Facebook

Jak szukać?»

Aktualnie jesteś: Gofin.pl (strona główna)  »  Firma  »  Spółki  »   Umorzenie przymusowe - sposób na niechcianego wspólnika
POLECAMY
A A A  drukuj artykuł

Umorzenie przymusowe - sposób na niechcianego wspólnika

Gazeta Podatkowa nr 50 (1300) z dnia 23.06.2016
Paweł Cierkoński

W razie zajścia przyczyny przewidzianej w umowie spółki zgromadzenie wspólników może podjąć uchwałę o umorzeniu przymusowym udziałów. W ten sposób, nawet wbrew woli zainteresowanego, można doprowadzić do wyeliminowania go z grona wspólników. Wspólnik, którego udziały mają być umorzone, dysponuje jednak środkami obronnymi.

Wbrew woli wspólnika

Umorzenie udziałów w uproszczeniu polega na ich zlikwidowaniu i z reguły obniżeniu kapitału zakładowego. Może ono mieć charakter dobrowolny. Jeśli jednak wspólnik nie zgadza się na nie, to w grę wchodzi tylko umorzenie przymusowe lub automatyczne.

Z możliwości umorzenia przymusowego można skorzystać, gdy zostaną spełnione przesłanki określone w umowie spółki (art. 199 § 1 K.s.h.). Podstawą umorzenia przymusowego jest zawsze uchwała zgromadzenia wspólników. Uchwała ta powinna zawierać: wskazanie umarzanych udziałów, podstawę prawną umorzenia, wysokość wynagrodzenia za umarzany udział i termin jego wypłaty, a także uzasadnienie (art. 199 § 2 K.s.h.). Jeśli umorzenie udziału nie będzie następować z czystego zysku, niezbędne będzie jednoczesne powzięcie uchwały o obniżeniu kapitału zakładowego. Wówczas do powzięcia uchwały konieczne będzie osiągnięcie większości 2/3 głosów (art. 246 § 1 K.s.h.). Jeśli natomiast wynagrodzenie ma być wypłacane z czystego zysku, to uchwała nie będzie ingerować w treść umowy spółki i będzie mogła być powzięta bezwzględną większością głosów.

(Nie) każda przyczyna

Art. 199 § 1 K.s.h. stanowi, że przesłanki i tryb umorzenia przymusowego przewiduje umowa spółki. Na tle tego lakonicznego sformułowania istnieje spór czy katalog określonych w umowie spółki przesłanek umorzenia jest co do zasady otwarty, czy też wyłączone są z niego przesłanki o charakterze sankcyjnym.

Za tym drugim stanowiskiem opowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 maja 2005 r. (sygn. akt V CK 562/04). Sąd przyjął, że przymusowe umorzenie udziałów nie może być wykorzystywane do usunięcia wspólnika ze spółki z przyczyn przewidzianych w art. 266 § 1 K.s.h. (tj. "ważnych przyczyn dotyczących danego wspólnika"). Wskazał, że przesłanki przymusowego umorzenia udziałów powinny być w umowie spółki określone w sposób eliminujący uznaniowość zgromadzenia przy ich ustalaniu. Zauważył, że stwierdzenie przyczyn dotyczących wspólnika, które ma na względzie art. 266 § 1 K.s.h., łączy się z reguły z dokonywaniem ocen postępowania wspólnika, czyli zakłada element uznania.

Pogląd przeciwny jest prezentowany w orzecznictwie sądów apelacyjnych (wyrok SA w Poznaniu z dnia 5 czerwca 2008 r., sygn. akt I ACa 351/08, oraz SA w Katowicach z dnia 3 listopada 2011 r., sygn. akt V ACa 528/11). Stanowisko to opiera się na założeniu, że art. 199 § 1 K.s.h. stanowi o przesłankach umorzenia, nie ograniczając ich charakteru w żaden sposób.

