Wszystkie spółki handlowe mogą ustanawiać prokurentów. Takie rozwiązanie, choć droższe i bardziej skomplikowane, pod wieloma względami jest lepsze od udzielania pełnomocnictwa ogólnego. Zakres umocowania prokurenta, w odróżnieniu od pełnomocnika, nie może być kwestionowany przez osoby trzecie.
Pojęcie pełnomocnictwa może mieć różne znaczenie w zależności od tego, w ramach jakich stosunków prawnych ma występować pełnomocnik. W przypadku stosunków o charakterze cywilnoprawnym będziemy mówić o pełnomocnictwie w rozumieniu Kodeksu cywilnego. Kodeks rozróżnia pełnomocnictwa ogólne, szczególne lub rodzajowe. Dodatkowo zastrzega, że pełnomocnictwo ogólne wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności.
Jeżeli jednak do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma (np. forma aktu notarialnego dla sprzedaży nieruchomości), pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie (art. 99 § 1 K.c.).
Pełnomocnictwem można posługiwać się przy dokonywaniu czynności z kontrahentami, które są czynnościami cywilnoprawnymi, ale również i w ramach różnych postępowań - przed urzędami i sądami. Problem czy zakres pełnomocnictwa obejmuje daną czynność, którą ma dokonać pełnomocnik, trzeba rozstrzygać w oparciu o przepisy regulujące dokonanie tej czynności.
W przypadku czynności cywilnoprawnych decydujące znaczenie ma art. 98 Kodeksu cywilnego. Wynika z niego, że pełnomocnictwo ogólne obejmuje czynności zwykłego zarządu, czyli częste, typowe, zwyczajne czynności dokonywane przez spółkę. Z kolei do dokonania czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu potrzebne jest już pełnomocnictwo szczególne lub rodzajowe. Pełnomocnictwo szczególne umocowuje pełnomocnika do dokonania jednej, konkretnej czynności. Natomiast pełnomocnictwo rodzajowe upoważnia do dokonywania określonej kategorii czynności prawnych.
Jeśli więc pełnomocnictwo zostało zredagowane w sposób bardzo szeroki, to najpewniej będzie ono traktowane jako ogólne. W konsekwencji zaś nie będzie obejmować czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu. Już tylko z tego powodu bardziej opłaca się spółce udzielić kilka pełnomocnictw rodzajowych (np. jedno do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy, drugie do zawierania umów sprzedaży z klientami, trzecie do nabywania materiałów itp.) i uniknąć ryzyka związanego z działaniem pełnomocnika poza zakresem umocowania.
Powyższe uwagi mają szczególne znaczenie z tego względu, że art. 98 Kodeksu cywilnego jest posiłkowo stosowany do ustalania zakresu pełnomocnictw udzielanych dla potrzeb postępowań prowadzonych przed urzędami i sądami. Odesłanie do niego zawarte jest w art. 137 § 4 Ordynacji podatkowej (Dz. U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.), art. 92 Kodeksu postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.), art. 89 Kodeksu postępowania karnego (Dz. U. z 1997 r. nr 89, poz. 555 ze zm.) i art. 40 ustawy prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.). Z tego powodu choćby w postępowaniu podatkowym również obowiązuje zasada, że pełnomocnictwo ogólne umocowuje tylko do dokonywania czynności nieprzekraczających zwykłego zarządu.
Natomiast w ramach procedur sądowych autonomicznie uregulowano zakres pełnomocnictw ogólnego, rodzajowego i do poszczególnych czynności (art. 88 i 91 K.p.c, art. 89 K.p.k. oraz art. 36 i 39 p.p.s.a.). Z regulacji tych płynie wniosek, że jeśli w treści pełnomocnictwa wprost wskazano możliwość prowadzenia wszelkich postępowań przed sądami powszechnymi i sądowoadministrycyjnymi, sąd nie będzie miał podstaw do kwestionowania zakresu umocowania pełnomocnika.
Należy dodatkowo pamiętać, iż niektóre ustawy regulujące różne rodzaje postępowań zawierają przepisy określające krąg podmiotów mogących występować w roli pełnomocnika. Najogólniej mówiąc w postępowaniach sądowych (w szczególności cywilnym i sądowoadministracyjnym) spółkę mogą przede wszystkim reprezentować radca prawny lub adwokat, a także pracownik spółki. Natomiast w postępowaniu administracyjnym oraz podatkowym strona może działać przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego działania. Pełnomocnikiem może być każda osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.
Problemy interpretacyjne dotyczące zakresu umocowania pełnomocnika nie pojawiają się w przypadku udzielenia przez spółkę szczególnego rodzaju pełnomocnictwa, jakim jest prokura.
W odróżnieniu od zwyczajnego pełnomocnika, zakres umocowania prokurenta wynika z ustawy, a prokura i jej rodzaj ujawnione są w KRS. Prokura obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa (art. 1091 § 1 K.c.). Daje więc umocowanie o wiele szersze niż pełnomocnictwo ogólne. Czynności, których prokurent nie może dokonywać, zostały wprost wymienione w art. 1093 K.c. Są to: zbycie przedsiębiorstwa, oddanie go do czasowego korzystania, zbycie lub obciążenie nieruchomości. Nie ma jednak przeszkód, aby w tym zakresie kompetencje prokurenta uzupełniać przez udzielanie mu pełnomocnictw szczególnych.
Ponadto prokurent jest upoważniony do dokonywania czynności sądowych i pozasądowych. Dlatego oczywiste jest, że może działać w imieniu spółki we wszystkich postępowaniach przed sądami i urzędami, dokonując w nich wszelkich czynności związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
Wadą prokury są natomiast koszty, jakie wiążą się z jej udzieleniem i odwołaniem. Okoliczności te bowiem podlegają ujawnieniu w rejestrze przedsiębiorców KRS. Zarówno za wniosek o wpisanie danych prokurenta, jak i o ich wykreślenie należy uiścić kwotę 350 zł (250 zł z tytułu opłaty sądowej i 100 zł z tytułu ogłoszenia wpisu w MSiG). W obu przypadkach zmiana danych w KRS ma charakter deklaratoryjny, czyli jedynie potwierdza zaistniały stan rzeczy i nie jest warunkiem skuteczności udzielenia bądź odwołania prokury.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.)
|