczenia komornika o kosztach.

We wszystkich trzech przypadkach w kwestii wysokości opłaty będzie wypowiadał się sąd. Należy liczyć, że orzekając uwzględni ostatnie orzecznictwo SN i NSA w sprawie powiększania opłat egzekucyjnych o kwotę VAT.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. z 2017 r. poz. 1277)