Wynagrodzenie dla wspólnika

W przypadku dokonania umorzenia przymusowego wspólnikowi należy się wynagrodzenie. Nie może być ono niższe od wartości przypadających na udział aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między wspólników. Zgodnie z definicją zawartą w ustawie o rachunkowości aktywa netto to aktywa jednostki pomniejszone o zobowiązania, odpowiadające wartościowo kapitałowi (funduszowi) własnemu.

Udziałowiec może żądać wynagrodzenia najwcześniej w chwili podjęcia uchwały dotyczącej umorzenia, gdy jest ono finansowane z czystego zysku. W przypadku umorzenia połączonego z obniżeniem kapitału, wynagrodzenie staje się wymagalne dopiero z chwilą wpisu obniżenia do KRS. Za zgodą wspólnika umorzenie udziału może nastąpić bez wynagrodzenia.

Obrona wspólnika

Najlepszym środkiem obrony udziałowca przed umorzeniem przymusowym jest wytoczenie przeciwko spółce powództwa o uchylenie bądź stwierdzenie nieważności uchwały będącej jego podstawą. W pozwie o uchylenie uchwały wspólnik może podnosić takie argumenty, jak brak zaistnienia przyczyny umorzenia wskazanej w umowie spółki, względnie też sprzeczność uchwały z dobrymi obyczajami połączoną z godzeniem w interesy spółki lub zmierzaniem do pokrzywdzenia wspólnika. Domagając się stwierdzenia nieważności uchwały można powoływać się na niezgodność przyczyny wskazanej w umowie spółki z przepisami prawa bądź też na uchybienia proceduralne przy podejmowaniu uchwały, które miały wpływ na jej treść.

W wypadku umorzenia prowadzącego do obniżenia kapitału zakładowego pozew można połączyć z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia w postaci zawieszenia postępowania rejestrowego dotyczącego wpisu zmiany umowy spółki.

Kwestionowanie postanowienia umownego

W wielu przypadkach próba obrony przed umorzeniem przymusowym sprowadza się do zanegowania zgodności z prawem wyrażonej w umowie spółki przyczyny umorzenia. Jest to linia obrony dość karkołomna, choć niepozbawiona szans. Trzeba bowiem pamiętać, że wprowadzane do umowy spółki postanowienie umożliwiające umorzenie przymusowe powinno być kwestionowane przy pomocy powództwa o uchylenie albo stwierdzenie nieważności uchwały o zmianie umowy spółki. Dla skorzystania z tych powództw ustawa zastrzega jednak terminy (art. 251 i 252 § 3 K.s.h.), których upływ skutkuje oddaleniem powództwa. Na etapie skarżenia uchwały o umorzeniu najczęściej jest już za późno na zaskarżenie wcześniejszej uchwały o zmianie umowy spółki.

Jednakże art. 252 § 4 K.s.h. dopuszcza podniesienie zarzutu nieważności uchwały pomimo upływu terminu do wystąpienia z powództwem o stwierdzenie nieważności. Sprzeczność z ustawą postanowienia umownego dotyczącego umorzenia przymusowego może więc być również podnoszona w toku procesu zaistniałego na tle samej uchwały o umorzeniu. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 lutego 2013 r. (sygn. akt V CSK 147/12) stwierdził, że podjęcie uchwały sprzecznej z ustawą może uzasadniać odpowiedzialność za szkodę spowodowaną podjęciem takiej uchwały, także wówczas, gdy wcześniej nie stwierdzono jej nieważności. W sprawie tej chodziło o wypłatę części wynagrodzenia za umarzane udziały, która została określona wbrew postanowieniom K.s.h.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1030 ze zm.)

