Skład osobowy spółki jawnej może się zmieniać. Wspólnicy mogą również z niej ustępować. Decyzja o wypowiedzeniu umowy spółki powinna jednak zostać dokładnie rozważona przez wspólnika. W szczególności powinien on brać pod uwagę, czy nie straci w związku z przeprowadzaną likwidacją spółki albo rozliczeniem z pozostającymi w spółce wspólnikami.
Przeniesienie udziału spółkowego
Najprostszym sposobem na opuszczenie spółki jawnej jest tzw. zbycie członkostwa, czyli ogółu praw i obowiązków wspólnika w spółce. Obrót udziałem spółkowym może nastąpić na podstawie np. umowy sprzedaży, darowizny, zamiany. Art. 10 § 1 i 2 Kodeksu spółek handlowych dopuszcza skorzystanie z tego rozwiązania tylko, gdy zawczasu przewidziano je w umowie spółki. Dodatkowym warunkiem jest uzyskanie pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników (chyba że umowa spółki stanowi inaczej).
Jeśli zbycie członkostwa nie wchodzi w grę, należy sięgnąć do wypowiedzenia umowy spółki.
Wypowiedzenie, czyli początek końca
Umowa spółki jawnej może być wypowiedziana tylko, gdy zawarto ją na czas nieoznaczony. W taki sposób kwalifikuje się również umowę zawartą na czas życia wspólników lub któregokolwiek spośród nich. Umowa spółki zawarta na czas nieoznaczony nie może wyłączać uprawnienia do jej wypowiedzenia. Nie może również ograniczać jego wykonania w sposób faktycznie uniemożliwiający wystąpienie ze spółki.
Wypowiedzenie składa się w formie pisemnej, chyba że umowa spółki zastrzega dla tej czynności formę szczególną. Oświadczenie o wypowiedzeniu powinno być złożone pozostałym wspólnikom albo wspólnikowi uprawnionemu do reprezentowania spółki. Wypowiedzenie jest dokonane z chwilą, gdy doszło do tych osób w taki sposób, że mogły się one zapoznać z jego treścią. Ustalenie tego momentu jest niezbędne, gdyż stosownie do art. 61 § 1 K.s.h. wypowiedzenie powinno być dokonane na 6 miesięcy przed końcem roku obrotowego. Uchybienie temu terminowi będzie pociągać za sobą bezskuteczność czynności.
W spółce jawnej, inaczej niż w przypadku cywilnej, nie ma możliwości natychmiastowego wypowiedzenia umowy spółki "z ważnych powodów".
Czy spółka przetrwa?
Stosunkowo długi, co najmniej 6-miesięczny termin ma ułatwić spółce i pozostałym wspólnikom podjęcie decyzji o fundamentalnym dla nich znaczeniu.
Pierwsza decyzja dotyczy dalszego trwania spółki. Trzeba pamiętać, że wypowiedzenie może stanowić zdarzenie powodujące rozwiązanie spółki (art. 58 pkt 5 K.s.h.), choć ostatecznie nie musi prowadzić do tego skutku. Jak bowiem wynika z art. 64 § 1 K.s.h., pomimo śmierci lub ogłoszenia upadłości wspólnika oraz pomimo wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika, spółka trwa nadal pomiędzy pozostałymi wspólnikami, jeżeli umowa spółki tak stanowi lub pozostali wspólnicy tak postanowią. Decyzję w sprawie dalszego trwania spółki pozostali wspólnicy powinni podjąć przed upływem terminu wypowiedzenia (art. 64 § 2 K.s.h.). Wspólne stanowisko może być wyrażone w dowolnej formie. Jednak ze względu na potrzebę ujawnienia zmiany składu osobowego w KRS, czynność ta powinna być dokonana co najmniej w formie pisemnej.
Jeśli pozostali wspólnicy nie porozumieją się co do dalszego trwania spółki, to wspólnik, który wypowiedział umowę spółki, może domagać się przeprowadzenia likwidacji. Wypowiedzenie umowy spółki dwuosobowej zawsze prowadzi do rozwiązania spółki.
Pieniądze dla ustępującego wspólnika
Podejmując decyzję o dalszym funkcjonowaniu przedsięwzięcia, pozostali wspólnicy powinni brać pod uwagę konieczność dokonania rozliczenia ze wspólnikiem ustępującym ze spółki.
Wspólnicy pozostający w spółce mają obowiązek rozliczenia się ze wspólnikiem z niej występującym (art. 65 K.s.h.). W takiej sytuacji wartość udziału kapitałowego wspólnika oznacza się na podstawie osobnego bilansu, uwzględniającego wartość zbywczą majątku spółki. Udział kapitałowy jest wypłacany w pieniądzu, natomiast rzeczy wniesione do spółki przez wspólnika tylko do używania zwraca się w naturze.
Rozliczenie może jednak mieć też inny charakter. Mianowicie, jeśli udział kapitałowy wspólnika występującego wykazuje przy rozliczeniu wartość ujemną, to jest on zobowiązany wyrównać spółce przypadającą na niego brakującą wartość. Dodatkowo wspólnik występujący uczestniczy w zysku lub stracie ze spraw jeszcze niezakończonych. Spraw tych jednak nie może prowadzić. Jedynie może domagać się wyjaśnień, rachunków oraz podziału zysku i straty z końcem każdego roku obrotowego.
Jeśli wypowiedziano umowę spółki dwuosobowej, to wspólnicy rozliczają się wzajemnie w ramach likwidacji, chyba że w uchwale przyjęli inny sposób zakończenia działalności spółki. Warto jednak dodać, że jeśli po stronie jednego z nich zaistnieje powód rozwiązania spółki, sąd może przyznać drugiemu wspólnikowi prawo do przejęcia majątku spółki z obowiązkiem rozliczenia się z występującym wspólnikiem na opisanych wcześniej zasadach (art. 66 K.s.h.).
Rozwiązanie spółki przez sąd
Wspólnik nie może być związany spółką bezgranicznie. Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy umowę spółki zawarto na czas określony i nie ma możliwości jej wypowiedzenia.
W tego rodzaju sytuacjach wspólnik może rozważyć wystąpienie do sądu z powództwem o rozwiązanie spółki. Taką możliwość przewiduje art. 63 § 1 K.s.h. Z przepisu tego wynika, że przesłanką rozwiązania spółki jest występowanie "ważnych powodów". Takim ważnym powodem nie jest oczywiście sama chęć rozstania się ze wspólnikami. Przyczyna może mieć charakter obiektywny (niezdolność spółki do funkcjonowania) lub subiektywny (choroba wspólnika, działanie pozostałych wspólników na szkodę spółki).
Ucieczka ze spółki poprzez doprowadzenie do jej rozwiązania mocą wyroku sądowego nie jest jednak prosta. Najpierw trzeba wygrać proces, a po uprawomocnieniu się wyroku przeprowadzić likwidację spółki. Dlatego rozwiązanie to należy traktować jako ostateczność. Warto jednak brać pod uwagę, że takie rozwiązanie istnieje - umowa spółki nie może bowiem wyłączać możliwości rozwiązania spółki mocą orzeczenia sądu (art. 63 § 3 K.s.h.).
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1030)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