Więcej na ten temat w zasobach płatnych:

Spółki - czytaj także:

 
Przydatne linki
 
Sklep internetowy - sklep.gofin.pl
 
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o., ul. Owocowa 8, 66-400 Gorzów Wlkp., tel. 95 720 85 40, faks 95 720 85 60
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN
Szanowny Użytkowniku !
Prosimy o zapoznanie się z poniższymi informacjami oraz wyrażenie dobrowolnej zgody poprzez kliknięcie przycisku "Zgadzam się".
Pamiętaj, że zawsze możesz wycofać zgodę.

Serwis internetowy, z którego Pani/Pan korzysta używa plików cookies w celu:

  • niezbędnego zapewnienia prawidłowego działania Serwisów (utrzymania sesji),
  • realizacji funkcjonalności ułatwiających obsługę Serwisu,
  • analizy statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
  • zbierania i przetwarzania danych osobowych w celu wyświetlenia reklam produktów własnych i klientów reklamowych.
Pliki cookies

Są to pliki instalowane w urządzeniach końcowych osób korzystających z Serwisu, w celu administrowania Serwisem, dostosowania treści Serwisu do preferencji użytkownika, utrzymania sesji użytkownika oraz dla celów statystycznych i targetowania reklamy (dostosowania treści reklamy do indywidualnych potrzeb użytkownika). Informujemy, że istnieje możliwość określenia przez użytkownika Serwisu warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do informacji zawartych w plikach cookies za pomocą ustawień przeglądarki lub konfiguracji usługi. Szczegółowe informacje na ten temat dostępne są u producenta przeglądarki, u dostawcy usługi dostępu do internetu oraz w Polityce prywatności i plików cookies.

Administratorzy

Administratorem Pana/Pani danych osobowych w związku z korzystaniem z Serwisu internetowego i jego usług jest Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o. Administratorem danych osobowych w plikach cookies w związku z wyświetleniem analizy statystyk i wyświetlaniem spersonalizowanych reklam są partnerzy Wydawnictwa Podatkowego GOFIN sp. z o.o., Google Inc, Facebook Inc.

Jakie ma Pani/Pan prawa w stosunku do swoich danych osobowych?

Wobec swoich danych mają Pan/Pani prawo do żądania dostępu do swoich danych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych, prawo do cofnięcia zgody.

Podstawy prawne przetwarzania Pani/Pana danych osobowych
  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z wykonaniem umowy.

    Umowa w naszym przypadku oznacza akceptację regulaminu naszych usług. Jeśli zatem akceptuje Pani/Pan umowę na realizację danej usługi, to możemy przetwarzać Pani/Pana dane w zakresie niezbędnym do realizacji tej umowy.

  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z prawnie uzasadnionym interesem administratora.

    Dotyczy sytuacji, gdy przetwarzanie danych jest uzasadnione z uwagi na usprawiedliwione potrzeby administratora, tj. dokonanie pomiarów statystycznych, ulepszania naszych usług, jak również prowadzenie marketingu i promocji własnych usług administratora.

  • Dobrowolna zgoda.

    Aby móc realizować cele:
    - zapamiętania Pani/Pana decyzji w Serwisach w zakresie korzystania z dostępnych opcjonalnie funkcjonalności,
    - analiz statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
    - wyświetlania spersonalizowanych reklam produktów własnych i klientów reklamowych w związku z odwiedzaniem niniejszego Serwisu internetowego partnerzy Wydawnictwa Podatkowego Gofin sp. z o.o. muszą mieć możliwość przetwarzania Pani/Pana danych.

Potrzebna jest Nam Pani/Pana dobrowolna zgoda na zapisy w plikach cookies w celach realizacji powyższych celów.
W związku z powyższymi wyjaśnieniami prosimy o wyrażenie dobrowolnej zgody na zapisywanie informacji w plikach cookies przez kliknięcie przycisku „Zgadzam się” lub „Nie teraz” w przypadku braku zgody. Istnieje możliwość skorzystania z „ustawień zaawansowanych” plików cookies w celu określenia indywidualnych zgód na zapis wybranych plików cookies realizujących wybrane cele.